باشگاه خبرنگاران جوان؛ حجت الاسلام و المسلمین محمدحسین بهرامی، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در مراسم رونمایی محصولات فناورانه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم که با موضوع پژوهش، فناوری اطلاعات و هوش مصنوعی در پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی برگزار شد، گفت: امروز اهالی عرصه فنی و پژوهشی بر این باورند که در تقاطع فناوری اطلاعات و علوم انسانی، تولید دانش جدید با عنوان علوم انسانی دیجیتال یک رشته و مسئله جدید است.

عضو انجمن حدیث حوزه علمیه قم بیان کرد: علوم انسانی دیجیتال در دنیا از حدود سال ۱۹۵۰ که بحث هوشمندی ماشین به میان آمد، همراه با آن علوم انسانی پردازشی به عنوان یک رشته مطرح و تا حدود سال ۲۰۰۴ یا ۲۰۰۵ «علوم انسانی دیجیتال» (Digital humanities) به عنوان یک رشته تصویب شد و امروز تقریباً همه دانشگاه‌های برتر علوم انسانی و پژوهشگاه‌های برتر علوم انسانی یک دپارتمان یا بخش یا آزمایشگاه با عنوان «علوم انسانی دیجیتال» دارند. 

حجت الاسلام والمسلمین بهرامی ادامه داد:علوم انسانی دیجیتال یعنی فضایی که در اشتراک همکاری بین یک مهندس و یک حجت‌الاسلام و المسلمین یا دکتری علوم انسانی، علم تولید شود نه اینکه فناوری صرفاً ابزار اتوماسیون باشد. این در حالی است که بسیاری از سازمان‌های پژوهشی در واقع اتوماسیون‌های آموزشی و پژوهشی هستند و همه فرایند‌ها به صورت مجازی انجام می‌شود. 

او گفت: در این تقاطع نه اینکه صرفاً نگاه ابزاری بر فناوری حاکم باشد بلکه فناوری باید جزئی از پژوهش قرار گیرد، محقق علوم‌انسانی هم باید فناوری را به عنوان بخشی از فرایند پژوهش و ابزار پژوهش خود ببیند و هم اینکه آن مهندس نباید صرفاً شنونده باشد و باید بتواند در فرایند پژوهش ورود کند. 

حجت‌الاسلام بهرامی تصریح کرد: علوم انسانی دیجیتال می‌گوید که اگر محقق از ظرفیت، ماهیت و عمق فناوری و همچنین از عمق علوم انسانی درکی نداشته باشد، چیزی به نام علوم انسانی دیجیتال اتفاق نمی‌افتد. 

رئیس مرکز نور در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: در اتحادیه جهانی علوم انسانی دیجیتال، غربی‌ها از سال ۱۹۹۵ به صورت مرتب سالانه در یکی از معتبرترین دانشگاه‌های علوم انسانی دنیا کنفرانس برگزار می‌کند و درباره اینکه علوم انسانی دیجیتال چیست؟ و چه ابزار‌هایی دارد؟ و چه مسیری را طی می‌کند؟ و چگونه باید به آن سمت و سو داد؟ بحث می‌کنند. 

او با بیان اینکه فناوری جدید ذات و محتوای دانش آکادمیک را تغییر می‌دهد، تأکید کرد:وقتی موضوع مورد توجه در روانشناسی لایک و دیس لایک یا کامنت می‌شود، در واقع موضوعات جدیدی که روانشناسان در گذشته با آن سرو کار نداشتند و ابزار و داده‌های پژوهش آنها متفاوت می‌شود، نتایجی هم که گرفته می‌شود با گذشته کاملاً متفاوت می‌شود. اگر بپذیریم این امر تأثیر سازنده‌ای بر شکل گیری دانش دارد، تأمل درباره فناوری‌های جدید، مستلزم تأمل در مورد ذات دانش آکادمیک نیز هست. ممکن است که تعریف امروز ما از روانشناسی، جامعه شناسی و علوم انسانی با گذشته تفاوت پیدا کند و مسیر جدیدی را پیش بگیرد.

استاد جامعه المصطفی العالمیه در بخش دیگری از سخنان خود با طرح مبحثی با عنوان «حوزه علمیه مجازی» گفت: حوزه مجازی ممکن است یک تعریف جدیدی داشته باشد و یک فضای جدیدی در ذهن ما ایجاد کند و مخاطبان تفاوت کند، خیلی‌ها که تاکنون می‌گفتید؛ چون سن و شرایط شما این چنین است، شما نمی‌توانید مخاطب حوزه باشید، ممکن است که مخاطب حوزه شوند و طلبه‌های ما یک دامنه وسیع تری پیدا کنند، این تغییر نگاه، آن چیزی است که در دنیا امروز از آن به عنوان «علوم انسانی دیجیتال» یاد می‌کنند. 

او گفت: ۲۰ سال قبل کتابی در باب توصیف علوم انسانی دیجیتال نوشته شد و در همه این ۲۰ سال این فرایند ادامه داشت و ما در ایران فقط یک کتاب ترجمه در باب علوم انسانی دیجتیال داریم و در ۲ تا ۳ دانشگاه مرکز علوم انسانی دیجیتال که معمولاً یک واحدی است توسط برخی از دانشجویان راه اندازی شد که در حال حاضر هم فعال نیستند. اگر بناست تحول درعلوم انسانی ایجاد کنیم و علوم انسانی را اسلامی کنیم، پیشران آن علوم انسانی دیجیتال است. 

او یکی از ویژگی‌های علوم انسانی دیجیتال را بین رشته‌ای بودن آن دانست و اظهارکرد: ما در پژوهشگاه‌های حوزوی یک چالش بین رشته با علوم انسانی اسلامی داریم. باید بتوانیم این سه را با هم جمع کنیم تا بتوانیم یک پژوهشکده علوم انسانی اسلامی هوشمند داشته باشیم. هوشمند سازی این عرصه می‌تواند تعبیر و تفسیر متون مربوطِ بسیار کمک کننده باشد. 

حجت الاسلام و المسلمین بهرامی تأکید کرد: هوش مصنوعی در عرصه علوم انسانی اسلامی نقاط قوت و چالش‌هایی دارد و از جمله اینکه با این امکان می‌توانیم متون تفسیر پذیر را با الگوریتم‌های قطعی ترکیب کنیم.

او با طرح پرسشی مبنی بر اینکه آیا می‌توان مشکلات فلسفی و حقوقی که پیش روی ما وجود دارد را با ماشین حل کرد؟ گفت: روزی می‌رسد که حس کنیم به ماشین می‌توان بیشتر اعتماد کرد تا به فرد! 

رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی به چالش‌های علوم انسانی دیجیتال اشاره کرد و افزود: قطعاً در آینده چالش‌های فرهنگی و مقاومت در برابر این تغییرات به وجود خواهد آمد. کمبود منابع زیرساختی چه نیروی متخصص، چه داده استاندارد و حجیم و زیرساخت سخت افزاری از جمله چالش‌هایی است که با آن مواجه هستیم. 

این استاد حوزه و دانشگاه در بخش دیگری از سخنان خود به سیرتکاملی فناوری‌های نوین در دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم اشاره کرد و گفت: دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم از ابتدا تا به امروز ازپژوهشگاه و دانشگاه گرفته تا بخش‌های مختلف آن، همیشه در تولید محصولات علوم انسانی دیجیتال نسبت به سایر نهاد‌های حوزوی و علوم انسانی و اسلامی پیشگام بوده است، به نظرم یک شاهد قوی آن پژوهشکده مدیریت اطلاعات و مدارک اسلامی و گروه‌هایی است که سازماندهی و اشاعه اطلاعات و تدوین سازمان‌های دانش را در دستور کار دارند، این اتفاقی که در این پژوهشکده افتاده، یک نمونه و مدلی از علوم انسانی دیجیتال است و در واقع تلفیقی از محتوا و فناوری است، همه اینها معادل‌های علوم انسانی دیجیتال هستند، ولی به نظرم جا دارد که ما مطالعه کنیم روی این موضوع که یک واحدی مسئولیت مطالعه روی علوم انسانی اسلامی دیجیتال را برعهده بگیرد. 

حجت الاسلام و المسلمین بهرامی بیان کرد: امروز در بسیاری از دانشگاه‌های دنیا که شرق شناسی دارند، حجم وسیعی از مطالعات علوم اسلامی دیجیتال در حال انجام است به خصوص محتوا‌های شیعی و محتوا‌های زبان فارسی که به زودی محصولات آنها خواهد آمد و ما باید برای آن روز آماده باشیم.

او در ادامه به محصولات جدید و هوشمند مرکز نور اشاره کرد و گفت:محصول جدید مرکز نور در واقع هوشمند سازی محصولات سابق نور است که آن هم به زودی ارائه خواهد شد، از جمله آن می‌توان به نورمگز عربی و انگلیسی اشاره کرد که به فضل خداوند در هفته پژوهش از آن رونمایی خواهد شد. عمده مقالات علوم اسلامی و انسانی موجود در نورمگز، حداقل در حد عنوان مقاله و چکیده به زبان عربی و انگلیسی ترجمه و به کاربران ارائه می‌شود. امیدواریم که این کار بتواند محتوا‌هایی که به دلیل تالیفشان به زبان فارسی در قم و ایران محصور بودند را در دسترس عموم علاقمندان به معارف اسلامی و انسانی در سراسر جهان قرار دهیم. 

رونمایی از جدیدترین محصولات فناورانه دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم

سیدابوالحسن نظام دوست، قائم مقام اداره کل توسعه فرایند‌ها و فناوری اطلاعات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم هم  پیرامون اهمیت اینترنت و فناوری‌های نوین اظهار کرد: در یک سالی که گذشت از ابتدای سال ۱۴۰۲، فعالیت‌های مختلف و متنوعی در دفتر تبلیغات در حوزه IT و فناوری اطلاعات انجام شد که با حمایت مدیران ارشد و زحمت و تلاش همکارانمان در بخش IT به سرانجام رسید.

او افزود: از جمله اقدامات خوبی در نوسازی تجهیزات زیرساختی دفتر اعم از سیستم‌های آن یوزر و زیرساخت نوسازی صورت گرفت که از جمله می‌توان به؛ خرید سرور‌های جدید و به روزتر، همچنین ارتقای مباحث شبکه‌ای که موجب افزایش سرعت و افزایش امنیت در این قسمت شد، اشاره کرد.

رئیس کمیته فناوری و اطلاعات هفته پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم ادامه داد: در دفتر به دلیل مأموریت‌های متنوعی که در حوزه تبلیغ، پژوهش، آموزش و... وجود دارد، رسالت IT را سخت‌تر می‌کند، چرا که حجم و هم تنوع کار را افزایش می‌دهد.

نظام دوست بیان کرد: ویژگی اصلی که در حوزه IT دفتر تبلیغات وجود دارد بحث تعهد و تخصص همکارانمان در حوزه IT است که همیشه با ایده و تلاش به دنبال انجام فعالیت‌های نو و تولید محصولات جدید هستند.

در ادامه نیز، محمود متین فر، رئیس اداره فناوری اطلاعات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی و دبیر کمیته فناوری اطلاعات هفته پژوهش دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، اظهار کرد: محصولاتی که رونمایی می‌کنیم، حاصل زحمات همکاران در بخش‌های مختلف فناوری اطلاعات دفتر تبلیغات اسلامی است که در سال ۱۴۰۳ تولید شدند. برخی از این محصولات رونمایی مستقلی داشتند، اما در این جلسه در قالب محصولاتی که در سال جدید تولید شدند، رونمایی خواهیم داشت که در ذیل به آن اشاره می‌کنم. 

پرتال تمدن اسلامی «آمنا» که در اداره فناوری اطلاعات دانشگاه باقرالعلوم (ع) تولید شد و مهندس خدایاری مدیر این پروژه بود.

سایت دانشگاه باقرالعلوم (ع) و سامانه اشتراک دانش که مدیر این پروژه آقای خدایاری بود.

سایت موسسه امام رضا (ع) با مدیریت مهندس علی غلامی در مجموعه فناوری اطلاعات پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی تولید شد.

سایت بین المللی دانشگاه باقرالعلوم (ع) به ۱۵ زبان که مهندس غلامی مدیر این پروژه بود.

ربات پاسخگویی هوشمند «دین دان» که در مرکز ملی پاسخگویی انجام شد و مهندس شیردل مدیر پروژه بود.

سامانه مدیریت تبلیغ عمومی که مهندس سعادتمند مدیر پروژه بود.

نسخه جدید فرانت پژوهان که نسخ مختلف بازطراحی شد که مهندس روحانی نژاد مدیریت این پروژه را برعهده داشت.

سامانه جامع مدیریت اطلاعات پژوهش که امسال پیاده سازی و استقرار آن انجام شد و مدیریت پروژه با مهندس کریمی بود.

سایت دانشنامه اهل بیت (ع) که سال گذشته فاز اول ارایه شد و امسال فاز دوم در دسترس قرار گرفت و فاز سوم نیز که به تازگی شروع شده بحث فرایند دانشنامه را در قالب اتوماسیون پیاده سازی کنیم که این مدیریت این پروژه را مهندس دانش پژوه برعهده دارند.

سایت جدید پژوهشگاه رونمایی شد که مهندس جوزدانی مدیریت این پروژه را برعهده داشت.

سامانه فضای ابری اشتراکی که مهندس رحیمی صفری مدیریت این پروژه را برعهده داشت.

سامانه ابزار هویت یکپارچه که توسط اداره توسعه سیستم‌های سازمانی انجام شد و مهندس تلخابی مدیریت این پروژه را برعهده داشت.

وب سایت مدیریت فناوری اطلاعات دفتر تبلیغات اسلامی که اطلاعات پروژه‌ها و فعالیت‌های دفتر در دسترس قرار می‌گیرد و آقای قلی پور مدیریت این پروژه را عهده دار بود.

 در پایان  مراسم از محصولات فناورانه برتر و تلاشگران برتر این حوزه قدردانی شد.