آلودگی هوای مشهد یکی از مسائل مهم زیست‌محیطی این شهر است که به دلیل عوامل مختلفی از جمله ترافیک سنگین، فعالیت‌های صنعتی و شرایط جغرافیایی خاص منطقه به وجود می‌آید.

این آلودگی می‌تواند تأثیرات منفی بر سلامت عمومی، به‌ویژه برای کودکان، سالمندان و افرادی که مشکلات تنفسی دارند، داشته باشد.

اقداماتی چون کوه‌خواری، از بین بردن طبیعت برای جاده سازی و ساخت و ساز، مازوت سوزی و حمل و نقل شخصی از رفتارهای نامناسب بشر در حوزه زیست محیطی در روند توسعه شهری است که آلودگی هوا و قرار گرفتن وضعیت کیفی هوا روی شاخص های خطرناک، ارمغان آن است.

در کلانشهری مانند مشهد نیز که تمام این عوامل تخریبی را تجربه کرده است دیگر نمی توان توقع نفس کشیدن و داشتن آسمان آبی را داشت، ضمن اینکه طرح ناموفق آزادراه و کمربند جنوبی مشهد به عنوان یک نمونه بارز از تخریب طبیعت در این کلانشهر بود که از انتهای بولوار «شهید برونسی» تا آزادراه مشهد - باغچه به طول ۲۷ کیلومتر طراحی شده‌ بود اما آثار منفی متعددی را بر سلامت هوای مشهد داشت.

سهم منابع متحرک و ثابت در آلودگی هوای کلانشهر مشهد به طور کلی به ۲ دسته تقسیم می‌شود؛ منابع متحرک شامل وسایل نقلیه موتوری مانند خودروها، موتورسیکلت‌ها و اتوبوس‌ها هستند که به دلیل سوخت فسیلی، آلاینده‌هایی مانند اکسیدهای نیتروژن، دی‌اکسید کربن و ذرات معلق را تولید می‌کنند و این منابع معمولاً سهم قابل توجهی در آلودگی هوای شهر دارند.

از سوی دیگر، منابع ثابت شامل صنایع، نیروگاه‌ها و کارخانجات هم با استفاده از سوخت‌های فسیلی و فرآیندهای صنعتی، آلاینده‌های مختلفی را در هوا منتشر می‌کنند.

در مشهد، نیروگاه‌ها و صنایع به ویژه در فصول سرد سال که از سوخت‌های سنگین‌تر مانند مازوت استفاده می‌شود، می‌توانند تأثیر زیادی بر کیفیت هوا داشته باشند. برای کاهش آلودگی هوا، نیاز به مدیریت و کنترل هر ۲ نوع منبع و استفاده از فناوری‌های پاک‌تر و کارآمدتر وجود دارد.

مازوت سوزی، ماجرای پایداری که باید کنترل کرد

مازوت‌سوزی در نیروگاه توس مشهد یکی از مسائل زیست‌محیطی جدی است که می‌تواند تأثیرات منفی زیادی بر کیفیت هوا و سلامت عمومی این کلانشهر داشته باشد.

مازوت، به عنوان یک سوخت فسیلی سنگین، در هنگام سوختن مقدار زیادی آلاینده‌های مضر از جمله دی‌اکسید گوگرد، اکسیدهای نیتروژن و ذرات معلق را تولید می‌کند.

به گفته کارشناسان و صاحبنظران، این آلاینده‌ها می‌توانند باعث تشدید مشکلات تنفسی، بیماری‌های قلبی و عروقی و حتی افزایش مرگ و میر زودرس شوند. علاوه بر این، آلودگی ناشی از مازوت‌سوزی می‌تواند به تخریب محیط‌زیست، کاهش کیفیت زندگی و آسیب به اکوسیستم‌های محلی منجر شود.

برای مقابله با این وضعیت، نیاز به اقدامات جدی از سوی مسئولان و استفاده از سوخت‌های پاک‌تر و فناوری‌های نوین در نیروگاه‌ها وجود دارد.

یکی از راهکارهای مهم برای جایگزینی مازوت‌سوزی در نیروگاه مشهد، استفاده از سوخت‌های پاک‌تر و تجدیدپذیر مانند گاز طبیعی است. گاز طبیعی به عنوان یک سوخت فسیلی با آلایندگی کمتر، می‌تواند به کاهش انتشار آلاینده‌های مضر مانند دی‌اکسید گوگرد و ذرات معلق کمک کند.

علاوه بر این، سرمایه‌گذاری در فناوری‌های نوین مانند انرژی‌های تجدیدپذیر (انرژی خورشیدی و بادی) و بهبود کارایی نیروگاه‌ها می‌تواند به کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی کمک کند. همچنین، اجرای سیاست‌های مدیریتی و نظارتی مؤثر برای کنترل و کاهش آلودگی هوا و تشویق به استفاده از فناوری‌های پاک‌تر نیز از اهمیت بالایی برخوردار است.

در کلانشهر مشهد، چندین دستگاه و نهاد مسئول کنترل و مدیریت آلودگی هوا هستند؛ این دستگاه‌ها شامل سازمان حفاظت محیط زیست، شهرداری مشهد، اداره کل هواشناسی، وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی وزارت نیرو می‌شوند. هر یک از این نهادها نقش خاصی در پایش و کاهش آلودگی هوا ایفا می‌کنند. به عنوان مثال، سازمان حفاظت محیط زیست مسئول نظارت بر کیفیت هوا و اجرای قوانین و مقررات زیست‌محیطی است.

شهرداری مشهد نیز با توسعه و بهبود زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی و فضای سبز، به کاهش آلودگی کمک می‌کند؛ البته همکاری و هماهنگی بین این دستگاه‌ها برای مدیریت مؤثر آلودگی هوا ضروری است.

میزان بالای مرگ و میر ناشی از آلودگی

متأسفانه آمار دقیق و به‌روز مرگ و میر بر اثر آلودگی هوا در مشهد به‌طور عمومی در دسترس نیست با این حال، مطالعات مختلف نشان داده‌ که آلودگی هوا می‌تواند تأثیرات جدی بر سلامت عمومی داشته باشد و منجر به افزایش بیماری‌های تنفسی، قلبی و عروقی و حتی مرگ و میر زودرس شود.

سرپرست اداره کل محیط زیست استان خراسان رضوی با اشاره به اینکه سناریوی آلودگی در کلانشهرهایی مانند مشهد باید مدیریت و کنترل شود، بیان کرد: سالانه حدود ۱۰ میلیون نفر در جهان بر اثر آلودگی هوا جان خود را از دست می دهند و به تعبیری ۱۰ درصد مرگ و میر جهان مربوط به آلودگی هوا است.

سعید محمودی افزود: این رقم در کشور ما بین ۱۴ تا ۱۵ درصد است یعنی به تعبیر دیگر ۳۰ تا ۴۰ درصد مرگ و میرها در کشور مرتبط با آلودگی هوا ثبت شده است.

او با بیان اینکه بارگذاری توسعه صنعتی در کشور ما ۶۰ سال در مسیر اشتباه بوده و موجب برهم خوردن تعادل در محیط زیست شده است، گفت: درجه گرمایش در کشور ما سه درجه از میانگین جهانی بیشتر است، به این معنا که هم اکنون این عدد در جهان ۱۵ و در کشور ما ۱۸ درجه است.

اراده دولت برای توقف مازوت سوزی‌ها

سرپرست اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی با بیان اینکه توقف مازوت سوزی در نیروگاه توس مشهد به عنوان یک سوخت مضر برای سلامت مردم در حال پیگیری است، بیان کرد: اراده دولت و شخص رییس جمهور و نیز پیگیری ریاست سازمان حفاظت محیط زیست، مبنی بر توقف مازت سوزی است که کلانشهر مشهد یکی از شهرهای هدف در این برنامه است.

محمودی با بیان این که نیروگاه توس مشهد سابقه زدی در مصرف سوخت مازوت را در کارنامه خود دارد، اظهار کرد: از ابتدای امسال میزان مصرف سوخت مازوت این نیروگاه به صورت میانگین روزانه نسبت ۷۰ به ۳۰ بوده است که این به معنای مصرف مازوت به عنوان سوخت اصلی این نیروگاه است.

وی بیان کرد: متاسفانه در سه سال گذشته مصرف سوخت مازوت در نیروگاه های تولید برق کشور در عمل به یک حق تبدیل شده بود و بدون هیچ ترس و پروایی از مضرات این اقدام برای آلودگی هوا و سلامتی مردم، شاهد مصرف مازوت به عنوان یک سوخت معمولی بودیم.

این مسئول اظهار کرد: با توجه به زیست بیش از چهار میلیون جمعیت ثابت در کلانشهر مشهد و نیز عوارض مصرف سوخت مازوت بر سلامت، باید برای تامین سلامت مردم مصرف این سوخت متوقف شود.

او ادامه داد: مازوت، سوخت سنگینی است که هم اکنون در هیچ جای دنیا از آن استفاده نمی شود زیرا ترکیبات خطرناکی برای سلامت مردم به خصوص زمانی که در هوا پراکنده می شود، دارد بنابر این مصرف این سوخت برای اقشاری مانند سالمندان، زنان، کودکان و بیماران قلبی- ریوی تهدید بزرگی است.

سرپرست حفاظت محیط زیست خراسان رضوی، مسئوليت بزرگ توقف مازوت سوزی را از وظایف سازمان حفاظت محیط زیست دانست و گفت: رفتار مسوولانه در مقابل مردم و سلامت آنان پیگیری توقف مازوت سوزی در نیروگاه مشهد است که خوشبختانه دولت نیز در این زمینه رویکرد مثبتی دارد.

محمودی افزود: قرار گرفتن نیروگاه توس در مسیر وزش باد و هوای ورودی به مشهد موجب شده تا آلاینده های ناشی از مصرف سوخت مازوت به صورت مستقیم وارد شهر شود، علاوه بر آن در ۲، سه سال اخیر کلانشهر مشهد به شدت درگیر پدیده گرد و غبار و عوارض ناشی از آن شده است که در این بخش نیز به مدیریت بحران نیاز است.

تحویل ۹۰۰ میلیون لیتر سوخت مایع به نیروگاه‌های استان

نیروگاه برق ۳۵ ساله توس واقع در حومه شمال غربی مشهد، در حاشیه کیلومتر ۱۲ جاده چناران - مشهد از نوع حرارتی با ظرفیت تولید ۶۰۰ مگاوات برق مجهز به چهار واحد بخار ۱۵۰ مگاواتی است. این نیروگاه دقیقا در مسیر وزش بادهای غربی به سوی کلانشهر مشهد واقع شده است.

مدیر شرکت ملی پخش فراورده‌‍‌های نفتی منطقه خراسان رضوی با بیان اینکه از ابتدای امسال تا پایان مهر، معادل ۸۸۶ میلیون و ۴۳۳ هزار و ۸۱ لیتر سوخت مایع تحویل نیروگاه‌های استان شده است، بیان کرد: پارسال در این مدت یک میلیارد و ۱۴۰ میلیون و ۷۷۱ هزار و ۳۱۳ لیتر سوخت مایع تحویل نیروگاه‌های خراسان رضوی شده بود.

علی اصغر اصغری اظهار کرد: منطقه خراسان رضوی ۶ نیروگاه مشهد، شریعتی، مپنا، شمس سرخس، خیام نیشابوری و نیروگاه توس را زیر پوشش دارد.

نیروگاه توس، عبور از خط قرمز استانداردها

معاون محیط زیست انسانی اداره کل حفاظت محیط زیست خراسان رضوی گفت: به رغم ماده ۲۳ آیین نامه فنی ماده ۲ قانون هوای پاک، نیروگاه توس مشهد تاکنون برای نصب سامانه فیلتراسیون و کاهش نشر آلاینده های هوا اقدام نکرده است.

مهدی یزدان‌جو اظهار کرد: باتوجه به تاکیدات دستگاه های نظارتی استان، مقرر شده است این نیروگاه با همکاری دانشگاه ها و موسسات علمی کشور نسبت به شناسایی و معرفی روش های موثر در کاهش آلاینده های هوای منتشره اقدام کند.

این مسئول بیان کرد: بر اساس بازدیدهای کنترلی و اجرای برنامه سنجش آلاینده های هوا از خروجی دودکش های نیروگاه توس، در سال جديد (پنج نوبت برنامه سنجش آلاینده ها) و احراز استفاده از سوخت مازوت در موعد سنجش ها، آلاینده های خروجی از دودکش این نیروگاه مربوط به گازهای SO۲ , NOx بوده است.

وی افزود: میانگین میزان خروجی گاز (گوگرد دی‌اکسید) SO۲ از خروجی دودکش های این نیروگاه با توجه به استانداردهای ابلاغی، در نیروگاه‌های با سوخت مازوت، حدود ۱.۵ برابر استانداردهای ملاک عمل سازمان است.

سوخت غیراستاندارد، خودروهای فرسوده، صنایع لجام‌گسیخته

محمودی با بیان اینکه آلودگی هوای کلانشهر مشهد عوامل متعددی دارد، بیان کرد: مصرف سوخت غیر استاندارد در خودروهای این کلانشهر، فعالیت خودروهای فرسوده در ناوگان حمل و نقل عمومی موجب افزایش پیامدهای آلودگی مصرف گازوئیل و نیز آلودگی ناشی از فعالیت صنایع لجام گسیخته ایجاد شده در حومه شهر مشهد از مهم ترین عوامل آلودگی هوای این کلانشهر است.

سرپرست اداره کل هواشناسی خراسان رضوی بیان کرد: مشارکت مردم در استفاده از ناوگان حمل و نقل عمومی به جای خودروهای شخصی، مدیریت و کاهش ترددها، تعویض خودروهای فرسوده، کاهش مهاجرت جمعیت بیرونی به این کلانشهر از مهم‌ترین عوامل موثر در کاهش آلودگی هوای شهر مشهد می تواند باشد.

وی تاکید کرد: محیط زیست به صورت جدی پیگیر اجرای برنامه جامع کاهش آلودگی هوا در استان و مسوولیت پذیری دستگاههای مسئول خواهد بود.

منبع: ایرنا