دانشنامه ورزشي/
نگاهي به تاريخچه "ليگ فوتبال ايران"
اولین جرقه های لیگ فوتبال در سال های 1337 الی 1339 زده شد. مثلا در همان سال 1339 تیم جم آبادان قهرمان برخی مسابقات، که چندان منظم برگزار نمی شد، گردید. اما انجام مسابقات لیگ به طور منظم به سال 1349 برمی گردد که مسابقات برای اولین بار در هشت منطقه ایران و با شرکت 22 تیم برگزار شد.
به گزارش سرويس ورزشي باشگاه خبرنگاران؛ اولین جرقه های لیگ فوتبال در سال های 1337 الی 1339 زده شد. مثلا در همان سال 1339 تیم جم آبادان قهرمان برخی مسابقات، که چندان منظم برگزار نمی شد، گردید. اما انجام مسابقات لیگ به طور منظم به سال 1349 برمی گردد که مسابقات برای اولین بار در هشت منطقه ایران و با شرکت 22 تیم برگزار شد.
قبل از ۱۳۵۲
قدیمی‌ترین مسابقات باشگاهی در ایران برمی‌گردد به سال ۱۳۳۹ که در آن تیم جم آبادان به قهرمانی می‌رسد. تا پیش از آن کلیه مسابقات برگزار شده به صورت استانی بوده و تیم‌های منتخب هر استان در منطقه‌ای متمرکز به دیدار یکدیگر می‌رفتند، در سال ۱۳۳۹ اولین گام‌ها برای برگزاری مسابقات سراسری باشگاه‌های کشور توسط مصطفی مکری رییس وقت فدراسیون فوتبال برداشته شد، در این دوره تیم شاهین آبادان موفق به کسب عنوان قهرمانی شد. به علت اینکه اکثر تیم‌های حاضر در این دوره از رقابت‌ها تیم‌های استانی بودند نمی‌توان آن را رقابت‌های باشگاهی نامید. دو سال بعد تیم دارایی فاتح چنین تورنمنتی شد و در سال‌های ۱۳۴۶ پاس و ۱۳۴۷ پیکان در این مسابقات به مقام نخست دست یافتند. اما سال ۱۳۴۹ را می‌توان آغاز رقابت‌های باشگاهی در ایران نامید. مسابقاتی که برای اولین بار جنبه رقابت‌های باشگاهی به خود گرفت زیرا تمام تیم‌های حاضر در آن باشگاهی بودند. در اولین دوره این رقابت‌ها که با نام جام منطقه‌ای ایران برگزار شد تیم تاج (استقلال) تهران به قهرمانی دست یافت و درسال بعد تیم پرسپولیس موفق به کسب عنوان قهرمانی شد.
جام تخت جمشید
در سال ۱۳۵۲ جام تخت جمشید آغاز شد، جامی که معتبرترین جام برگزار شده تا آن دوره بود، اولین دوره مسابقات جام تخت جمشید با حضور دوازده تیم آغاز شد، در نهایت و بعد از انجام بازی‌های رفت و برگشت بین تیم‌های حاضر در این مسابقات، پرسپولیس که بر خلاف اکثر تیم‌های حاضر در آن جام از طریق بخش خصوصی اداره می‌شد، عنوان قهرمانی را در اولین دوره این رقابت‌ها از آن خود کرد. تاج (استقلا ل) تهران نایب قهرمان شد و پاس به مقام سوم دست یافت. در سال ۱۳۵۳ تاج (استقلال) توانست عنوان قهرمانی را به دست آورد اما در سال ۱۳۵۴ بار دیگر پرسپولیس فاتح این رقابت‌ها نام گرفت. در سال‌های ۱۳۵۵ و ۱۳۵۶ این تیم پاس بود که موفق شد دو جام قهرمانی متوالی را بر بالای سر ببرد. ششمین دوره این مسابقات به دلیل انقلاب ایران ناتمام ماند تا فوتبال باشگاهی ایران مدت‌ها به صورت غیررسمی برگزار شود.
۱۳۵۷تا ۱۳۶۸
وقوع انقلاب در ایران و همچنین جنگ با عراق باعث شد لیگ فوتبال ایران با یک دهه وقفه مواجه شود. در این سال‌ها مسابقات فوتبال در داخل کشور با حضور تیم‌هایی با نام استان‌ها یا مسابقات باشگاهی با تعداد محدود در داخل استان‌ها برگزار می‌شد. البته در سال ۱۳۶۴ مسابقاتی با عنوان جام قدس برگزار شد که تیم تهران الف موفق شد بالاتر از تیم‌های تهران ب و مازندران قرار گرفته و عنوان قهرمانی را به دست آورد. در سال ۱۳۶۷ بازی‌هایی با عنوان جام هفدهم شهریور با حضور ۱۷ تیم تهرانی در این شهر برگزار شد و در نهایت پرسپولیس با کسب ۴۰ امتیاز از ۱۶ بازی بالاتر از تیم‌های دارایی، اکباتان و استقلال قرارگرفت و عنوان قهرمانی را از آن خود کرد. در سال ۱۳۶۸ این مسابقات بار دیگر با عنوان جام قدس پیگیری شد و این بار تیم فوتبال استقلال موفق شد به مقام قهرمانی دست یابد. در پایان این رقابت‌ها و در دوره ریاست ناصر نوآموز بر فدراسیون فوتبال، طرح برگزاری مسابقاتی با عنوان جام آزادگان با حضور تیم‌هایی از سراسر ایران تصویب شد.
لیگ آزادگان
پاس فاتح اولین دوره جام آزادگان که در سال ۱۳۶۹ برگزار شد نام گرفت. این تیم در سال بعد هم موفق به کسب عنوان قهرمانی در این جام شد و در همین زمان نیز جام قهرمانی باشگاه‌های آسیا را با شکست نماینده عربستان در دیدار فینال به ایران آورد. پس از دو قهرمانی متوالی پاس تهران نوبت به سایپا تهران رسید تا در سال‌های ۱۳۷۱ و ۱۳۷۲ دوبار پیاپی فاتح این جام شوند. پرسپولیس در سال‌های ۱۳۷۳ و ۱۳۷۴ جام قهرمانی را از آن خود کرد. در سال ۱۳۷۵ استقلال فاتح این رقابت‌ها نام گرفت.
آغاز لیگ حرفه‌ای
در چهارمین سال ریاست صفایی فراهانی بر فدراسیون فوتبال، هیات رئیسه سازمان لیگ تصمیم به برگزاری لیگ حرفه‌ای در مسابقات باشگاهی ایران گرفت که در نهایت نام لیگ برتر روی آن نهاده شد. برنامه‌های این لیگ با هدف پیشرفت فوتبال باشگاهی در ایران تدوین و تصویب شد. در این مدت نحوه سقوط و صعود تیم‌ها به این مسابقات بارها تغییر کرده‌است. اولین دوره لیگ برتر با حضور ۱۴ تیم آغاز شد، ۱۲ تیم آخرین دوره جام آزادگان، به اضافه دو تیم ملوان و ابومسلم که از زیر گروه صعود کرده بودند، تیم‌های حاضر در این مسابقات را تشکیل می‌دادند.این رقابت‌ها از روز یازدهم آبان ماه سال ۱۳۸۰ آغاز شد و باقهرمانی پرسپولیس به پایان رسید. سپاهان اصفهان قهرمان دومین دوره لیگ برتر بود.جام قهرمانی سومین دوره این مسابقات به پاس تهران رسید. جام چهارم که با اضافه شدن دو تیم به تیم‌های پیشین با حضور ۱۶ تیم برگزار شد، به یک تیم دیگر شهرستانی رسید. فولا د خوزستان موفق شد جام قهرمانی را به اهواز ببرد.جام پنجم با قهرمانی استقلال تهران به پایان رسید. ششمین دوره لیگ برتر، در رقابتی فشرده بین چهارتیم سایپا، استقلا ل اهواز، پرسپولیس و استقلا ل برای فتح جام سرانجام به سایپای تهران رسید. در دوره هفتم لیگ حرفه‌ای سازمان لیگ تصمیم به برگزاری ادامه رقابت‌های لیگ حرفه‌ای با نام جام خلیج فارس گرفت.[۱] این جام با اضافه شدن دو تیم دیگر با ۱۸ تیم و بدون رئیس فدراسیون آغاز شد که در ثانیه‌های پایانی تیم پرسپولیس توانست به قهرمانی برسد.
قهرمانان
جام منطقه‌ای
• ۱۳۳۹ شاهین آبادان
• ۱۳۴۰ برگزار نشد
• ۱۳۴۲ دارایي
• ۱۳۴۳ تا ۱۳۴۶ برگزار نشد
• ۱۳۴۶ پاس
• ۱۳۴۷ پیکان
• ۱۳۴۸ برگزار نشد
• ۱۳۴۹ تاج
• ۱۳۵۰ پرسپولیس
جام تخت جمشید
• ۱۳۵۲ پرسپولیس
• ۱۳۵۳ تاج
• ۱۳۵۴ پرسپولیس
• ۱۳۵۵ پاس
• ۱۳۵۶ پاس
• ۱۳۵۷ به علت انقلاب ایران ناتمام ماند
۱۳۵۷ تا ۱۳۶۷
• ۱۳۵۷-۱۳۶۷ لیگ سراسری برگزار نشد.جام قدس
• ۱۳۶۸ استقلال
• ۱۳۵۲ پرسپولیس
• ۱۳۵۳ تاج
• ۱۳۵۴ پرسپولیس
• ۱۳۵۵ پاس
• ۱۳۵۶ پاس
• ۱۳۵۷ به علت انقلاب ایران ناتمام ماند
۱۳۵۷ تا ۱۳۶۷
• ۱۳۵۷-۱۳۶۷ لیگ سراسری برگزار نشد.جام قدس
• ۱۳۶۸ استقلال
لیگ آزادگان
• ۱۳۷۰ پاس
• ۱۳۷۱ پاس
• ۱۳۷۲ سایپا
• ۱۳۷۳ سایپا
• ۱۳۷۴ پرسپولیس
• ۱۳۷۵ پرسپولیس
• ۱۳۷۶ استقلال
• ۱۳۷۷ پرسپولیس
• ۱۳۷۸ پرسپولیس
• ۱۳۷۹ استقلال
• ۱۳۷۰ پاس
• ۱۳۷۱ پاس
• ۱۳۷۲ سایپا
• ۱۳۷۳ سایپا
• ۱۳۷۴ پرسپولیس
• ۱۳۷۵ پرسپولیس
• ۱۳۷۶ استقلال
• ۱۳۷۷ پرسپولیس
• ۱۳۷۸ پرسپولیس
• ۱۳۷۹ استقلال
لیگ برتر
• ۱۳۸۰ پرسپولیس
• ۱۳۸۱ سپاهان
• ۱۳۸۲ پاس
• ۱۳۸۳ فولاد
• ۱۳۸۴ استقلال
• ۱۳۸۵ سایپا
• ۱۳۸۶ پرسپولیس
• ۱۳۸۷ استقلال
• ۱۳۸۸ سپاهان
• ۱۳۸۹ سپاهان
• ۱۳۸۰ پرسپولیس
• ۱۳۸۱ سپاهان
• ۱۳۸۲ پاس
• ۱۳۸۳ فولاد
• ۱۳۸۴ استقلال
• ۱۳۸۵ سایپا
• ۱۳۸۶ پرسپولیس
• ۱۳۸۷ استقلال
• ۱۳۸۸ سپاهان
• ۱۳۸۹ سپاهان
یادداشت
۱. در سال ۱۳۵۷تاج به استقلال تغییر نام داد.
۲. در سال ۱۳۴۶ تیم شاهین به پرسپولیس تغییر نام داد و در سال ۱۳۶۴ هم پرسپولیس به پیروزی تغییر نام داد اما همچنان از این تیم با عنوان پرسپولیس یاد می‌شود
۳. لیگ آزادگان هم اکنون به لیگ دسته اول فوتبال ایران اطلاق می‌شود.
پرسپولیسی‌ها در سال ۱۳۷۶ سومین قهرمانی خود را در جام آزادگان جشن گرفتند، آنها فصل بعد هم چهارمین بار فاتح این مسابقات شدند. در سال ۱۳۷۸که آخرین دوره مسابقات جام آزادگان برگزار شد، استقلال تهران به مقام نخست دست یافت.
گلزنان برتر
بهترین گل زنان همه دوره‌های لیگ ایران
|
رتبه |
نام |
سال‌های بازی |
تعداد گل |
|
۱ |
ادموند بزیک |
۱۹۹۴-۲۰۰۶ |
۸۴ |
|
۲ |
علی‌اصغر مدیرروستا |
۱۹۹۱-۲۰۰۳ |
۸۲ |
|
۳ |
رضا عنایتی |
۲۰۰۱-۲۰۰۶، ۲۰۰۹-اکنون |
۸۰ |
|
۴ |
علی دایی |
۱۹۹۴-۱۹۹۶, ۲۰۰۳-۲۰۰۷ |
۷۲ |
|
۵ |
فریدون فضلی |
۲۰۰۱-۲۰۰۲، ۲۰۰۳-اکنون |
۷۱ |
|
۶ |
رضا صاحبی |
۱۹۸۹-۲۰۰۳ |
۶۷ |
|
۷ |
رسول خطیبی |
۱۹۹۷-۱۹۹۹, ۲۰۰۰-۲۰۰۶ |
۶۶ |
|
۸ |
غلامحسین مظلومی |
۱۹۷۱-۱۹۷۹ |
۶۳ |
|
۹ |
محسن گروسی |
۱۹۸۹-۲۰۰۲ |
۶۱ |
|
۱۰ |
بهنام سراج |
۱۹۹۶-۲۰۰۴ |
۵۹ |
|
۱۱ |
محمد مومنی |
۱۹۸۹-۲۰۰۳ |
۵۸ |
|
شامل گلزنان جام تخت جمشید،لیگ آزادگان و لیگ برتر |
|||
آقاي گل ها
فهرست زیر آقای‌گل‌های هر فصل برترین دستهٔ لیگ فوتبال ایران را نشان می‌دهد.
|
فصل |
آقای گل |
باشگاه |
گل |
|
۱۳۴۹ |
حسین کلانی |
پرسپولیس |
۷ |
|
۱۳۵۰ |
حسین کلانی |
پرسپولیس |
۱۱ |
|
صفر ایرانپاک |
پرسپولیس |
۱۱ | |
|
۱۳۵۲ |
غلامحسین مظلومی |
استقلال تهران |
۱۵ |
|
۱۳۵۳ |
غلامحسین مظلومی |
استقلال تهران |
۱۰ |
|
عزیز اسپندار |
ملوان |
۱۰ | |
|
۱۳۵۴ |
ناصر نورایی |
هما |
۱۸ |
|
۱۳۵۵ |
غلامحسین مظلومی |
استقلال تهران |
۱۹ |
|
۱۳۵۶ |
عزیز اسپندار |
ملوان |
۱۶ |
|
۱۳۵۷* |
حسین فرکی |
پاس تهران |
۷ |
|
۶۹-۱۳۶۸ |
محمد احمدزاده |
ملوان |
۱۶ |
|
۱۳۷۰ |
فرشاد پیوس |
پرسپولیس |
۱۱ |
|
۱۳۷۱ |
جمشید شاه‌محمدی |
کشاورز |
۱۱ |
|
۱۳۷۲ |
عباس سیمکانی |
ذوب‌آهن |
۱۷ |
|
۱۳۷۴ |
فرشاد پیوس |
پرسپولیس |
۲۰ |
|
۷۵-۱۳۷۴ |
محمدمومنی |
پلی‌اکریل اصفهان |
۱۹ |
|
۷۶-۱۳۷۵ |
علی‌اصغر مدیرروستا |
بهمن کرج |
۱۸ |
|
۷۷-۱۳۷۶ |
حسین خطیبی |
شهرداری تبریز |
۱۶ |
|
۷۸-۱۳۷۷ |
کوروش برمک |
تراکتورسازی |
۱۴ |
|
عبدالجلیل گلچشمه |
ابومسلم |
۱۴ | |
|
۷۹-۱۳۷۸ |
مهندمهدی النداوی |
صنعت نفت آبادان |
۱۵ |
|
۸۰-۱۳۷۹ |
غلامرضا صاحبی |
ذوب‌آهن |
۱۴ |
|
۸۱-۱۳۸۰ |
رضا عنایتی |
ابومسلم |
۱۷ |
|
۸۲-۱۳۸۱ |
ادموند بزیک |
سپاهان |
۱۳ |
|
۸۳-۱۳۸۲ |
علی دایی |
پرسپولیس |
۱۶ |
|
۸۴-۱۳۸۳ |
رضاعنایتی |
استقلال تهران |
۲۰ |
|
۸۵-۱۳۸۴ |
رضا عنایتی |
استقلال تهران |
۲۱ |
|
۸۶-۱۳۸۵ |
عرفان اولروم |
ابومسلم |
۱۷ |
|
مهدی رجب‌زاده |
ذوب‌آهن |
۱۷ | |
|
۸۷-۱۳۸۶ |
هادی اصغری |
راه‌آهن |
۱۸ |
|
محسن خلیلی |
پرسپولیس |
۱۸ | |
|
۸۸-۱۳۸۷ |
آرش برهانی |
استقلال تهران |
۲۱ |
|
۸۹-۱۳۸۸ |
عماد رضا |
سپاهان |
۱۹ |
|
۹۰-۱۳۸۹ |
رضا نوروزی |
فولاد خوزستان |
۲۴ |
