*جنگ مسلمانان در راه خدا تنها با کسانی است که با آنها به جنگ برخاستهاند و بدیهی است که هر قومی را حق دفاع است، اما بیدرنگ در آیه آمده است که شما مسلمانان به حقوق و آزادی ایشان تجاوز نکنید و در مخاصمت نیز بیش از حدود دفاع به دشمنی و تجاوز نپردازید که خدا تجاوز کاران را دوست نمیدارد و نیز در آیه بعد آمده است که اگر ایشان یعنی کافران دست ا جنگ برداشتند و به کار مخاصمت پایان دادند شما نیز پایان دهید، اما تا هنگامی که فتنه و تجاوز از جانب ایشان هست بدان مقدار با ایشان مقابله کنید که فتنه از میان برخیزد و عدالت برقرار شود و باز در پایان آیه میفرماید اگر آنها بس کردند شما نیز بس کنید زیرا دشمنی و جدال جز با متجاوزان و ستمکاران نخواهد بود.
*جنگ در معنی تضاد و برخورد، بخشی از نظام طبیعت است چنانکه مولانا گوید:
این جهان جنگ است چون کل بنگری ذره ذره همچو دین با کافری
ذرهای بالا و آن دیگر نگون جنگ فعلیشان ببین اندر رکون
در عالم حیات همین جنگ با عنوان تنازع بقا از ارکان مهمِ تحول و تکامل است. اما وقتی جنگ به دنیای انسانی میرسد باید رنگ انسانی و الهی به خود بگیرد و آن در عبارت «فی سبیلِ الله» یعنی در راه خدا خلاصه میشود یعنی هر جنگی باید برای گشودن راه حق و عدالت و بیشتر از آن در راه عشق و دوستی و آزادی و صلح باشد.