به گزارش خبرنگار سياست خارجي باشگاه خبرنگاران دولت الکترونيک يکي از برترين ايده‌هايي بوده که طي سال‌هاي گذشته توسط کارشناسان و صاحب‌نظران مطرح شده است.

دولت الکترونيک که خدمات نويني را ارائه کرده داراي ابعاد گسترده‌اي بوده و روزبه‌روز بر امکانات آن افزوده مي‌شود چرا که خدمات آن باعث تسهيل امور شهروندان شده لذا مسئولان همواره بر فراگير شدن آن در سطح کشور در زمينه‌هاي مختلف تاکيد دارند.

اما درباره زمينه جديد فعاليت دولت الکترونيک بايد گفت طرح جديدي توسط کازشناسان مطرح شده كه بر راه‌اندازي آن بسيار مصر هستند.

 

نام اين طرح جديد خدمات مجازي دولت الکترونيک و ديپلماسي عمومي است لذا به همين خاطر گفتگويي را با عليرضا رجايي کارشناس ارشد مرکز مطالعات و آموزش‌هاي بين‌المللي وزارت امور خارجه و موسس خانه ايرانيان خارج از كشور انجام داده‌ايم که به شرح ذيل است.

زماني که بنده مسئوليت شرکت پشتيباني وزارت امور خارجه را بر عهده داشتم بخشي از کار ما مربوط به اسناد بود لذا براي اينکه بتوانيم روند کار را تسريع ببخشيم سعي کرديم از خدمات دولت الکترونيک استفاده کنيم.

چرا كه مردم براي تسريع کارشان دغدغه مالي نداشتند و دغدغه اصلي آنها زمان بود به همين خاطر خدمات دولت الکترونيک مورد استقبال مراجعه‌کنندگان قرار گرفت و ما از همان موقع پييشنهاد گسترده شدن فعاليت‌هاي دولت الکترونيک را مطرح كرديم.

با توجه به اينکه در آن موقع پيشنهاد تشكيل خانه ايرانيان خارج از کشور را برنامه ريزي کرده بودم تا به شکل يک NGO به عنوان حلقه وصلي براي ارتباط داخل با خارج از کشور شکل بگيرد لذا در سال 79 بر روي طرح دولت الکترونيک و ديپلماسي عمومي کار کرديم و در سال 84، اين طرح را به آقاي احمدي‌نژاد ارائه  کرديم که مورد استقبال قرار گرفت.

پيشنهادات ما حول محورهاي کنسول افتخاري، کنسول سيار و خدمت سربازي در خارج از کشور بود که درباره مورد آخر بايد بگويم که ما معتقد بوديم که ايرانيان خارج از کشور داراي توانمندي‌‌هاي متفاوتي هستند به همين خاطر پيشنهاد کرديم که دولت امتيازاتي به وجود آورد که ايرانيان در همان کشوري که اقامت دارند خدمت کنند و هر ايراني براساس تخصص خود به کار گرفته شود که حتي اين امر را به دفتر مقام معظم رهبري ارسال كرديم  که از آنجا به ستاد کل نيروهاي مسلح ارجاع شد و هنوز در چرخه سیستم بوروکراسي‌ کشور قرار دارد.

طرح ديگر برداشتن شرط سني براي خروج از کشور بود چرا که افراد پس از 18 سالگي بايد با ضمانت‌نامه از کشور خارج شوند چون کسي به خارج مي‌رود و دوباره قصد برگشتن دارد نيازي به ضمانت‌نامه ندارد همچنين افرادي که توان ارائه ضمانت‌نامه ندارند ممکن است براي خروج از کشور به معابر غير رسمي متوسل شوند و ما اين طرح را پيشنهاد کرديم تا چنين اتفاقاتي نيفتد.

بحث بعدي ما بازگشت افرادي بود که در رژيم گذشته صاحب منصب بوده‌اند اما از لحاظ سياسي هيچ مشکلي ندارند.

اما يکي از مهمترين طرح‌هاي پيشنهادي ما شبانه‌روزي کردن خدمات وزارت خارجه بود که براساس اين طرح اعلام کرديم که خدماتش فقط مربوط به روزهاي کاري نشود چرا که ايران از نظر روزهاي تعطيل با کشورهاي خارجي تفاوت دارد و از طرفي اختلاف زماني باعث مي‌شود که سرويس‌دهي به هموطنانمان با تأخير مواجه شود.

اما بايد گفت چون كه شرایط اعمال این امر مهیا نبود اين طرح در وزارت خارجه پذيرفته نشده است.

درباره کنسول الکترونيکي بايد بگويم که الان شش سال است که دستور آن را از رئيس‌جمهور گرفته‌ايم و جلسات گسترده‌اي را در سطح وزارت خارجه براي راه‌اندازي اين سيستم برگزار کرده‌ايم.

سوال: آيا در کشورهاي ديگر خدمات کنسولي به صورت الکترونيک انجام مي‌شود؟


در اروپا بعضي کشورها به اين نتيجه رسيده‌اند که تنها يک سفارتخانه داشته باشد اما کشورهايي مثل سوئد و آمريکا جهت‌گيري‌شان ارائه خدمات مجازي بوده چرا که خدمات مجازي باعث افزايش سرعت در خدمات‌رساني و اتصال قوي‌تر با افراد مقيم خارج از کشور مي‌شود.

چون افراد محدودي مي‌توانند به راحتي به سفارتخانه‌ها و کنسول‌گري‌ها دسترسي داشته باشند لذا خدمات مجازي دولت الکترونيک دسترسي آسان همگان به نمايندگي کشور‌شان را فراهم مي‌سازد.

سوال: آيا طرح خدمات دولت الکترونيک و ديپلماسي عمومي براي  مقابله به مثل با آمریکا در جهت راه‌اندازی سفارتخانه مجازی برای ایران انجام شده است؟

به هیچ وجه، چرا که طرح ما کاملا برای رفاه هموطنان در جهت حل سریع مشکلات و خواسته‌هایشان و همچنین استفاده از ارتباطات توسط تکنولوژی روز شكل گرفته است.

همچنين بايد گفت وزارت امور خارجه برای متحول کردن کشور باید فعالیت خود در فضای مجازی را بیشتر کند و با کلیه رنگ‌ها، جریان‌ها و موضوعات باید در ارتباط باشد تا بتواند مدیریت بهتری را انجام دهد.

سوال: آیا طرح‌های دیگری در پیشنهادات خود داشتید؟

یکی دیگر از طرح‌های ما این بود که هموطناني که خانواده‌هایشان در خارج از کشور هستند به پارک گفتگو بیايند و مشکلاتشان را مطرح کنند تا به صورت هفتگی مشکلاتشان را از قوه قضاییه ، مجریه و دیگر سازمان‌ها پیگیری کنیم که متاسفانه اجرایی نشد.

زمانی که بنده پیشنهاد راه اندازی خانه ایرانیان خارج از کشور را مطرح کردم، قرار بود که به صورت مردم نهاد اداره شود اما مسئولان اعلام کردند که بخشی از هیئت دولت در مدیریت آن حضور داشته باشند که این امر متضاد آن طرحی بود که ما تعریف کرده بودیم.

چون این طرح ظرفی بود که طی آن مردم برای مردم تعریف می‌شد لذا ما با اين طرح دولت، مردم را  مي‌توانستيم در سیستم نهادینه کنيم لذا زمانی که مطلع شدیم به جمع‌بندی نمی‌رسیم در نهایت طرح دولت الکترونیک برای ایرانیان خارج از کشور را ارائه کردیم.

براساس این طرح کلیه نیازهای مردم که در فضای رسمی حل و فصل نمی‌شود را در فضای غیررسمی پوشش مي‌دهیم که برای اجرای این طرح جلساتی را با معاونان رئیس مرکز آموزش و پژوهش‌های بین‌المللی وزارت خارجه برگزار و قرار شد این طرح به‌عنوان یک پژوهش معرفی و طی آن سمینارها و همایش‌ها و کارگاه‌های آموزشی برگزار شود و تا حد امکان به صورت جدول زمان‌بندی بر روی آن کار کنیم تا این طرح بالفعل شود.

طرح دولت الکترونیک با استقبال فراوان مسئولان دستگاه دیپلماسی روبه‌رو شد لذا راه‌اندازی این طرح یک اراده ملی را می‌طلبد تا به سرانجام برسد چرا که هر چه در انجام این طرح تعلل کنیم فاصله‌مان با جامعه ایرانیان خارج از کشور بیشتر می‌شود.


سوال: طرح دولت الکترونیک و دیپلماسی عمومی شامل چه برنامه‌هایی می‌شود؟

امور مربوط به ازدواج و طلاق، ولادت، فوت، کارت ملی، شناسنامه، تایید اسناد و مدارک، تسهیل در صدور گذرنامه، بخشی از برنامه های این طرح است که با راه اندازی آن این خدمات به صورت الکترونیکی انجام می‌شود.


سوال: در حال حاضر که هنوز طرح دولت الکترونیکی برای ایرانیان خارج از کشور اجرایی نشده ایرانیان ساکن در کشورهای خارجی با چه مشکلاتی در سفارتخانه‌ها مواجه هستند؟

بسیاری از هموطنان در خارج از کشور فاصله زیادی با سفارتخانه‌ها دارند که این امر مشکلات بسیاری را برای آن‌ها به همراه آورده و اصلا معلوم نیست در آن روزی که به سفارتخانه مراجعه می‌کنند، مشکلات و خواسته‌هایشان حل شود.

با توجه به این ‌که هم‌اکنون سفارتخانه‌های انگلیس و کانادا تعطیل شده برای ایرانیان مقیم این کشورها مشکلاتی به وجود آمده که طرح دولت الکترونیک و ديپلماسي عمومي مي‌تواند کمک فراوانی به آن‌ها در جهت حل مشکلاتشان کند.

سوال: آیا ایرانیان در داخل کشور هم می‌توانند از این سیستم استفاده کنند؟

هموطنانمان در داخل کشور اگر خواسته‌ای داشته باشند می‌توانند از این سیستم استفاده کنند اما این طرح بیشتر برای افرادی تعبیه شده که دسترسی آسانی به سفارتخانه‌ها ندارند اما اگر این طرح اجرایی شود ایرانیان داخل را هم پوشش می‌دهد.

دولت الکترونیک سازه‌ای است که چندین سال بر روی آن فکر شده اما این طرح در سیاست خارجی و دیپلماسی تعریف نشده بود چرا که دیپلماسی عمومی تعریف نشده بود و ما خودمان را از این سیستم کارآمد محروم کرده بودیم.

سوال: در صورت راه‌اندازی دولت الکترونیک و دیپلماسی عمومی آیا می‌توانیم شاهد صدور ویزای الکترونیکی باشیم؟

این طرح زوایای بسیاری دارد که به طور زمان‌بندی اجرا می‌شود لذا ابعاد دیگر آن به مرور زمان مشخص می‌شود.

سوال: طرح دولت الکترونیک و دیپلماسی مجازی در مرحله اول در کدام کشورها اجرا می‌شود؟

این طرح در ابتدا در کشورهایی ایجاد می‌شود که در آنجا سفارتخانه نداریم و یا سفارتخانه‌ها تعطیل شده‌اند لذا این طرح در ابتدا برای ایرانیان مقیم کشورهای آمریکا، انگلیس و کانادا تدارک دیده شده است.

سوال: آیا آمریکا در راه‌اندازی این طرح سنگ‌اندازی نمی‌کند؟

آمریکا بدون گرفتن مجوزی یک سفارتخانه مجازی راه‌اندازی کرده لذا زمانی که آمریکا چنین اجازه‌ای به خود می‌دهد ما هم نیازی برای کسب مجوز نمی‌بینیم.

سوال: به نظر شما آیا سفارتخانه مجازی آمریکا کارآمد بوده است؟

سفارتخانه مجازی آمریکا توانمندی خاصی در خدمات دهی ندارد و فقط خدمات کنسولی ارائه می‌کند اما خدمات کنسولی یکی از برنامه‌هاي ما در اجرای دولت الکترونیک و دیپلماسی عمومي است.

بايد گفت كه سفارتخانه مجازی آمریکا سیستم بسیار ناقصی دارد چون دفاتری ندارد چرا که بخشی از کار کنسولی را دفاتر باید انجام دهند.

سوال: از خدمات این طرح در دیپلماسی برای ما بگویید؟

مباحثی مثل دیپلماسی عمومی، فنی و اقتصادی در این طرح گنجانده شده چرا که دولت الکترونیک جهانی جمهوری اسلامی ایران می‌تواند به مشکلات و خواسته‌های کلیه ایرانیان در سراسر جهان پاسخ بدهد و باعث برداشتن دیوارها و تسریع در رسیدگی امور ایرانیان مي‌شود.

سوال: آیا با راه‌اندازی این طرح خدمات‌دهی سفارتخانه‌ها کم نمی‌شود؟

یکی از اقدامات برون سپاری سیستمی‌، سفارتخانه مجازی است و تشکیل نمایندگی جمهوری اسلامی ایران به صورت مجازی خللی در کارآیی سفارتخانه‌ها به‌وجود نمی آورد بلکه باعث افزايش کارآیی سفارتخانه‌ها می‌شود لذا سفارتخانه‌ها بخشی از کارگزاران سیستم مجازی می‌شوند.

سوال: آیا خارجی‌ها هم می‌توانند از این طرح استفاده کنند؟

یکسری مشخصه‌ها در دیپلماسی عمومی در نظر گرفته شده که غیرایرانی‌ها هم می‌توانند از این طرح بهره ببرند.

سوال: درباره ديپلماسي عمومي براي ما توضيح دهيد که چه کارآيي دارد؟

ديپلماسي عمومي بخش پيشبرد کارها به وسيله مردم بوده لذا اين بخش‌ها مي‌تواند در سازمان‌هاي مردم نهاد در خارج از کشور، دانشگاه‌ها و نهادهاي غير رسمي فعال باشد.

ديپلماسي عمومي مکمل تعامل طرفين در سيستم و باعث امضا قراردادهايي در بخش‌هاي بازرگاني، اقتصادي و اجتماعي مي‌شود.

اما بايد گفت قالب طرح دولت الکترونيک با اينکه دولتي است اما بيشتر يک تعامل مردمي است.

سوال: چه برنامه‌هايي براي بازرگانان و تجار در اين طرح پيش‌بيني شده است؟

بازرگانان و تجار براساس اين طرح مي‌توانند در مناقصه‌ها، خريد و فروش اجناس، صادرات و واردات و فروش الکترونيکي فعال باشند البته در طرح دولت الکترونيک و ديپلماسي عمومي، پست الکترونيکي يکي از برنامه‌هاي اين سيستم مي‌شود.

در امور فرهنگي بايد بگويم که 150 الي 160 شهر خارجي با شهرهاي کشورمان خواهرخوانده هستند که طرح دولت الکترونيک و ديپلماسي عمومي کمک شاياني مي‌تواند به بالفعل کردن قراردادهاي خواهرخواندگي کند.

سوال:‌با توجه به اينکه کشورما با تحريم روبروست آيا طرح دولت الکترونيک و ديپلماسي عمومي با سنگ‌اندازي غربيان مواجه نمي‌شود؟

غرب همواره شعار دموکراسي و حقوق بشر سر داده اما اگر بخواهد مشکلاتي را به وجود آورد ايرانيان ساکن در کشورهاي غربي بايد در مقابل آنها بايستند چرا كه ايرانيان بسياري در خارج از کشور بوده که هر کدام يک سفير براي ايران هستند لذا دولت‌هاي غربي نمي‌توانند در تحقق دولت الکترونيک و ديپلماسي عمومي مشکلاتي به‌وجود آورند.

اين طرح در دستور کار دولت و وزارت امور خارجه بوده اما با توجه به اينکه اين طرح يک پروژه عظيم است بايد پروسه زماني را طي کند تا تکميل شود و مسلما اجراي آن به دولت‌هاي بعدي ختم مي‌شود.

مسلما در آينده‌اي نزديک همايش‌هايي با مضمون نيازمندي‌ها شيوه‌ اجرا و حوزه‌هاي اجرا براي تحقق اين طرح برگزار مي‌شود که قرار است فراخواني به دانشگاه‌ها، قوه قضاييه و وزارت خارجه ارسال ‌شود تا کارشناسان اين نهادها در آن حضور يابند و به بررسي همه جانبه اين طرح بپردازند.

 

گفتگو از محمد اميرحسيني

 

انتهاي پيام/