آیا معصومین(ع) نیازمند درود و سلام های ما هستند؟
صلوات در لغت به معنی «دعاست» و نماز را به جهت اینکه شامل دعا می‌شود «صلاة» می‌گویند.
گفته‌اند که فایده صلوات بر آن حضرت (صلى الله علیه وآله) براى فرستنده است که بر اثر این عمل پاداش مى یابد، زیرا خداى تعالى درجه و مقامى به آن بزرگوار داده و نعمت هایى به او بخشیده که درود و دعا بر آن چیزى نمى افزاید، البته عده اى گفته‌اند فایده آن درخواست، بالا بردن درجه و افزوده شدن پاداش آن حضرت (صلى الله علیه وآله) هم هست، زیرا نعمت هاى خدا را اندازه نیست، و بر این گفتار اخبار رسیده از معصومین (علیهم السلام) است که دلالت به مطلب دارد.
معنای صلوات
صلوات در لغت به معنی «دعاست» و نماز را به جهت اینکه شامل دعا می‌شود «صلاة» می‌گویند.
اما صلوات در میان عرف مردم شامل دو چیز می‌شود:
معنای اول: سلام و درود بی‌کران خداوند و فرشتگان و کسانی که ایمان به رسول خدا آوردند، به جهت عظمت، مقام و منزلت آن حضرت صلوات بر محمد (صلی الله علیه و آله) و آلش می‌فرستند.
معنای دوم: صلوات به معنای نماز است.
عده‌ای هم صلوات پروردگار عالم را به پنج معنی تقسیم می‌کنند.
۱- به معنای رحمت
۲- به معنای مغفرت
۳- به معنای شفاء
۴- به معنای تزکیه
۵- به معنای کرامت
فرستادن صلوات به ین معنا است که از خدا درخواست میکنیم تا رحمت خاصی که «صلوات» نامیده شده و ما نمیدانیم حقیقت آن چیست، برای پیغمبر مقرر بفرماید. بزرگان دین گفته‌اند صلوات از خدای متعال «رحمت»، از ملائکه «تزکیه» و از مؤمنین «دعا» است. وقتی دعا میکنیم، از خداوند می‌خواهیم تا آن رحمت را خدا بر پیغمبر نازل کند.
معنای حروف صلوات از دیدگاه علمای دین
بعضی از علمای دین حروف صلوات را به معنای خاصی به کار برده‌اند که عبارت‌اند از:
«صاد» در صلوات از «صمد» است که از اسماء خداوند است.
«لام» در صلوات از «لطیف» است که از اسماء خداوند است.
«واو» در صلوات از «واحد» است که از اسماء خداوند است.
«هاء» در صلوات از «هادی» است که از اسماء خداوند عالم است.
فضایل صلوات در روایات
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «هر کس صد بار بر محمد و آل محمد (صلی الله علیه و آله) صلوات بفرستد، خداوند صد حاجت او را برآورده می‌سازد.»
حضرت علی (علیه السلام) می‌فرماید: «هیچ دعایی به آسمان نمی‌رسد، مگر اینکه دعا کننده بر محمد و آل او صلوات بفرستد.»
صلوات بر اهل بیت (علیهم السلام)
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، فِی کُلِّ وَقْتٍ وَ کُلِّ أَوَانٍ وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ عَدَدَ مَا صَلَّیْتَ عَلَی مَنْ صَلَّیْتَ عَلَیْهِ، وَ أَضْعَافَ ذَلِکَ کُلِّهِ بِالْأَضْعَافِ الَّتِی لا یُحْصِیهَا غَیْرُکَ، إِنَّکَ فَعَّالٌ لِمَا تُرِیدُ. (دعای ۴۴ صحیفه سجادیه
فرستادن صلوات به این معنا است که از خدا درخواست میکنیم تا رحمت خاصی که «صلوات» نامیده شده و ما نمییدانیم حقیقت آن چیسترا برای پیغمبر مقرر بفرماید.
بزرگان دین گفته‌اند: صلوات از خدای متعال «رحمت»، از ملائکه «تزکیه» و از مؤمنین «دعا» است. خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّ اللّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ؛ هم خدا و هم فرشتگان بر پیغمبر اکرم صلوات می‌فرستند»
انواع رحمت
رحمت انواع گوناگونی دارد؛ اما هر رحمتی «صلاة» نیست. «صلاة» تحیّت است، رحمتی است همراه با احترام.
رحمت شامل موجودات غیرانسانی و غیر ذیشعور نیز می‌شود. همه چیز مشمول رحمت خداست؛ حیوانات نیز مشمول رحمتهای دیگری هستند، رحمتهایی که درک می‌کنند؛ اما هیچ کدام این‌ها «صلاة» نیست.
سلام ویژه، چه سلامی است؟
«صلاة» به عنوان تشبیه، یک سلام ویژه است. انسان وقتی به کسی سلام کند، به او احترام می‌گذارد. ادای احترام یک امر اعتباری است. در هر طایفه و قومی، مردم برای خود یک نوع ادای احترام دارند.
بعضی کلاه خود را برمی‌دارند یا بعضی دست به سینه میگذارند، یا به شکل دیگر.
در زبانهای مختلف الفاظ مختلفی نیز بکار میبرند. اصل کلمه سلام به معنی سلامتی و امنیت است؛ اینکه می‌گوییم سلام بر شما، یعنی من به شما امنیت میدهم.
بر همین اساس سلام را رحمت خاصی به شمار می‌آورند اما چون به عنوان ادای احترام گفته می‌شود، تحیت نیز به شمار می‌رود.
چه کسانی لایق احترام خداوند می‌باشند؟
خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّ اللّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ؛ هم خدا و هم فرشتگان بر پیغمبر اکرم صلوات می‌فرستند.» (احزاب / ۵۶)
البته خدا در جای دیگر نیز فرموده بر مؤمنین نیز صلوات میفرستیم؛ یعنی مؤمنینی هستند که لایق احترام خداوند هستند. خدا رحمتی که توأم با احترام هست بر آن‌ها نازل میکند، بعد می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً؛ شما بر پیغمبر هم صلوات بفرستید و هم سلام.»
فایده فرستادن صلوات برای ما و معصومین علیهم السلام چیست؟
درخواست رحمت چه جایگاهی و چه فایدهای برای ما دارد؟ چرا به ما دستور داده شده تا صلوات بفرستیم؟ مگر پیامبر خدا، فاقد رحمت الهی است که ما باید برایشان از خداوند رحمت را طلب کنیم؟
گفته‌اند که فایده صلوات بر آن حضرت (صلى الله علیه وآله) براى فرستنده است که بر اثر این عمل پاداش مى یابد، زیرا خداى تعالى درجه و مقامى به آن بزرگوار داده و نعمت هایى به او بخشیده که درود و دعا بر آن چیزى نمى افزاید، البته عده اى گفته‌اند فایده آن درخواست، بالا بردن درجه و افزوده شدن پاداش آن حضرت (صلى الله علیه وآله) هم هست، زیرا نعمت هاى خدا را اندازه نیست، و بر این گفتار اخبار رسیده از معصومین (علیهم السلام) است که دلالت به مطلب دارد. (ترجمه المراقبات، ص ۲۴۴)
با توجه به اعتقاد ما شیعیان و بر اساس رویات گوناگونی که ما به آن معتقدیم وجود مقدس پیغمبر اکرم و ائمه اطهار صلوات الله علیهم اجمعین و فاطمه زهرا سلام الله علی‌ها واسطهٔ نزول فیض برای مخلوقات هستند. به ویژه تعبیراتی که در زیارت جامعه کبیره است، البته منحصر به جامعه کبیره نیست.
در زیارتهای دیگر نیز هم‌چون در زیارت آل یاسین، مخصوصاً آل یاسین کبیر، مضامینی شبیه این مطلب و یا شاید فاخر‌تر از آن نیز یافت شود؛ «فَمَا شَیْءٌ مِنَّا إِلَّا وَ أَنْتُمْ لَهُ السَّبَبُ وَ إِلَیْهِ السَّبِیل؛ چیزی و خیری از ما بوجود نمیآید، مگر اینکه سبب آن شما هستید.» (بحارالأنوار، ج ۹۹، ص ۹۲، باب ۷، «زیارة الإمام المست‌تر عن الأبصار»)
در زیارت جامعه کبیره این موضوع فراوان ذکر شده است:
بِکُمْ یُمْسِکُ السَّمَاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ: به واسطه شما (اهل بیت (علیهم السلام)) است که خدای متعال آسمان را نگه میدارد تا روی زمین سقوط نکند.
بِکُمْ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ؛ بِکُمْ یُنَفِّسُ الْهَمَّ وَ یَکْشِفُ الضُّر؛ غصهها را به واسطه شما اهل بیت (علیهم السلام) برطرف میکند، دعا‌ها را به واسطه شما مستجاب میکند.
گفته‌اند که فایده صلوات بر آن حضرت (صلى الله علیه وآله) براى فرستنده است که بر اثر این عمل پاداش مى یابد، زیرا خداى تعالى درجه و مقامى به آن بزرگوار داده و نعمت هایى به او بخشیده که درود و دعا بر آن چیزى نمى افزاید، البته عده اى گفته‌اند فایده آن درخواست، بالا بردن درجه و افزوده شدن پاداش آن حضرت (صلى الله علیه وآله) هم هست، زیرا نعمت هاى خدا را اندازه نیست، و بر این گفتار اخبار رسیده از معصومین (علیهم السلام) است که دلالت به مطلب دارد
در بعضی روایات تعبیرات بیشتر و آشکار‌تری وجود دارد در اینکه اهل بیت (علیهم السلام) تنها برای زمان خود و مابعد خود نیستند؛ بلکه پیش از حیات مادی نیز آن‌ها وساطت داشته‌اند.
دراین باره در زیارت جامعه آمده است: خَلَقَکُمُ اللَّهُ أَنْوَاراً فَجَعَلَکُمْ بِعَرْشِهِ مُحْدِقِینَ حَتَّی مَنَّ عَلَیْنَا بِکُمْ؛ در ادامه ین زیارت می‌فرماید: وَ جَعَلَ صَلَوَاتِنَا عَلَیْکُمْ وَ مَا خَصَّنَا بِهِ مِنْ وَلَایَتِکُمْ طِیباً لِخَلْقِنَا وَ طَهَارَةً لِأَنْفُسِنَا وَ تَزْکِیَةً لَنَا وَ کَفَّارَةً لِذُنُوبِنَا.
شکر عملی نعمت!
بنابراین؛ اولاً: قدردانى و سپاسگزارى از حضرت پیامبر (صلى الله علیه وآله) امر عقلایى است که او واسطه فیض و اسوه و مربى و راهنماى ماست و از طرفى بهترین مخلوق خداوند و عصاره خلقت.
ثانیاً: او و خاندانش راه و صراط اقوم براى نیل به سوى خداوند که حتى نماز بدون ذکر صلوات بر آنان قبول نیست.
ثالثاً: به دلیل نیاز بشر به کمال و ضعف مفرط او وفور نعمت هاى خداوند بر او عقل حکم مى کند، شکر منعم و سپاسگزارى از او در گفتار و عمل، لذا خداوند فرمود من و ملائکه درود مى فرستیم بر محمد (صلى الله علیه وآله) اى مؤمنین شما نیز چنین کنید لذا از این جهت هم واجب و لازم است، اگر چه بیان شد که نفس صلوات برا فرستنده است و خود راهى و صراطى براى هدایت و به کمال رسیدن بشر است.
معنای صلوات
صلوات در لغت به معنی «دعاست» و نماز را به جهت اینکه شامل دعا می‌شود «صلاة» می‌گویند.
اما صلوات در میان عرف مردم شامل دو چیز می‌شود:
معنای اول: سلام و درود بی‌کران خداوند و فرشتگان و کسانی که ایمان به رسول خدا آوردند، به جهت عظمت، مقام و منزلت آن حضرت صلوات بر محمد (صلی الله علیه و آله) و آلش می‌فرستند.
معنای دوم: صلوات به معنای نماز است.
عده‌ای هم صلوات پروردگار عالم را به پنج معنی تقسیم می‌کنند.
۱- به معنای رحمت
۲- به معنای مغفرت
۳- به معنای شفاء
۴- به معنای تزکیه
۵- به معنای کرامت
فرستادن صلوات به ین معنا است که از خدا درخواست میکنیم تا رحمت خاصی که «صلوات» نامیده شده و ما نمیدانیم حقیقت آن چیست، برای پیغمبر مقرر بفرماید. بزرگان دین گفته‌اند صلوات از خدای متعال «رحمت»، از ملائکه «تزکیه» و از مؤمنین «دعا» است. وقتی دعا میکنیم، از خداوند می‌خواهیم تا آن رحمت را خدا بر پیغمبر نازل کند.
معنای حروف صلوات از دیدگاه علمای دین
بعضی از علمای دین حروف صلوات را به معنای خاصی به کار برده‌اند که عبارت‌اند از:
«صاد» در صلوات از «صمد» است که از اسماء خداوند است.
«لام» در صلوات از «لطیف» است که از اسماء خداوند است.
«واو» در صلوات از «واحد» است که از اسماء خداوند است.
«هاء» در صلوات از «هادی» است که از اسماء خداوند عالم است.
فضایل صلوات در روایات
رسول اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمودند: «هر کس صد بار بر محمد و آل محمد (صلی الله علیه و آله) صلوات بفرستد، خداوند صد حاجت او را برآورده می‌سازد.»
حضرت علی (علیه السلام) می‌فرماید: «هیچ دعایی به آسمان نمی‌رسد، مگر اینکه دعا کننده بر محمد و آل او صلوات بفرستد.»
صلوات بر اهل بیت (علیهم السلام)
اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ، فِی کُلِّ وَقْتٍ وَ کُلِّ أَوَانٍ وَ عَلَی کُلِّ حَالٍ عَدَدَ مَا صَلَّیْتَ عَلَی مَنْ صَلَّیْتَ عَلَیْهِ، وَ أَضْعَافَ ذَلِکَ کُلِّهِ بِالْأَضْعَافِ الَّتِی لا یُحْصِیهَا غَیْرُکَ، إِنَّکَ فَعَّالٌ لِمَا تُرِیدُ. (دعای ۴۴ صحیفه سجادیه
فرستادن صلوات به این معنا است که از خدا درخواست میکنیم تا رحمت خاصی که «صلوات» نامیده شده و ما نمییدانیم حقیقت آن چیسترا برای پیغمبر مقرر بفرماید.
بزرگان دین گفته‌اند: صلوات از خدای متعال «رحمت»، از ملائکه «تزکیه» و از مؤمنین «دعا» است. خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّ اللّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ؛ هم خدا و هم فرشتگان بر پیغمبر اکرم صلوات می‌فرستند»
انواع رحمت
رحمت انواع گوناگونی دارد؛ اما هر رحمتی «صلاة» نیست. «صلاة» تحیّت است، رحمتی است همراه با احترام.
رحمت شامل موجودات غیرانسانی و غیر ذیشعور نیز می‌شود. همه چیز مشمول رحمت خداست؛ حیوانات نیز مشمول رحمتهای دیگری هستند، رحمتهایی که درک می‌کنند؛ اما هیچ کدام این‌ها «صلاة» نیست.
سلام ویژه، چه سلامی است؟
«صلاة» به عنوان تشبیه، یک سلام ویژه است. انسان وقتی به کسی سلام کند، به او احترام می‌گذارد. ادای احترام یک امر اعتباری است. در هر طایفه و قومی، مردم برای خود یک نوع ادای احترام دارند.
بعضی کلاه خود را برمی‌دارند یا بعضی دست به سینه میگذارند، یا به شکل دیگر.
در زبانهای مختلف الفاظ مختلفی نیز بکار میبرند. اصل کلمه سلام به معنی سلامتی و امنیت است؛ اینکه می‌گوییم سلام بر شما، یعنی من به شما امنیت میدهم.
بر همین اساس سلام را رحمت خاصی به شمار می‌آورند اما چون به عنوان ادای احترام گفته می‌شود، تحیت نیز به شمار می‌رود.
چه کسانی لایق احترام خداوند می‌باشند؟
خداوند متعال می‌فرماید: «إِنَّ اللّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَی النَّبِیِّ؛ هم خدا و هم فرشتگان بر پیغمبر اکرم صلوات می‌فرستند.» (احزاب / ۵۶)
البته خدا در جای دیگر نیز فرموده بر مؤمنین نیز صلوات میفرستیم؛ یعنی مؤمنینی هستند که لایق احترام خداوند هستند. خدا رحمتی که توأم با احترام هست بر آن‌ها نازل میکند، بعد می‌فرماید: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلِیماً؛ شما بر پیغمبر هم صلوات بفرستید و هم سلام.»
فایده فرستادن صلوات برای ما و معصومین علیهم السلام چیست؟
درخواست رحمت چه جایگاهی و چه فایدهای برای ما دارد؟ چرا به ما دستور داده شده تا صلوات بفرستیم؟ مگر پیامبر خدا، فاقد رحمت الهی است که ما باید برایشان از خداوند رحمت را طلب کنیم؟
گفته‌اند که فایده صلوات بر آن حضرت (صلى الله علیه وآله) براى فرستنده است که بر اثر این عمل پاداش مى یابد، زیرا خداى تعالى درجه و مقامى به آن بزرگوار داده و نعمت هایى به او بخشیده که درود و دعا بر آن چیزى نمى افزاید، البته عده اى گفته‌اند فایده آن درخواست، بالا بردن درجه و افزوده شدن پاداش آن حضرت (صلى الله علیه وآله) هم هست، زیرا نعمت هاى خدا را اندازه نیست، و بر این گفتار اخبار رسیده از معصومین (علیهم السلام) است که دلالت به مطلب دارد. (ترجمه المراقبات، ص ۲۴۴)
با توجه به اعتقاد ما شیعیان و بر اساس رویات گوناگونی که ما به آن معتقدیم وجود مقدس پیغمبر اکرم و ائمه اطهار صلوات الله علیهم اجمعین و فاطمه زهرا سلام الله علی‌ها واسطهٔ نزول فیض برای مخلوقات هستند. به ویژه تعبیراتی که در زیارت جامعه کبیره است، البته منحصر به جامعه کبیره نیست.
در زیارتهای دیگر نیز هم‌چون در زیارت آل یاسین، مخصوصاً آل یاسین کبیر، مضامینی شبیه این مطلب و یا شاید فاخر‌تر از آن نیز یافت شود؛ «فَمَا شَیْءٌ مِنَّا إِلَّا وَ أَنْتُمْ لَهُ السَّبَبُ وَ إِلَیْهِ السَّبِیل؛ چیزی و خیری از ما بوجود نمیآید، مگر اینکه سبب آن شما هستید.» (بحارالأنوار، ج ۹۹، ص ۹۲، باب ۷، «زیارة الإمام المست‌تر عن الأبصار»)
در زیارت جامعه کبیره این موضوع فراوان ذکر شده است:
بِکُمْ یُمْسِکُ السَّمَاءَ أَنْ تَقَعَ عَلَی الْأَرْضِ إِلَّا بِإِذْنِهِ: به واسطه شما (اهل بیت (علیهم السلام)) است که خدای متعال آسمان را نگه میدارد تا روی زمین سقوط نکند.
بِکُمْ یُنَزِّلُ الْغَیْثَ؛ بِکُمْ یُنَفِّسُ الْهَمَّ وَ یَکْشِفُ الضُّر؛ غصهها را به واسطه شما اهل بیت (علیهم السلام) برطرف میکند، دعا‌ها را به واسطه شما مستجاب میکند.
گفته‌اند که فایده صلوات بر آن حضرت (صلى الله علیه وآله) براى فرستنده است که بر اثر این عمل پاداش مى یابد، زیرا خداى تعالى درجه و مقامى به آن بزرگوار داده و نعمت هایى به او بخشیده که درود و دعا بر آن چیزى نمى افزاید، البته عده اى گفته‌اند فایده آن درخواست، بالا بردن درجه و افزوده شدن پاداش آن حضرت (صلى الله علیه وآله) هم هست، زیرا نعمت هاى خدا را اندازه نیست، و بر این گفتار اخبار رسیده از معصومین (علیهم السلام) است که دلالت به مطلب دارد
در بعضی روایات تعبیرات بیشتر و آشکار‌تری وجود دارد در اینکه اهل بیت (علیهم السلام) تنها برای زمان خود و مابعد خود نیستند؛ بلکه پیش از حیات مادی نیز آن‌ها وساطت داشته‌اند.
دراین باره در زیارت جامعه آمده است: خَلَقَکُمُ اللَّهُ أَنْوَاراً فَجَعَلَکُمْ بِعَرْشِهِ مُحْدِقِینَ حَتَّی مَنَّ عَلَیْنَا بِکُمْ؛ در ادامه ین زیارت می‌فرماید: وَ جَعَلَ صَلَوَاتِنَا عَلَیْکُمْ وَ مَا خَصَّنَا بِهِ مِنْ وَلَایَتِکُمْ طِیباً لِخَلْقِنَا وَ طَهَارَةً لِأَنْفُسِنَا وَ تَزْکِیَةً لَنَا وَ کَفَّارَةً لِذُنُوبِنَا.
شکر عملی نعمت!
بنابراین؛ اولاً: قدردانى و سپاسگزارى از حضرت پیامبر (صلى الله علیه وآله) امر عقلایى است که او واسطه فیض و اسوه و مربى و راهنماى ماست و از طرفى بهترین مخلوق خداوند و عصاره خلقت.
ثانیاً: او و خاندانش راه و صراط اقوم براى نیل به سوى خداوند که حتى نماز بدون ذکر صلوات بر آنان قبول نیست.
ثالثاً: به دلیل نیاز بشر به کمال و ضعف مفرط او وفور نعمت هاى خداوند بر او عقل حکم مى کند، شکر منعم و سپاسگزارى از او در گفتار و عمل، لذا خداوند فرمود من و ملائکه درود مى فرستیم بر محمد (صلى الله علیه وآله) اى مؤمنین شما نیز چنین کنید لذا از این جهت هم واجب و لازم است، اگر چه بیان شد که نفس صلوات برا فرستنده است و خود راهى و صراطى براى هدایت و به کمال رسیدن بشر است.
