به هر سو رو كنى خدا مى بينى
از آن خداست! مشرق و مغرب، و به هر سو رو كنيد، خدا آنجاست! خداوند بى نياز و داناست!
به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، وبلاگ منتظران مهدی در جدیدترین نوشته خود آورده است:
وَ لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ فَأَيْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ إِنَّ اللّهَ واسِعٌ عَليمٌ
از آن خداست! مشرق و مغرب، و به هر سو رو كنيد، خدا آنجاست! خداوند بى نياز و داناست!
در شأن نزول اين آيه روايات مختلفى نقل شده است:
«ابن عباس» مى گويد: اين آيه مربوط به تغيير قبله است، هنگامى كه قبله مسلمانان از «بيت المقدس» به «كعبه» تغيير يافت، يهود در مقام انكار بر آمدند و به مسلمانان ايراد كردند كه مگر مى شود قبله را تغيير داد؟(1)
آيه نازل شد و به آنها پاسخ داد كه شرق و غرب جهان از آن خدا است.
در روايت ديگرى مى خوانيم: اين آيه در مورد نماز مستحبى نازل شده است كه هر گاه انسان سوار بر مركب باشد به هر سو كه برود (هر چند پشت به قبله باشد) مى تواند نماز مستحبى بخواند.(2)
بعضى ديگر از «جابر» نقل كرده اند پيامبر(صلى الله عليه وآله) گروهى از مسلمانان را به يكى از ميدان هاى جنگ فرستاد، شب هنگام كه تاريكى همه جا را فرا گرفت نتوانستند قبله را بشناسند و هر گروهى به سوئى نماز خواندند، هنگام طلوع آفتاب ديدند همگى به غير جانب قبله نماز گزارده اند، از پيامبر(صلى الله عليه وآله)سؤال كردند، آيه فوق نازل شد و به آنها اعلام كرد نمازهايشان در چنين حالتى صحيح بوده(3) (البته اين حكم شرايطى دارد كه در كتب فقهى آمده است).
1. «مستدرك»، ج 3، ص175، ح 3297 ـ 9; «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث; «بحار الانوار»، ج4، ص 105 و 106; «تفسير امام حسن عسكرى(عليه السلام)»، ص492، ح 312.
2. «وسائل الشيعه»، ج 4، ص 332 و 333; «تفسير عياشى»، ج 1، ص56، ح 80; «بحار الانوار»، ج 81، ص70 ; «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث.
3. «بحار الانوار»، ج 81، ص31 ; «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث.
هيچ مانعى ندارد كه همه شأن نزول هاى فوق براى آيه ثابت باشد، و آيه، هم ناظر به مسأله تغيير قبله باشد، هم خواندن نماز نافله بر مركب، و هم نماز واجب به هنگام نشناختن قبله.
از اين گذشته اصولاً هيچ آيه اى اختصاص به شأن نزول خود ندارد، و مفهوم آن بايد به صورت يك حكم كلّى در نظر گرفته شود و اى بسا از آن احكام گوناگونى استفاده شود.
وَ لِلّهِ الْمَشْرِقُ وَ الْمَغْرِبُ فَأَيْنَما تُوَلُّوا فَثَمَّ وَجْهُ اللّهِ إِنَّ اللّهَ واسِعٌ عَليمٌ
از آن خداست! مشرق و مغرب، و به هر سو رو كنيد، خدا آنجاست! خداوند بى نياز و داناست!
در شأن نزول اين آيه روايات مختلفى نقل شده است:
«ابن عباس» مى گويد: اين آيه مربوط به تغيير قبله است، هنگامى كه قبله مسلمانان از «بيت المقدس» به «كعبه» تغيير يافت، يهود در مقام انكار بر آمدند و به مسلمانان ايراد كردند كه مگر مى شود قبله را تغيير داد؟(1)
آيه نازل شد و به آنها پاسخ داد كه شرق و غرب جهان از آن خدا است.
در روايت ديگرى مى خوانيم: اين آيه در مورد نماز مستحبى نازل شده است كه هر گاه انسان سوار بر مركب باشد به هر سو كه برود (هر چند پشت به قبله باشد) مى تواند نماز مستحبى بخواند.(2)
بعضى ديگر از «جابر» نقل كرده اند پيامبر(صلى الله عليه وآله) گروهى از مسلمانان را به يكى از ميدان هاى جنگ فرستاد، شب هنگام كه تاريكى همه جا را فرا گرفت نتوانستند قبله را بشناسند و هر گروهى به سوئى نماز خواندند، هنگام طلوع آفتاب ديدند همگى به غير جانب قبله نماز گزارده اند، از پيامبر(صلى الله عليه وآله)سؤال كردند، آيه فوق نازل شد و به آنها اعلام كرد نمازهايشان در چنين حالتى صحيح بوده(3) (البته اين حكم شرايطى دارد كه در كتب فقهى آمده است).
1. «مستدرك»، ج 3، ص175، ح 3297 ـ 9; «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث; «بحار الانوار»، ج4، ص 105 و 106; «تفسير امام حسن عسكرى(عليه السلام)»، ص492، ح 312.
2. «وسائل الشيعه»، ج 4، ص 332 و 333; «تفسير عياشى»، ج 1، ص56، ح 80; «بحار الانوار»، ج 81، ص70 ; «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث.
3. «بحار الانوار»، ج 81، ص31 ; «مجمع البيان»، ذيل آيه مورد بحث.
هيچ مانعى ندارد كه همه شأن نزول هاى فوق براى آيه ثابت باشد، و آيه، هم ناظر به مسأله تغيير قبله باشد، هم خواندن نماز نافله بر مركب، و هم نماز واجب به هنگام نشناختن قبله.
از اين گذشته اصولاً هيچ آيه اى اختصاص به شأن نزول خود ندارد، و مفهوم آن بايد به صورت يك حكم كلّى در نظر گرفته شود و اى بسا از آن احكام گوناگونى استفاده شود.
