اگر بخواهیم نگاهی به كتاب‌های پر مخاطب بیندازیم قطعا كتاب‌های روان‌شناسی از آن دسته كتاب‌های بسیار پرطرفدار محسوب می‌شود، به‌گونه‌ای كه نوبت چاپ اغلب این كتاب‌ها به عددهایی مانند 20، 30 و حتی 60 می‌رسد، حتی كتابفروشان نیز همیشه بهترین و برجسته‌ترین مكان را در قفسه كتاب‌هایشان برای كتاب‌های روان‌شناسی با موضوعات متنوع در حوزه كودك، زناشویی، دوست‌یابی، موفقیت، كسب مهارت‌های زندگی و حل مشكلات عاطفی در نظر می‌گیرند.

اما نكته مهم در مورد كتاب‌های روان‌شناسی، اثر بخشی یا بی‌اثر بودن مباحث و آموزه‌های آنها بر خوانندگان‌شان است، به طوری كه در بسیاری موارد به نظر می‌رسد اشتیاق نسبت به مطالعه این دسته از كتاب‌ها در حد خرید آن یا خواندن یك یا دو فصل از یك كتاب چند فصلی خلاصه می‌شود. در چنین شرایطی نه‌تنها بهره‌گیری مفید و كاربردی از توصیه‌های روان‌شناسانه بعید به نظر می‌رسد، بلكه بتدریج و با تكرار این روند نوعی تردید نیز نسبت به موثر بودن مباحث روان‌شناسی در قالب كتب منتشر شده در این حوزه در كتابخوان‌های غیرحرفه‌ای ایجاد می‌شود.

وقت كافی برای مطالعه كتاب ندارم:

شاید بسیاری تصور كنند برنامه‌ریزی برای مطالعه كتاب فقط معطوف به كتاب‌های درسی دوران دانش‌آموزی یا دانشجویی است، اما واقعیت آن است كه نداشتن برنامه‌ریزی برای مطالعه‌كردن جزو مشكلاتی است كه به رهاكردن كتاب‌ها می‌انجامد.

نداشتن حس مسئولیت در قبال خواندن كتاب‌های خریداری شده، كم‌حوصله بودن افراد، نداشتن انگیزه‌های درونی كافی و پایدار، نبود محتوای جذاب در كتاب و نداشتن برنامه‌ریزی برای مطالعه جزو عواملی است كه باعث به اتمام نرساندن مطالعه یك كتاب می‌شود.

گرایش به كتب روان‌شناسی: از آنجا كه خدمات روان‌شناسی و مشاوره به صورت فردی، زوج، خانواده و گروهی ارائه می‌شود، كتاب‌هایی كه در زمینه روان‌شناسی وجود دارد نیز می‌تواند به هركدام از این مباحث ارتباط پیدا كند؛ اما بنا بر بررسی روان‌شناسان برخی از موضوعات روان‌شناسی در قالب این كتاب‌ها بیشتر مورد استقبال قرار می‌گیرد.

مقابله با مسائل روحی و روانی مانند اضطراب، استرس، افسردگی، خشم و پرخاشگری، انتخاب رشته تحصیلی، حل مشكلات و استرس‌های شغلی، حل مشكلات ارتباطی، انتخاب همسر، درمان مشكلات زناشویی و شیوه‌های تربیت فرزندان از موضوعاتی است كه خوانندگان كتب روان‌شناسی به آن علاقه و توجه نشان می‌دهند.

كتاب‌درمانی؛ كمك به درمان‌های روان‌شناسی

روان‌شناسان تاكید می‌كنند كتاب خواندن می‌تواند بخشی از روند درمان و شفابخشی در زمینه جسمی و روانی باشد. به همین دلیل در خدمات روان‌شناسی و مشاوره نیز تكنیكی به نام كتاب‌درمانی وجود دارد. در واقع كتاب‌درمانی روشی است برای سرعت بخشیدن به بهبود روند درمان افرادی كه به مشاوران روان‌شناس مراجعه می‌كنند.

 كتاب‌های روان‌شناسی به فرد كمك می‌كند تا او دریابد، تنها كسی نیست كه با مشكلی مواجه شده كه ریشه روحی و روانی دارد. همچنین می‌تواند آگاه شود كه دیگران برای حل مسائل خود از چه روش‌هایی استفاده كرده‌اند و به شناخت بیشتری نسبت به ویژگی‌های درونی خودش و راه‌حل‌های جایگزین برای حل مشكلاتش دست یابد؛ اما نكته مهم اینجاست كه از طریق مطالعه كتاب ممكن است بتوانیم از لایه‌های درونی ناخودآگاه‌مان آگاه شویم، ولی با كمك مشاور قادر به بروز آنها در بخش خودآگاه ذهن‌مان خواهیم بود.

مشاور و روان‌شناس نقشی كلیدی در هدایت تكنیك كتاب‌درمانی دارد. به بیان دیگر یك مشاور روان‌شناس مسئول ایجاد انگیزه در مراجعانش و تامین فرصت لازم برای خواندن بخش‌ها یا كتاب‌های انتخاب شده و همچنین ادامه بحث و گفت‌وگو درباره موضوع مورد بحث است.

 توجه داشته باشید كه كتاب‌درمانی به عنوان راهی برای بهبود روند درمان و همكاری میان درمانگر و شخص مراجعه‌كننده در نظر گرفته می‌شود و تنها راهكار برای درمان اختلال‌ها و مشكلاتی كه به خاطر آنها مراجعه كرده‌اید، نیست بلكه نقش مكمل دارد.

این روش درمانی در مورد كسانی موثر است كه به كتاب خواندن علاقه داشته باشند. فردی كه با كتاب و مطالعه انس ندارد، نه تنها قادر به استفاده از این ابزار برای حل مشكلات خود، بلكه شاید اجبار به خواندن عامل تشدید اضطراب او شود و حتی در پاره‌ای از موارد ممكن است به دلیل این‌كه در تكالیف او مطالعه كتاب خاصی در نظر گرفته شده بوده، دیگر برای ادامه درمان مراجعه نكند.

كتاب‌های روان‌شناسی برای چه كسانی مفید است؟

روان‌شناسان معتقدند كه برخی از مشكلات و مسائلی كه با آن روبه‌رو هستید در سطحی است كه می‌توانید از مطالعه كتاب‌ها بهره ببرید، اما لازم است بدانید بسیاری از مشكلات با ریشه‌های روان‌شناسانه نیاز به مداخلات حرفه‌ای زیر نظر روان‌شناسان و مشاوران دارد؛ بنابراین انتظار نداشته باشید كه با مطالعه می‌توانید به یك درمانگر تبدیل شوید. مطالعه كتب روان‌شناسی برای افزایش دانش و جهان بینی افراد مفید است، اما برای همه كاربرد ندارد.

به بیان دیگر برای یادگرفتن و كسب مهارت‌های مختلف علاوه بر كتاب نیاز است تا در كارگاه‌های آموزشی كه در آن زمینه خاص برگزار می‌شود، شركت كنید. در واقع در مورد برخی مشكلات روان‌شناختی و روحی نیز نمی‌توان گفت كه با مطالعه می‌توان مشكلات را درمان كرد.

چگونه از كتاب‌های روان‌شناسی بهره ببریم؟

اگر شما جزو كسانی هستید كه خواندن كتاب را نیمه‌كاره رها نمی‌كنید، اولین گام شناسایی كامل موضوعی است كه می‌خواهید در مورد آن اطلاعات بیشتری كسب كنید یا قصد بهبود بخشی و درمان آن را دارید.

 باید هدفتان را از خرید كتاب مشخص كنید. مثلا در مشاوره زوج یابی شما با كتاب‌هایی در زمینه انتخاب همسر، حل مشكلات زناشویی و... برخورد می‌كنید كه برای انتخاب همسر یا حل مشكلاتتان از آن كتاب‌ها بهره ببرید. یكی از راه‌های معمول مطالعه فهرست مطالب موجود در كتاب است. برخی از كتاب‌های روان‌شناسی، بخشی را به ارائه راهكارهای عملی اختصاص داده‌اند كه اگر در فهرست مطالب با راهكارهای آموزشی‌ ـ ‌درمانی روبه‌رو شدید برایتان آموزنده خواهد بود.

دومین مسأله به كارگیری راهكارهای ارائه شده در كتاب‌هاست. متاسفانه افراد فقط گرایش به خریدن كتاب دارند، ولی آن را بدرستی نمی‌خوانند و مدعی هستند كه كتاب را خوانده‌اند، اما اثربخش نبوده است. باید بدانید كسب مهارت‌های زندگی و حل‌كردن مشكلات مسأله‌ای است كه نیاز به تمرین و تكرار دارد؛ اما متاسفانه افراد در زمینه اكتساب مهارت‌ها از تلاش پایینی برخوردارند و به دلیل عجول بودن، انتظار معجزه سریع‌الوقوع را دارند و در نهایت عنوان می‌كنند كه كتاب كارآمد و موثر واقع نشده است.

ـ در انتخاب كتاب‌های الهام‌بخش و روان‌شناسی از منابع معتبر اطلاعات كسب كنید.

ـ در یك دفترچه یادداشت نكات كلیدی و مهمی را كه از مطالعه كتاب به دست آورده‌اید، یادداشت كنید.

ـ یك ارزیابی درونی داشته باشید و صادقانه یادداشت كنید كه مطالب كتاب را چقدر در زندگی روزمره به كار برده‌اید.

ـ شیوه چیدمان كتابخانه یا محلی كه كتاب‌های روان‌شناسی خود را در آنجا قرار می‌دهید، تغییر دهید: سه بخش را در نظر بگیرید. كتاب‌های خوانده شده، كتاب‌های نیمه‌كاره، كتاب‌های خوانده نشده

ـ از خرید بیش از حد كتاب خودداری كنید.