تاریخ جهان جمع شده در زنجان
استان زنجان را فلات زنجان هم مي نامند اين استان که در ناحيه مرکزي شمال غربي ايران واقع است، مساحتي نزديک به 39.369 کيلومتر مربع دارد و داراي ۷ شهرستان، ۱۶ بخش، ۸ شهر، ۴۴ دهستان و ۹۸۱ آبادي است.
مجله شبانه باشگاه خبرنگاران:
در مسير جاده ترانزيت شرق به غرب کشور و پس از عبوراز پايتخت به سرزميني مي رسيد با تاريخي کهن و پربار و جاذبه هايي بي نظير که در ايام مختلف سال پذيراي مسافران و گردشگران است. دراين ديار شهري است با چشم اندازهايي زيبا و مناظري بکر و ديدني که زنجان نام گرفته است.
شهرستان زنجان از شمال به استان هاي آذربايجان شرقي و اردبيل، از شرق به شهرستان هاي طارم و ابهر، از جنوب به شهرستان هاي ايجرود و خدابنده و از غرب به شهرستان ماه نشان محدود است. مساحت اين شهرستان بيش از ۵ هزارو ۳۹۶ کيلومترمربع است و بر اساس نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ جمعيت شهرستان زنجان ۴۸۶ هزارو ۴۹۵ نفر است. اين شهرستان داراي دو بخش «مرکزي» و «زنجان رود»، يک شهر «زنجان» و ده دهستان است.
بر اساس متون تاريخي و داده هاي باستان شناسي، قدمت شهر زنجان به روزگار ساسانيان بازمي گردد.
درباره اين واژه در متون دوران مياني و کهن ذکري به ميان نيامده است و بايد شکل اصلي اين کلمه يا قالب تغيير يافته آن را در متون دوران متاخر(دوره اسلامي) جست وجو کرد. به اعتقاد «حمدا... مستوفي قزويني» اين شهر را «اردشير بابکان» موسس سلسله ساساني ساخت و آن را «شهين» به معناي منسوب به شاه ناميد.
همچنين در کتاب هاي انجمن «آرا» و «آنندراج» آمده است: زنجان شهري بود بزرگ در ميان ري و آذربايجان و وجه تسميه آن مخفف «زندگان» يعني اهل کتاب زند است. به نظر مي آيد اين واژه يعني «زنديگان» بر اثر تغيير و تحول زباني در طول زمان به واژه زنگان تغيير يافت و در دوره اسلامي به واژه زنجان تبديل شد.
مرد نمکي زنجان
در زمستان سال ۱۳۷۲ معدن کاران نمک به هنگام خاک برداري و استخراج نمک از اين معدن با نيم تنه يک جسد با ريش وموي بلند متعلق به دوران باستان مواجه شدند.
پس از اطلاع يافتن ميراث فرهنگي استان زنجان، کاوش منطقه از تاريخ ششم بهمن ماه همان سال آغاز شد و به کشف يک ساق پا درون چکمه چرمي، سه قبضه چاقو، شلوارک، شيء نقره اي به عنوان گوش پاک کن، قلاب سنگ، تکه هاي طناب چرمي، سنگ ساب، گردو، تکه هاي سفال و چند تکه پارچه منقوش و خرده هاي استخوان انجاميد. بررسي باستان شناسي نشان داد که از اين معدن در دوران باستان استفاده مي شده و تونل هاي متعددي در داخل آن کنده شده است.
يکي از اين تونل هاي نمک که حدود ۴۵ متر طول داشت، از سمت جنوب غربي به طرف شمال شرقي حفر و دهانه آن به طرف داخل کمتر شده بود. احتمالاً در ميانه همين تونل جسد کشف شده مدفون بوده است. نتايج بررسي هاي اوليه باستان شناسي و مقايسه هاي تطبيقي در زمينه آرايش مو و پوشش جسد، «مرد نمکي» را به قرن هشتم قبل از ميلاد و اقوام سکايي نسبت مي داد.
اما پس از بررسي هاي دقيق روي نمونه هاي مختلف استخوان و پارچه مشخص شد که قدمت آن به هزارو هفتصد سال پيش برمي گردد. مشخصات ظاهري يعني نوع پوشش و وجود گوشواره طلا در گوش چپ و ابزار همراه مرد نمکي نشان مي داد که او يک فرد عادي يا يک کارگر معدن نبوده است. موهاي بلند و مجعد، آويختن گوشواره، داشتن ريش هاي بلند که گاه با جواهر تزيين مي شد، از ويژگي هاي ظاهري مردان دوره ساساني است.
يک نوع از کفش هاي اين دوره نيز موزه يا چکمه هاي مخصوص سوارکاري است که ساق آن در قسمت بالا بزرگ تر مي شد. با چشم پوشي از برخي جزئيات و تفاوت هاي کم اهميت، اين مشخصات با ويژگي هاي مرد نمکي مطابقت دارد. با توجه به اهميت اين کشف که توجه جهانيان را به خود معطوف کرد و لزوم حفظ اين مجموعه ارزشمند در فضايي مناسب و انجام مطالعات و بررسي هاي لازم، در حال حاضر اين مجموعه در موزه ايران باستان نگهداري مي شود و روزانه بازديدکنندگان بسياري از آن ديدن مي کنند.
کاروان سراي سرچم
اين کاروان سرا در کنار رودخانه زنجان رود، يکي از شاخه هاي رودخانه قزل اوزن قرار دارد و از ديرباز از جمله منزلگاه هاي اصلي در جاده سلطانيه- تبريز بوده است. به گفته حمدا... مستوفي قزويني از اين کاروانسرا راهي از سمت «يسار» به سوي «مراغه» مي رفت و راهي از سمت «يمين» به «ميانه» مي پيوست. دو کاروانسرا در اين جاده وجود دارد، که يکي را «خواجه غياث الدين محمد»- وزير «ابوسعيد بهادرخان» هفتمين و آخرين حکمران ايلخاني- و ديگري را برادرش «خواجه جلال الدين» ساخته است.
کاروانسراي چهار ايواني سرچم در آغاز برج هاي مدوري در چهارجهت خود داشت و حجره هايي در گرداگرد ميان سراي مربع شکل آن گسترده بود. روي پيش طاق اين کاروانسرا، کتيبه اي به خط ثلث ديده مي شود. در اين کتيبه که يکي از زيباترين نمونه هاي بر جاي مانده در هنر معماري ايران است، نام بانيان اين کاروانسرا يعني فرمانروا و وزير او و همچنين تاريخ پايان ساخت بنا آمده است.
پل ميربهاءالدين
پل مير بهاءالدين بزرگ ترين و قديمي ترين پل موجود در حومه جنوبي شهر زنجان است که در دوره قاجاريه، روي رودخانه زنجان رود ساخته شد. اين پل که در فضاي طبيعي بسيار زيبايي قرار گرفته است، در ميان کشتزارهاي اطراف جلوه خاصي دارد و اهالي از اين فضا استفاده مي کنند. معماري اين پل بر اساس روش هاي معماري و الگوي پل سازي دوره قاجار با ترکيب طاق ها و پايه ساخته شده است. اين پل که به پل کهنه و پل اژدهاتو نيز معروف بوده در زمان ناصرالدين شاه قاجار به دست ميربهاءالدين زنجاني ساخته شده است.
قلعه يا حصار شهر زنجان
حصار شهر زنجان که به «قلعه زنجان» نيز شهرت دارد، از آثار دوران سلجوقي است که در زمان حمله مغول قسمت عمده آن تخريب شد؛ اين حصار در دوره صفويه، به علت انطباق موقعيت آن روي نقشه طرح کلي شهر و هماهنگي آن با موانع طبيعي دفاعي که داراي اهميت سوق الجيشي است، بازسازي شد. قلعه زنجان از طريق شش دروازه ورودي با روستاهاي تحت نفوذ زنجان و شهرهاي هم جوار آن مرتبط بود. در داخل اين حصار عناصر تاريخي شهر وجود دارد.
مسجد ميرزايي
مسجد ميرزايي معروف به مسجد چهارمحرابه، از قديمي ترين بناهاي مذهبي شهرستان زنجان است که در داخل شهر و در بازار پايين شهر زنجان(محله چاقوسازها) قرار گرفته است. بناي اصلي اين مسجد که از نوع چهل ستوني است، به دوران پس از حمله تيمور گورکاني و قرن نهم هجري قمري تعلق دارد. اين مسجد بعدها در اواسط دوره قاجار به فرمان ميرزا ابوالقاسم مجتهد معروف به ميرزا تجديد بنا و به نام مسجد ميرزايي معروف شد.
بازار زنجان
مجموعه تاريخي بازار زنجان در قلب بافت قديمي که روزگاري مشرف به دروازه قلتوق، دروازه جنوبي شهر بود، قرار دارد. اين بازار که طويل ترين بازار ايران است از سوي غرب به شرق گسترده و به بازار پايين و بازار بالا تقسيم و نام گذاري شده است.
طبق اسناد و متون تاريخي ساخت آن در دوران حکومت آغامحمدخان قاجار آغاز شد و مقارن حکومت فتحعلي شاه قاجار پايان يافت. بازار زنجان از نظر توليد و نوع فعاليت به هشت راسته تقسيم مي شود؛ از جمله راسته زرگرها، کفاش ها و بزازها، از کاروانسراهاي جالب اين مجموعه که نقش موثري در عرضه کالا داشته است، مي توان به کاروانسراي حاج علي قلي و سراي حاج کربلايي علي اشاره کرد.
مسجد جامع( مسجد سيد)
مجموعه مسجد و مدرسه سيد يکي از بناهاي باارزش و تاريخي شهر زنجان است که در قسمت بافت تاريخي شهر قرار دارد. اين مسجد از ضلع غربي با بازار قيصريه و از ضلع شرقي با معبر موصوف به کوچه مسجد سيد و از جبهه شمالي با خيابان امام و سبزه ميدان در ارتباط است. اين مجموعه ارزشمند تاريخي را عبدا... ميرزا دارا، پسر يازدهم فتحعلي شاه قاجار احداث کرده است.
گنبد مسجد جامع زنجان داراي کاشي هاي فيروزه اي است و با سوره مبارکه الدهر به خط ثلث مزين شده است. رقوم بالايي کتيبه با استفاده از کاشي هاي زرد، مشکي و آبي رنگ تزيين شده است. اين مسجد يکي از مهم ترين جاذبه هاي تاريخي شهر براي مسافران و جهانگردان است.
آب انبار رختشوي خانه
در محله عباس قلي خان و فضايي موسوم به بابا جامال چوقوري «گودال بابا جمال» بناي بزرگي با عملکرد دوگانه قرار دارد. قسمت اصلي آن رختشوي خانه(محل شست وشوي لباس) و قسمت دوم آن آب انبار شهر بوده است. آب انبار اين رختشوي خانه را مرحوم علي اکبر توفيقي(رئيس بلديه شهر) ساخت. معمار اين مجموعه برادران اکبربنا و استاد اسماعيل بودند که به مدت پانزده ماه اين مجموعه را ساختند.
آب مجموعه رختشوي خانه را حاجي ميربهاءالدين تامين مي کرد. اجراي مخزن به روش قرقي و آب بندي آن با ملاط ساروج تا ارتفاع ۲ متر در ديواره ها و کف انجام شده است. در منتهي اليه طاق ها و ديوار سمت جنوبي، پنجره اي براي تبادل هوا ايجاد شده که قابل توجه است. مخزن آب انبار در بازسازي هاي اخير اين مجموعه، تغيير کاربري يافته و به نمايشگاه تبديل شده است.
غار گُلجيک
اين غار در سي و پنج کيلومتري جنوب غربي شهرستان زنجان، در ارتفاعات مشرف به روستاي «حاج ارش» از توابع شهرستان زنجان قرار دارد و در حال حاضر راه سواره رو ندارد. اين غار عظيم که به طور طبيعي از فرسايش سنگ هاي آهکي موجود در آن پديد آمده است، با داشتن آب و هواي مناسب، پناهگاه و مسکن انسان در دوران پيش از تاريخ بوده است.
درون غار آثاري از زندگي انسان هاي دوره «آشولين» تا «بردوستين» متعلق به سي تا شانزده هزار سال قبل از ميلاد کشف شده است. اين آثار شامل ابزار، ادوات، تيغه هاي سنگي و استخوان حيوانات شکاري است. آن چه بيشتر از همه در خور بررسي و توجه است، آثار معماري درون غار است که بيانگر محصورکردن فضاهاي زيستي و تعيين حريم هاست و به بيان ديگر تعيين حدود مالکيت را در آن دوره نشان مي دهد.
بزرگ ترين گنبد آجري جهان در انتظار گردشگران
استان زنجان را فلات زنجان هم مي نامند اين استان که در ناحيه مرکزي شمال غربي ايران واقع است، مساحتي نزديک به 39.369 کيلومتر مربع دارد و داراي ۷ شهرستان، ۱۶ بخش، ۸ شهر، ۴۴ دهستان و ۹۸۱ آبادي است.
استان زنجان يکي از مناطق تاريخي ايران به شمار مي رود و تاريخ بناي آن را با سلطنت اردشير بابکان همزمان دانسته اند. اين استان از دو منطقه کوهستاني و جلگه اي تشکيل شده است. مناطق کوهستاني اين استان اغلب داراي قله هاي مرتفعي است و دو نوع آب و هواي کوهستاني و آب و هواي گرم و نيمه مرطوب دارد.
همين ويژگي، ظرفيت هاي بسيار خوبي را براي اين استان ايجاد کرده است. رودهاي مهم اين استان رود قزل اوزن، زنجان رود و ابهررود است، بلندترين نقطه استان در ارتفاعات تخت سليمان(بيش از ۳۰۰۰ متر) و پايين ترين نقطه در قزل اوزن در گيلوان (بيش از ۳۰۰ متر) است. به دليل طبيعت کوهستاني و جلگه اي زنجان، سالانه تعداد زيادي گردشگر داخلي و خارجي به اين استان سفر مي کنند و علاوه بر جاذبه هاي طبيعي از آثار تاريخي و باستاني اين منطقه نيز ديدن مي کنند؛ آثاري که گواه قدمت اين استان است.
آثار تاريخي
چنانچه گفته شد استان زنجان آثار تاريخي و باستاني بسياري دارد؛ گنبد سلطانيه، بازار زنجان، موزه رختشويخانه، مسجد جامع زنجان، مقبره قيدار نبي در شهرستان خدابنده، آرامگاه احمد زهر نوش و امامزاده زيدالکبير در ابهر و موزه مردان نمکي از آثار تاريخي معروف اين استان است.
جاذبه هاي طبيعي
با توجه به تنوع آب و هوايي استان، گونه هاي مختلف جانوري در اين منطقه زندگي مي کنند. وجود گونه هاي متفاوت از حيوانات وحشي و پرندگان مهاجر گرفته تا جانوران آبزي، گردشگران بسياري را به ويژه در زماني که شکار مجاز است به اين منطقه جذب مي کند. منطقه حفاظت شده انگوران نيز از مناطقي است که جاذبه هاي طبيعي بسياري دارد. يکي ديگر از جاذبه هاي طبيعي اين منطقه وجود غارهاي متفاوت است.
غار کتله خور و گلجيک و غار خرمنه سر از مناطق ديدني اين استان است. غار کتله خور، بزرگ تر از ديگر غارهاي منطقه است و يکي از پديده هاي طبيعي بسيار زيباي کشورمان محسوب مي شود. اين غار در ۸۰ کيلومتري جنوب شهرستان خدابنده واقع است. يکي ديگر از جاذبه هاي استان سنگ تراشيد، معبد صخره اي «داش کسن» است که حجاري و کنده کاري زيبايي دارد. مجموعه داش کسن در ۱۰ کيلومتري جنوب شرقي شهر سلطانيه، در نزديکي روستاي ويراز توابع همين بخش واقع است.
در اين مجموعه سه غار نسبتاً عميق در دل کوه ايجاد شده است که کنده کاري هاي زيبايي دارد. غارهاي «داش کسن» در يک دوره تاريخي، نيايشگاه بوده که از آن دوره آثاري بر جاي نمانده اما از دوره هاي ديگر آن نقش هاي اژدها، برگ مو، پيچک و طرح هاي اسليمي به يادگار مانده است. يکي از ويژگي هاي استان زنجان در زمينه جذب گردشگر و مسافر، موقعيت جغرافيايي منطقه است؛ زيرا حدود ۳۵ ميليون نفر در همسايگي استان زنجان زندگي مي کنند که مي توانند در کمتر از ۴ ساعت، به اين استان سفر کنند که اين موقعيت مهم ترين عامل رشد صنعت گردشگري استان زنجان است.
بر اساس آمار، اين استان ده ميليون مسافر عبوري داشته که بيش از ۵۰۰ هزار گردشگر در اين استان اقامت کردند. از اين تعداد مسافر ۳ هزار نفر گردشگر خارجي از کشورهاي آلمان، ايتاليا، چين، ترکيه، آمريکا و کشورهاي عربي بودند که البته درآمد حاصل از آن فقط ۳۰۰ هزار دلار بود که رقم قابل توجهي نيست.
در مسير جاده ترانزيت شرق به غرب کشور و پس از عبوراز پايتخت به سرزميني مي رسيد با تاريخي کهن و پربار و جاذبه هايي بي نظير که در ايام مختلف سال پذيراي مسافران و گردشگران است. دراين ديار شهري است با چشم اندازهايي زيبا و مناظري بکر و ديدني که زنجان نام گرفته است.
شهرستان زنجان از شمال به استان هاي آذربايجان شرقي و اردبيل، از شرق به شهرستان هاي طارم و ابهر، از جنوب به شهرستان هاي ايجرود و خدابنده و از غرب به شهرستان ماه نشان محدود است. مساحت اين شهرستان بيش از ۵ هزارو ۳۹۶ کيلومترمربع است و بر اساس نتايج سرشماري عمومي نفوس و مسکن سال ۱۳۹۰ جمعيت شهرستان زنجان ۴۸۶ هزارو ۴۹۵ نفر است. اين شهرستان داراي دو بخش «مرکزي» و «زنجان رود»، يک شهر «زنجان» و ده دهستان است.
بر اساس متون تاريخي و داده هاي باستان شناسي، قدمت شهر زنجان به روزگار ساسانيان بازمي گردد.
درباره اين واژه در متون دوران مياني و کهن ذکري به ميان نيامده است و بايد شکل اصلي اين کلمه يا قالب تغيير يافته آن را در متون دوران متاخر(دوره اسلامي) جست وجو کرد. به اعتقاد «حمدا... مستوفي قزويني» اين شهر را «اردشير بابکان» موسس سلسله ساساني ساخت و آن را «شهين» به معناي منسوب به شاه ناميد.
همچنين در کتاب هاي انجمن «آرا» و «آنندراج» آمده است: زنجان شهري بود بزرگ در ميان ري و آذربايجان و وجه تسميه آن مخفف «زندگان» يعني اهل کتاب زند است. به نظر مي آيد اين واژه يعني «زنديگان» بر اثر تغيير و تحول زباني در طول زمان به واژه زنگان تغيير يافت و در دوره اسلامي به واژه زنجان تبديل شد.
مرد نمکي زنجان
در زمستان سال ۱۳۷۲ معدن کاران نمک به هنگام خاک برداري و استخراج نمک از اين معدن با نيم تنه يک جسد با ريش وموي بلند متعلق به دوران باستان مواجه شدند.
پس از اطلاع يافتن ميراث فرهنگي استان زنجان، کاوش منطقه از تاريخ ششم بهمن ماه همان سال آغاز شد و به کشف يک ساق پا درون چکمه چرمي، سه قبضه چاقو، شلوارک، شيء نقره اي به عنوان گوش پاک کن، قلاب سنگ، تکه هاي طناب چرمي، سنگ ساب، گردو، تکه هاي سفال و چند تکه پارچه منقوش و خرده هاي استخوان انجاميد. بررسي باستان شناسي نشان داد که از اين معدن در دوران باستان استفاده مي شده و تونل هاي متعددي در داخل آن کنده شده است.
يکي از اين تونل هاي نمک که حدود ۴۵ متر طول داشت، از سمت جنوب غربي به طرف شمال شرقي حفر و دهانه آن به طرف داخل کمتر شده بود. احتمالاً در ميانه همين تونل جسد کشف شده مدفون بوده است. نتايج بررسي هاي اوليه باستان شناسي و مقايسه هاي تطبيقي در زمينه آرايش مو و پوشش جسد، «مرد نمکي» را به قرن هشتم قبل از ميلاد و اقوام سکايي نسبت مي داد.
اما پس از بررسي هاي دقيق روي نمونه هاي مختلف استخوان و پارچه مشخص شد که قدمت آن به هزارو هفتصد سال پيش برمي گردد. مشخصات ظاهري يعني نوع پوشش و وجود گوشواره طلا در گوش چپ و ابزار همراه مرد نمکي نشان مي داد که او يک فرد عادي يا يک کارگر معدن نبوده است. موهاي بلند و مجعد، آويختن گوشواره، داشتن ريش هاي بلند که گاه با جواهر تزيين مي شد، از ويژگي هاي ظاهري مردان دوره ساساني است.
يک نوع از کفش هاي اين دوره نيز موزه يا چکمه هاي مخصوص سوارکاري است که ساق آن در قسمت بالا بزرگ تر مي شد. با چشم پوشي از برخي جزئيات و تفاوت هاي کم اهميت، اين مشخصات با ويژگي هاي مرد نمکي مطابقت دارد. با توجه به اهميت اين کشف که توجه جهانيان را به خود معطوف کرد و لزوم حفظ اين مجموعه ارزشمند در فضايي مناسب و انجام مطالعات و بررسي هاي لازم، در حال حاضر اين مجموعه در موزه ايران باستان نگهداري مي شود و روزانه بازديدکنندگان بسياري از آن ديدن مي کنند.
کاروان سراي سرچم
اين کاروان سرا در کنار رودخانه زنجان رود، يکي از شاخه هاي رودخانه قزل اوزن قرار دارد و از ديرباز از جمله منزلگاه هاي اصلي در جاده سلطانيه- تبريز بوده است. به گفته حمدا... مستوفي قزويني از اين کاروانسرا راهي از سمت «يسار» به سوي «مراغه» مي رفت و راهي از سمت «يمين» به «ميانه» مي پيوست. دو کاروانسرا در اين جاده وجود دارد، که يکي را «خواجه غياث الدين محمد»- وزير «ابوسعيد بهادرخان» هفتمين و آخرين حکمران ايلخاني- و ديگري را برادرش «خواجه جلال الدين» ساخته است.
کاروانسراي چهار ايواني سرچم در آغاز برج هاي مدوري در چهارجهت خود داشت و حجره هايي در گرداگرد ميان سراي مربع شکل آن گسترده بود. روي پيش طاق اين کاروانسرا، کتيبه اي به خط ثلث ديده مي شود. در اين کتيبه که يکي از زيباترين نمونه هاي بر جاي مانده در هنر معماري ايران است، نام بانيان اين کاروانسرا يعني فرمانروا و وزير او و همچنين تاريخ پايان ساخت بنا آمده است.
پل ميربهاءالدين
پل مير بهاءالدين بزرگ ترين و قديمي ترين پل موجود در حومه جنوبي شهر زنجان است که در دوره قاجاريه، روي رودخانه زنجان رود ساخته شد. اين پل که در فضاي طبيعي بسيار زيبايي قرار گرفته است، در ميان کشتزارهاي اطراف جلوه خاصي دارد و اهالي از اين فضا استفاده مي کنند. معماري اين پل بر اساس روش هاي معماري و الگوي پل سازي دوره قاجار با ترکيب طاق ها و پايه ساخته شده است. اين پل که به پل کهنه و پل اژدهاتو نيز معروف بوده در زمان ناصرالدين شاه قاجار به دست ميربهاءالدين زنجاني ساخته شده است.
قلعه يا حصار شهر زنجان
حصار شهر زنجان که به «قلعه زنجان» نيز شهرت دارد، از آثار دوران سلجوقي است که در زمان حمله مغول قسمت عمده آن تخريب شد؛ اين حصار در دوره صفويه، به علت انطباق موقعيت آن روي نقشه طرح کلي شهر و هماهنگي آن با موانع طبيعي دفاعي که داراي اهميت سوق الجيشي است، بازسازي شد. قلعه زنجان از طريق شش دروازه ورودي با روستاهاي تحت نفوذ زنجان و شهرهاي هم جوار آن مرتبط بود. در داخل اين حصار عناصر تاريخي شهر وجود دارد.
مسجد ميرزايي
مسجد ميرزايي معروف به مسجد چهارمحرابه، از قديمي ترين بناهاي مذهبي شهرستان زنجان است که در داخل شهر و در بازار پايين شهر زنجان(محله چاقوسازها) قرار گرفته است. بناي اصلي اين مسجد که از نوع چهل ستوني است، به دوران پس از حمله تيمور گورکاني و قرن نهم هجري قمري تعلق دارد. اين مسجد بعدها در اواسط دوره قاجار به فرمان ميرزا ابوالقاسم مجتهد معروف به ميرزا تجديد بنا و به نام مسجد ميرزايي معروف شد.
بازار زنجان
مجموعه تاريخي بازار زنجان در قلب بافت قديمي که روزگاري مشرف به دروازه قلتوق، دروازه جنوبي شهر بود، قرار دارد. اين بازار که طويل ترين بازار ايران است از سوي غرب به شرق گسترده و به بازار پايين و بازار بالا تقسيم و نام گذاري شده است.
طبق اسناد و متون تاريخي ساخت آن در دوران حکومت آغامحمدخان قاجار آغاز شد و مقارن حکومت فتحعلي شاه قاجار پايان يافت. بازار زنجان از نظر توليد و نوع فعاليت به هشت راسته تقسيم مي شود؛ از جمله راسته زرگرها، کفاش ها و بزازها، از کاروانسراهاي جالب اين مجموعه که نقش موثري در عرضه کالا داشته است، مي توان به کاروانسراي حاج علي قلي و سراي حاج کربلايي علي اشاره کرد.
مسجد جامع( مسجد سيد)
مجموعه مسجد و مدرسه سيد يکي از بناهاي باارزش و تاريخي شهر زنجان است که در قسمت بافت تاريخي شهر قرار دارد. اين مسجد از ضلع غربي با بازار قيصريه و از ضلع شرقي با معبر موصوف به کوچه مسجد سيد و از جبهه شمالي با خيابان امام و سبزه ميدان در ارتباط است. اين مجموعه ارزشمند تاريخي را عبدا... ميرزا دارا، پسر يازدهم فتحعلي شاه قاجار احداث کرده است.
گنبد مسجد جامع زنجان داراي کاشي هاي فيروزه اي است و با سوره مبارکه الدهر به خط ثلث مزين شده است. رقوم بالايي کتيبه با استفاده از کاشي هاي زرد، مشکي و آبي رنگ تزيين شده است. اين مسجد يکي از مهم ترين جاذبه هاي تاريخي شهر براي مسافران و جهانگردان است.
آب انبار رختشوي خانه
در محله عباس قلي خان و فضايي موسوم به بابا جامال چوقوري «گودال بابا جمال» بناي بزرگي با عملکرد دوگانه قرار دارد. قسمت اصلي آن رختشوي خانه(محل شست وشوي لباس) و قسمت دوم آن آب انبار شهر بوده است. آب انبار اين رختشوي خانه را مرحوم علي اکبر توفيقي(رئيس بلديه شهر) ساخت. معمار اين مجموعه برادران اکبربنا و استاد اسماعيل بودند که به مدت پانزده ماه اين مجموعه را ساختند.
آب مجموعه رختشوي خانه را حاجي ميربهاءالدين تامين مي کرد. اجراي مخزن به روش قرقي و آب بندي آن با ملاط ساروج تا ارتفاع ۲ متر در ديواره ها و کف انجام شده است. در منتهي اليه طاق ها و ديوار سمت جنوبي، پنجره اي براي تبادل هوا ايجاد شده که قابل توجه است. مخزن آب انبار در بازسازي هاي اخير اين مجموعه، تغيير کاربري يافته و به نمايشگاه تبديل شده است.
غار گُلجيک
اين غار در سي و پنج کيلومتري جنوب غربي شهرستان زنجان، در ارتفاعات مشرف به روستاي «حاج ارش» از توابع شهرستان زنجان قرار دارد و در حال حاضر راه سواره رو ندارد. اين غار عظيم که به طور طبيعي از فرسايش سنگ هاي آهکي موجود در آن پديد آمده است، با داشتن آب و هواي مناسب، پناهگاه و مسکن انسان در دوران پيش از تاريخ بوده است.
درون غار آثاري از زندگي انسان هاي دوره «آشولين» تا «بردوستين» متعلق به سي تا شانزده هزار سال قبل از ميلاد کشف شده است. اين آثار شامل ابزار، ادوات، تيغه هاي سنگي و استخوان حيوانات شکاري است. آن چه بيشتر از همه در خور بررسي و توجه است، آثار معماري درون غار است که بيانگر محصورکردن فضاهاي زيستي و تعيين حريم هاست و به بيان ديگر تعيين حدود مالکيت را در آن دوره نشان مي دهد.
بزرگ ترين گنبد آجري جهان در انتظار گردشگران
استان زنجان را فلات زنجان هم مي نامند اين استان که در ناحيه مرکزي شمال غربي ايران واقع است، مساحتي نزديک به 39.369 کيلومتر مربع دارد و داراي ۷ شهرستان، ۱۶ بخش، ۸ شهر، ۴۴ دهستان و ۹۸۱ آبادي است.
استان زنجان يکي از مناطق تاريخي ايران به شمار مي رود و تاريخ بناي آن را با سلطنت اردشير بابکان همزمان دانسته اند. اين استان از دو منطقه کوهستاني و جلگه اي تشکيل شده است. مناطق کوهستاني اين استان اغلب داراي قله هاي مرتفعي است و دو نوع آب و هواي کوهستاني و آب و هواي گرم و نيمه مرطوب دارد.
همين ويژگي، ظرفيت هاي بسيار خوبي را براي اين استان ايجاد کرده است. رودهاي مهم اين استان رود قزل اوزن، زنجان رود و ابهررود است، بلندترين نقطه استان در ارتفاعات تخت سليمان(بيش از ۳۰۰۰ متر) و پايين ترين نقطه در قزل اوزن در گيلوان (بيش از ۳۰۰ متر) است. به دليل طبيعت کوهستاني و جلگه اي زنجان، سالانه تعداد زيادي گردشگر داخلي و خارجي به اين استان سفر مي کنند و علاوه بر جاذبه هاي طبيعي از آثار تاريخي و باستاني اين منطقه نيز ديدن مي کنند؛ آثاري که گواه قدمت اين استان است.
آثار تاريخي
چنانچه گفته شد استان زنجان آثار تاريخي و باستاني بسياري دارد؛ گنبد سلطانيه، بازار زنجان، موزه رختشويخانه، مسجد جامع زنجان، مقبره قيدار نبي در شهرستان خدابنده، آرامگاه احمد زهر نوش و امامزاده زيدالکبير در ابهر و موزه مردان نمکي از آثار تاريخي معروف اين استان است.
جاذبه هاي طبيعي
با توجه به تنوع آب و هوايي استان، گونه هاي مختلف جانوري در اين منطقه زندگي مي کنند. وجود گونه هاي متفاوت از حيوانات وحشي و پرندگان مهاجر گرفته تا جانوران آبزي، گردشگران بسياري را به ويژه در زماني که شکار مجاز است به اين منطقه جذب مي کند. منطقه حفاظت شده انگوران نيز از مناطقي است که جاذبه هاي طبيعي بسياري دارد. يکي ديگر از جاذبه هاي طبيعي اين منطقه وجود غارهاي متفاوت است.
غار کتله خور و گلجيک و غار خرمنه سر از مناطق ديدني اين استان است. غار کتله خور، بزرگ تر از ديگر غارهاي منطقه است و يکي از پديده هاي طبيعي بسيار زيباي کشورمان محسوب مي شود. اين غار در ۸۰ کيلومتري جنوب شهرستان خدابنده واقع است. يکي ديگر از جاذبه هاي استان سنگ تراشيد، معبد صخره اي «داش کسن» است که حجاري و کنده کاري زيبايي دارد. مجموعه داش کسن در ۱۰ کيلومتري جنوب شرقي شهر سلطانيه، در نزديکي روستاي ويراز توابع همين بخش واقع است.
در اين مجموعه سه غار نسبتاً عميق در دل کوه ايجاد شده است که کنده کاري هاي زيبايي دارد. غارهاي «داش کسن» در يک دوره تاريخي، نيايشگاه بوده که از آن دوره آثاري بر جاي نمانده اما از دوره هاي ديگر آن نقش هاي اژدها، برگ مو، پيچک و طرح هاي اسليمي به يادگار مانده است. يکي از ويژگي هاي استان زنجان در زمينه جذب گردشگر و مسافر، موقعيت جغرافيايي منطقه است؛ زيرا حدود ۳۵ ميليون نفر در همسايگي استان زنجان زندگي مي کنند که مي توانند در کمتر از ۴ ساعت، به اين استان سفر کنند که اين موقعيت مهم ترين عامل رشد صنعت گردشگري استان زنجان است.
بر اساس آمار، اين استان ده ميليون مسافر عبوري داشته که بيش از ۵۰۰ هزار گردشگر در اين استان اقامت کردند. از اين تعداد مسافر ۳ هزار نفر گردشگر خارجي از کشورهاي آلمان، ايتاليا، چين، ترکيه، آمريکا و کشورهاي عربي بودند که البته درآمد حاصل از آن فقط ۳۰۰ هزار دلار بود که رقم قابل توجهي نيست.
