به گزارش خبرنگار اجتماعي باشگاه خبرنگاران، اين روزها، بازار حال وهواي خاص خود را دارد و همه مردم با شور و حال بسيار به استقبال بهار و نوروز مي‌روند. سيل زياد جمعيت مردم، از نوزاد در کالسکه گرفته تا عروس ودامادها، زنان، مردان و سالمندان که از ديدن حباب‌هاي جادويي، ترن هاي قديمي، کالسکه و اسب، ساز و فلوت‌هاي خوش نواز لذت مي‌برند. گذر زمان را از ثانية ها و دقيقه ها به ساعت‌ها تبديل مي‌کنند. با نواختن زنگ آغاز خريد نوروزي، اعلام آماده باش بازار، همه با مجوز ورود و با قدم هاي خسته روزهاي پاياني سال به بهاري نو و با طراوت وصل مي‌شوند.

مردم با گذر از کوچه، محل هاي قديمي و معماري‌هاي زيبا بازار سري به گذشته هاي دور و دوران قديم مي‌زنند که با حال و هواي خاص خود مثال نزدني است.

محمدي مدير بافت تاريخي شهرداري منطقه 12 گفت: مجموعه بازار سنتي تهران، راسته، حجره، سرا، تيمچه، چهار سو (چهارسوق)، ميدان، قيصريه، فضاهاي خدماتي، عمومي وشکل بازار از نظر فضاهاي معماري به شکل خطي و ارگانيک است.

وي با بيان توضيحات بيشتر افزود: امتداد اصلي بازار از سبزه ميدان، در شمال غرب، بلوک بازار شروع و تا محل دروازه قديم شاه عبدالعظيم در اتصال با خيابان مولوي مي‌رسد، ادامه بازار به سمت جنوب تا محل قديم ميدان امين السلطان پيش مي‌رود. محدوده امروز بازار از شمال به خيابان پانزده خرداد، از جنوب به خيابان مولوي، از شرق به خيابان مصطفي خميني و از غرب به خيابان خيام محدود مي‌شود.

گذري بر تاريخ بازار بزرگ تهران
محمدي با اشاره به تاريخ بازار تهران در دوران صفويه گفت: با توجه به مدارک و شواهد موجود، بناي اوليه بازار متعلق به دوره شاه تهماسب صفوي و همزمان با ساخت برج، بارو و دروازه‌هاي شهر تهران در حدود سالهاي 948-930 هـ . ق است.

وي ادامه داد:‌چهار بازار لباف‌ها، کرجي‌دوزها، سراج (بافنده‌ها) و نعل چي‌ها، قديمي ترين بخش بازار تهران هستند. 

محمدي با تاکيد بر اين موضوع گفت: تا پيش از دوران فتحعلي شاه، سبزه ميدان چهارسوق بزرگ و امام زاده زيد متصل نبود. مردم بازار بيشتر در اطراف سيد اسماعيل ودروازه شاه عبدالعظيم ساکن بودند. به گفته صنيع الدوله، چهار سوي بزرگ و کوچک بازار در دوران فتحعلي شاه قاجار ساخته شده است.

وي با اشاره به تحول بازار در زمان ناصر الدين شاه افزود: با ويراني ديوار شاه طهماسب در سال 1284 قمري، احداث دارالخلافه ناصري در شکلي هشت گوشه با منظري جديد، خيابان‌هاي جديد، مغازه هايي به سبکه اروپايي، بخش‌هاي شماري از جمله علاءالدوله و ناصريه، تحولي در بازار تهران به وجود آمد. محمدي در خصوص تحولات بازار تهران در زمان ناصري گفت: در آغاز سلطنت قاجاريان در هر محله 10 تا 20 باب دکان و روي هم در سراسر پهنه آن بيش از 200 تا 250 دکان بيشتر وجود نداشت. در سال 1269 هـ . ق ، شمار دکان هاي بازار بر حسب محله ها به 3991 باب دکان، اماکن توليدي و اقتصادي رسيده بود.

وي افزود: در دوره ناصرالدين شاه بر تعداد راسته‌ها و رسته هاي بازار افزوده و تعدادي سرا و تيمچه معتبر ساخته شده. بازار کفاشان، بازار فرش فروشان، بازار عباس آباد، بازار امير، بازار زرگرها، بازار ساعت فروشان، بازار بين الحرمين، بازار چهار سوق‌ بزرگ، مسجد جامع، بازار چهارسوق کوچک، بازار چهل تن (که از قديمي‌ترين بخش‌هاي بازار و مربوط به دوره فتحعلي شاه است) بازار آهنگران، بازار مسگران و بازار پاچنار متعلق به دوران قبل از ناصري است.

محمدي در ادامه گفت: رشد، گسترش و پيشرفت سريع تهران، معماري سنتي بازار را دچار آشفتگي بسيار کرد.

با نوسازي يا بازسازي بخش‌هاي زيادي از بازار تناسب موجود ميان بخش‌ةاي مختلف بازار از ميان رفت. گسترش شهر تهران، تاثيرات سياسي، اجتماعي، حاصل از اقتصاد فراگير، نبود پاسخگويي مناسب وضعيت قبلي به نيازها و پوشش دهي سراسر کشور، ناهماهنگي معماري، نيازهاي خدماتي و اجتماعي ، تحت الشعاع قرار دادن فرهنگ و تعاريف بازار، تغييرات در کاربرد اسامي عناصر کالبدي بازار، راسته ها با توجه به ورود حرف، صنايع جديد و نياز جامعه، تبديل به مراکز فروش انحصاري و خاص، دگر گوني بازار، راسته کفاش‌ها، پالان دوزها و موارد ديگر موجب تحولاتي جديد در دوره ناصر شد.

قدم به قدم گام به گام، لحظه اي تامل، توقف و ايست در زمان!  عبور از دروازه‌هاي تاريخ، با گذري بر جاذبه‌هاي بازار بزرگ تهران در اعماق تاريخ سفر خواهيم کرد.

محمدي با اشاره به جاذبه‌هاي بازار بزرگ تهران گفت: سردر بازار در سمت سبزه ميدان، بازار امير، چهارسوق بزرگ، تيمچه هاي حاجب الدوله، علاءالدوله، قيصريه و مهديه، بخش‌هاي مهم بازار، مسجد امام، مسجد جامع، بناي اوليه سبزه ميدان در سمت شمالي، سردر زيباي بازار کفاش‌ها در ضلع جنوبي سبزه ميدان، از جاذبه هاي بازار بزرگ تهران است.

وي در ادامه افزود: بخش هاي قديمي بازار تهران با پوشش طاق و گنبد مسقف، روشنايي از روزنه‌هاي تعبيه شده در گنبدهاي آجري، چهارسوق بزرگ در بازاري به همين نام قرار گرفته، داراي فضايي هشت ضلعي، پوشيده شده از گنبد مدور نسبتا کوتاه و سطح داخل آن داراي گچکاري و در سال 1222 هـ . ق ساخته شده است.

محمدي با اشاره به جاذبه هاي ديگر بازار بزرگ تهران گفت: بازار و سراي امير در سال هاي 68-1267 هـ . ق از اموال ميرزا تقي خان امير کبير، توسط شيخ عبدالحسين (شيخ العراقين) به همراه مسجد و مدرسه اي معروف به شيخ عبدالحسين، ساخته عوايد آن وقف مسجد و مدرسه شده است.

محمدي با اشاره به جاذبه‌هاي بازار بزرگ تهران افزود: تيمچه حاجب الدوله در کنار مسجد امام قرار دارد و از با ارزش‌ترين بناهاي بازار و در دوره ناصر الدين شاه توسط حاج علي خان حاجب الدوله ساخته، از بناهاي ديگر بازار تيمچه مهديه در ابتداي بازار امير کفاشان که داراي پوشش عظيم ضربي و يزدي بندي عالي است.

گفتني است: بهار و حال و هواي زيباي آن، لطافت، گرما و نوازش پرتوهاي پرمحبت روزهاي آفتابي نوروز، همراهي همسفر و هم نفس با گذر، گام نهادن و لحظه اي تامل در بازار بزرگ تهران،‌سالي پر اميد و با نشاط را به ارمغان خواهد آورد.