"کتیبه بیستون"؛ بزرگترین سنگ نوشته جهان

به گزارش خبرنگار باشگاه خبرنگاران کرمانشاه

سنگ ‌نوشته بیستون یکی از مهمترین و مشهورترین سندهای تاریخ جهان و مهم‌ترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است که شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته مغ و به بند کشیدن یاغیان را نشان می‌دهد.

محوطه بیستون از آثار ملی ایران است و خود این اثر هم از سال ۲۰۰۶ یکی از آثار ثبت شدهٔ ایران در میراث جهانی یونسکو است. نام فارسي باستان اين كوه بُغستان یا بگستان به معناي جايگاه خدايان است و به روايت جغرافيدانان بهستون يا ستون‌هاي خوب است.

بيستون از نظر شرايط جغرافيايي، در دوران‌هاي مختلف تاريخي مورد توجه بوده است و آثاري از اين دوره‌ها در خود به يادگار دارد. در مجموعه بيستون 28 اثر در فهرست آثار ملي به ثبت رسيده است كه از مهم‌ترين آنها مي‌توان به سراب بيستون، بقاياي گورستان قديمي، دژ تاريخي ،مجسمه هركول، فرهادتراش،وقف‌نامه شيخ علي‌خان زنگنه، و... اشاره نمود كه 13 اثر به‌همراه سنگ‌نوشته در سال 2006 به ثبت جهاني رسيده است.

اما مهم‌ترين و مشهورترين اثر باستاني در اين مجموعه نقش برجسته‌ كتيبه‌ داريوش است، با آشنا شدن با اين اثر باستاني مي‌توانيم خط ميخي، پارسي باستان را بشناسيم و در مورد آداب و سنت‌هاي مردمان 2500 سال پيش اطلاعات ارزشمندي به‌دست بياوريم.

سنگ‌نوشته بيستون كه به كتيبه بيستون نيز شهرت دارد به سه زبان اكدي، عيلامي و پارسي باستان نوشته شده است. اين نوشته به نخستين سال فرمانروايي داريوش از زبان خود او مي‌پردازد، سالي كه داريوش سراسر آن را در جنگ با پادشاهان ديگر كشورها سپري كرد، پس از كشته شدن برديا و افتادن حكومت به دست داريوش، در سراسر امپراطوري هخامنشي نزديك به 19 شورش بزرگ و كوچك اتفاق افتاد.

داريوش پس از سركوب اين شورش‌ها تصميم مي‌گيرد كه مردمان عصر خود و آيندگان را در جريان چگونگي به‌دست گرفتن قدرت و نخستين سال فرمانروايي‌اش قرار دهد. داريوش اين بناي يادبود را بر بلنداي صخره‌اي در كوه بيستون به يادگار گذاشته است. كه راهي پررفت و آمد است و محل عبور نظاميان از بابل و بغداد به سوي رشته كوه‌هاي زاگرس و همدان بوده است.

نقش‌برجسته، تصوير داريوش و اسيران را در سطحي عمودي به بلنداي 3 متر و پهناي 5/5 متر نشان مي‌دهد.

داريوش، لباس پارسي بر تن دارد و افسريِ كنگره‌دار بر سر گذاشته است. اندازه‌ي داريوش، نسبت به اسيران در اين تصوير بزرگ‌تر نشان داده شده است. دو تن از ياران داريوش در پشت سرش ايستاده‌اند و اسيران رو به روي او قرار دارند.

داريوش پاي چپ خود را بر سينه‌ي گئومات نخستين دشمن خود گذاشته است. رو به روي داريوش نشان فروهر قرار دارد و داريوش دست راست خود را به نشانه‌ ستايش اهورامزدا بلند كرده است.

در كتاب شاهنامه اثر شاعر بزرگ پارسي حكيم ابوالقاسم فردوسي هم از بيستون و افسانه‌ي عاشقانه‌ي آن سخن به ميان آمده است. مردي به نام فرهاد عاشق زني به نام شيرين مي‌شود، براساس اين افسانه، خسروپرويز به فرهاد دستور مي‌دهد كه دور كوه بيستون را بتراشد تا به آب برسد و شرط مي‌گذارد كه اگر موفق به اين كار شود مي‌تواند با شيرين ازدواج كند.

پس از سال‌ها و تراش نيمي از كوه، آب پديدار مي‌شود، اما در اين بين خسرو به فرهاد خبر مي‌دهد كه شيرين فوت كرده است، فرهاد تبر را به آسمان پرتاب مي‌كند و در موقع فرود تبر و در اثر ضربه، مي‌ميرد.

در كنار كتيبه‌ بيستون ديواره‌اي تراش‌خورده و بدون نقش برجسته وجود دارد كه به فرهادتراش مشهور است و اين افسانه را تداعي مي‌كند.

ما ويژگي منحصر به‌فرد بيستون قرار گرفتن سراب بيستون در كنار كتيبه‌ها و آثار تاريخي است كه موجب به‌وجود امدن تفريحگاهي زيبا و سرسبز شده است.

مجموعه فرهنگی تاریخی بیستون دارای آثار تاریخی بسیارارزشمندی است که نشان دهنده تاریخ و تمدن پر افتخار و فرهنگ غنی این منطقه از کشور ایران است که سالانه پذیرای هزاران نفر علاقه مند به آثار تاریخی است./س