به گزارش مجله شبانه باشگاه خبرنگاران، ماه رمضان براي هر کسي و هر قشري رنگ و بويي خاص دارد. از جمله براي برخي سازمان ها و ادارات دولتي که در اين ماه با بودجه  سازماني افطاري مي دهند. البته شايد نفس برگزاري اين مراسم افطاري از سوي سازمان هاي دولتي چيز بدي نباشد اما بايد تاکيد کرد که تبديل شدن اين مسئله به يک رسم هميشگي که البته رقابت و چشم و هم چشمي سازماني از انگيزه هاي اصلي برگزاري آن است به هيچ وجه رسم پسنديده اي نيست.

ريخت و پاش هاي آن چناني و گستردن سفره هاي چرب و شيرين از پول بيت المال به بهانه برخورداري از ثواب افطار مسئله اي نيست که در شان نظام اسلامي باشد و بدتر آن که عمده اين ريخت و پاش ها نيز از کيسه بيت المال و مردم است. مسئولان ادارات و وزارتخانه هاي دولتي بايد بهتر از هر شهروند ديگري بدانند که هنوز هستند کساني که به کوچک ترين اجزاي اين سفره هاي عريض و طويل نياز جدي وحياتي دارند و ديده شدن اين سفره هاي هفت رنگ در منظر عمومي به هيچ وجه سازنده سابقه خوبي در ذهن مردم نخواهد بود.

طي چند سال اخير همه جور خدمات VIP ديده بوديم، جز افطار VIP ويژه مديران که آن هم ديديم. در منوي برخي تالارها و رستورانهاي بزرگ که خود را براي برگزاري مراسم افطاري مجلل براي دستگاههاي دولتي، شبه دولتي و خصوصي آماده ميکنند، اين عبارت به چشم ميخورد که در ذيل آن بيش از ۲۰ غذاي متفاوت و حتي فرنگي به چشم ميخورد. جالب آن که در انتهاي اين منوي VIP نوشته شده: پذيرايي ويژه از ميزبانان مراسم! با ديدن اين جمله خواه ناخواه ياد رستورانهاي بين راهي ميافتم که به راننده و کمک راننده اتوبوس به خاطر آوردن ۳۰ يا ۴۰ مشتري (مسافر) خدمات ويژه و البته رايگان ارائه ميدهند

دو نماي نزديک

گارسون مودب و رسمي تالار با گاري دستي شيک رستوران به تک تک ميزها نزديک مي شود و با وجود اين که هنوز برخي از مدعوين مشغول صرف افطاري سنگين و تشريفاتي هستند، بيرحمانه باقي مانده غذاها را درون پلاستيک زباله مي ريزد. وقتي ديس ماهي قزل آلاي کبابي را که تقريباً دست نخورده است به پلاستيک زباله سرازير مي کند دلم مي سوزد و ياد خيلي واقعيت هاي خاکستري همين حوالي مي افتم که تو هم خوب مي داني.

از ابتداي ميز بلند به هم ريخته که نگاه مي کنم تا انتهاي آن ديس هاي پلو و ماهي و انواع کباب است که دست خورده شده ولي هيچ يک تمام و کمال خورده نشده است. ۳ نوع پلوي موجود روي ميزها نيز آشفته شده و حتي در برخي ديس ها نوشابه و ماست ريخته شده است ظرف هاي شله زرد که اغلب دست نخورده مانده است. گارسون هاي تالار به سرعت و با جديت در حال «پاک سازي» ميزها هستند.

کمي آن سوتر، رئيس سازمان.... و معاونش کنار در تالار ايستاده اند و با تک تک مدعوين خداحافظي مي کنند و کارمندان نيز که برخي هنوز دندان هايشان را خلال مي کنند طلب مغفرت و اجر اخروي دارند براي چنين ثواب بزرگي يعني ضيافت افطاري آن هم چنين تشريفاتي و پرهزينه.

وارد آسانسور که مي شوم ياد بخشي از کتاب «به سوي دولت کريمه» مي افتم( ص ۳۸، به نقل از اصل الشيعه و اصولها، آل کاشف الغطاء)

که در آن آمده است: روزي «احنف بن قيس» بر معاويه وارد شد، هنگامي که سفره انداختند، بر روي آن از همه رنگ غذا نهادند. احنف وقتي نگاهش به اين سفره رنگين دوخته شد، ناگهان به گريه آمد.

معاويه پرسيد: براي چه به گريه افتادي؟

احنف بن قيس گفت: به ياد علي(ع) افتادم که روزي در خدمت او مشرف بودم. وقتي هنگام افطار شد، از من دعوت کرد که مهمانش شوم. نگاهم به کيسه اي در بسته افتاد که به نزد حضرت آوردند.

پرسيدم: چه چيزي در کيسه است؟

حضرت علي(ع) فرمودند: ناني است از آرد و سبوس جو.

سوال کردم: پس چرا سر آن را بستي؟

فرمودند: چون ترسيدم مبادا «حسن» و «حسين» آن نان ها را با روغن مخلوط کنند.

در جايي ديگر و ضيافتي نه چندان متفاوت در يکي از گران ترين و معروف ترين رستوران هاي شهر، پيرمردي مقابل در اصلي رستوران ايستاده است، مديران وزارت... دسته دسته براي افطار وارد مي شوند، ولي او نمي تواند.

چون کارت ويژه ندارد، اصلاً او را نمي بينند. او را حتي دربان رستوران را هم که دايم خم و راست مي شود نمي بيند.

چشمانش دنبال عالي ترين مقام آن ضيافت مي گردد و پاداشي البته باز هم از بيت المال.

پس از مدتي انتظار، يکي از کارگران رستوران با ظرفي سفيد و در بسته خارج مي شود و به سمتش مي رود. چشمان پيرمرد برق مي زند. ولي پيش از آن که بسته را به او بدهد مي گويد: مسئول رستوران گفته اين را بگير و برو تا آبروي ما را جلوي اين همه مقام دولتي نبرده اي.
پيرمرد گرسنه اما گوشه اي مي نشيند روي زمين براي افطار و اذان به آخر نرسيده، او مي ماند و ظرف خالي. چند متر آن سوتر پشت ديوار رستوران، مردان و زناني نشسته اند، آن ها هم افطار را به پايان مي رسانند و در حالي که بشقاب ها هنوز نيمه مانده غذا را پس مي زنند و به سراغ دسرهاي رنگارنگ مي روند.

اين شب ها، لحظاتي اين چنيني بسيار تکرار مي شود. افطارهاي پرزرق و برق و سفره هاي رنگارنگي که گاه تا ۱۰ نوع غذا و نوشابه آن را تزيين کرده اند.


ضيافت هاي تشريفاتي

سفره هاي افطار زماني تنها با نان و پنير و سبزي و مقداري زولبيا و باميه و شايد هم آش يا شله زرد، ده ها مهمان را سير مي کرد. اين روزها تشريفات و مهماني ها که عنوان افطار را يدک مي کشند آن قدر رنگ و لعاب متفاوتي دارند که به ابزاري براي پاسخ به حس چشم و هم چشمي ميزبان و مهمان تبديل شده اند و واي به روزي که با پول مفت دولت و بيت المال به اين چشم و هم چشمي ها دامن زده شود.

«سيد حامد حسيني» کارشناس مسائل مذهبي يکي از سنت هاي حسنه را نزد خداي متعال، سنت افطار دادن مي داند که در بسياري از روايات به آن تأکيد شده و باعث آمرزش گناهان مي شود.

او مي گويد: امروزه در کشور ما جايگاه برخي ارزش ها تغيير کرده و ارزش ذاتي اموري مانند افطاري دادن جايش را به تجمل گرايي داده است افطاري ها و ضيافت هاي ماه مبارک رمضان به جاي اين که رفتار ديني را تداعي کند، رفتار تجمل گرايانه را تداعي مي کند که اين مسئله، البته ناشي از زندگي مدرن و مصرف گرايي است که اهداف معنوي را به فراموشي سپرده است.

وي همچنين رفتار ديني را رفتاري مي داند که بازتابي از سنت واقعي و منطبق با دين باشد، بنابراين رفتارهايي که با عنوان دين ولي همراه با سليقه اجرا مي شود، بر اساس سنت نيست، بلکه بدعت هايي است که در جامعه منعکس مي شود و کنش ها و واکنش هاي مختلفي دارد.

ولي چنين رفتارهايي آن هم از سوي مديران مجموعه هاي دولتي چه تبعاتي در پي دارد؟ به عقيده اين کارشناس مسائل ديني، اشاعه چنين رفتارهايي باعث نگاه تحريف آميز به دين مي شود.

حجت الاسلام حسيني، معتقد به بهينه سازي تعاريف موجود ارزش ها در حوزه اجتماع است. وي توضيح مي دهد: نگاه دين به سنت هايي مثل افطاري دادن شفاف است. نگاه هاي سليقه اي در خانواده و سازمان هاي دولتي بايد آسيب شناسي و اصلاح شود. تنها در اين صورت خيلي از مسائل و سنت ها هويت اصلي خود را پيدا مي کنند و در حوزه رفتار ديني مطرح مي شوند. از سوي ديگر، فلسفه روزه را در بسياري موارد نزديکي اغنيا به فقرا عنوان مي کنند؛ بنابراين افطاري ها هم بايد بر همين مبنا تعريف شوند.

افطاري هاي دولتي و تصور مردم

ولي آيا بخشنامه يا دستورالعمل رسمي مبني بر ممنوعيت برگزاري ضيافت هاي پرخرج افطاري توسط دستگاه هاي دولتي صادر شده است؟ طي تماسي که با چند دستگاه دولتي مي گيرم مشخص مي شود که نه بخشنامه و دستورالعمل رسمي بلکه تا سال گذشته توصيه ها و تذکراتي در اين خصوص صادر مي شده که امسال تنها چند دستگاه اقدام به اين کار کرده اند. از طرفي آن گونه که متوجه مي شوم، برخي مديران دولتي اين ضيافت هاي پرهزينه را از مجامع عمومي به منازل شخصي منتقل کرده اند ولي با بودجه دولتي.

همچنين «م-ي» که خود معاون مالي يکي از ادارات دولتي است در اين باره مي گويد: ماه رمضان براي هر کسي و هر قشري رنگ و بويي خاص دارد. از جمله براي برخي سازمان ها و ادارات دولتي، ماه رمضان ممکن است فرصت بسيار خوبي براي پوشاندن ضعف ها باشد. البته شايد نفس برگزاري اين مراسم افطاري از سوي سازمان هاي دولتي چيز بدي نباشد اما بايد تأکيد کرد که تبديل شدن اين مسئله به يک رسم هميشگي که البته رقابت و چشم و هم چشمي سازماني جزو اصلي برگزاري آن است به هيچ وجه رسم پسنديده اي نيست.

وي که نمي خواهد نامش درج شود ادامه مي دهد: ريخت و پاش هاي آن چناني و گستردن سفره هاي چرب و شيرين از پول بيت المال به بهانه برخورداري از ثواب افطاري مسئله اي نيست که در شأن نظام اسلامي باشد و بدتر آن که عمده اين ريخت و پاش ها نيز از کيسه بيت المال و مردم است.

مسئولان ادارات و وزارتخانه هاي دولتي بايد بهتر از هر شهروند ديگري بدانند که هنوز هستند کساني که به کوچک ترين اجزاي اين سفره هاي عريض و طويل نياز جدي و حياتي دارند و صد البته گستردن چنين سفره هاي اشرافي که غذاهاي آن به صرف مقام خورندگان سرو مي شوند و کسي به فکر اسراف و در ادامه بي نصيب بودن فقرا از اين سفره ها نيست، حتماً کاري است غلط و شايد پر از گناه. از سوي ديگر دولتي هاي محترم توجه داشته باشند که ديده شدن اين سفره هاي هفت رنگ در منظر عمومي به هيچ وجه سابقه خوبي در ذهن مردم ايجاد نخواهد کرد.

وي تأکيد مي کند: در واقع مردم جداي از هر سطح برخورداري اجتماعي و مادي، همواره به مسئله ساده زيستي مديران دولتي به عنوان لبّ انتظارات خود مي نگرند و اين امر چيزي نيست که يک مدير در حکومت اسلامي ما بخواهد آن را ناديده انگارد.

فخر فروشي برخي مديران

به عقيده کارشناسان اگر جلوي اين روند چشم و هم چشمي آن هم از نوع دولتي اش گرفته نشود، اين فخرفروشي پرهزينه، سال به سال فشار بيشتري به بودجه کشور تحميل مي کند.

دکتر «بروجردي» جامعه شناس و مدرس دانشگاه نيز در اين خصوص مي گويد: متاسفانه اين روزها در ماه رمضان، افطاري بيش از آن که سنتي الهي تلقي شود،ضيافت و تشريفاتي براي فخرفروشي و چشم و هم چشمي است و از آن بدتر اين که ديگر اين مشکل محدود به خانواده ها و بخش خصوصي نيست و اکنون برخي از مديران دولتي با بودجه هاي کشور دست به چنين اقداماتي مي زنند و هر سال نسبت به سال گذشته اين ريخت و پاش ها افزايش مي يابد. گويي قرار است که عملکرد بعضي مديران را با توجه به کيفيت چنين ضيافت هايي بسنجند.

وي اضافه مي کند: سرو انواع غذاهاي تجملاتي و حتي فرنگي، دسر، ميوه و بستني در کنار نان و پنير و سبزي چهره متعارض و دوگانه اي به سفره ها داده که از يک طرف تداعي کننده سنت هاي ديني است و از طرف ديگر، ريشه در اسراف و تبذير دارد، چرا که بسياري از اين غذاها دست نخورده باقي مي ماند و دور ريخته مي شود.

وي با انتقاد از رسانه ها نيز مي گويد: وقتي در رسانه ها سفره هاي غذا طوري نشان داده مي شود که در آن اثري از ساده زيستي نيست و دايم زندگي تشريفاتي در خانه هاي چند ميليارد توماني تبليغ مي شود، صحبت کردن از اين که چرا مديران دولتي و مردم در پي اسراف هستند، بيهوده است.

بروجردي اضافه مي کند: با ورود پديده هاي مدرن به عرصه زندگي شهرنشيني، تغيير شکل بسياري از سنت ها امري عادي تلقي مي شود. توجه به اين تغييرات و روند آن وقتي شکل جدي به خود مي گيرد که نهادها و افرادي که داعيه دار حفظ و پاسداري از سنت ها هستند، در اين تغييرات نقش اساسي بازي مي کنند. چند سالي است سنت افطاري دادن با سفره هاي ساده و صميمي جايش را به افطاري در هتل ها، رستوران هاي لوکس شمال شهر و تالارهاي پذيرايي با هزينه هاي ۵تا۵۰ ميليون توماني داده است.

وي تاکيد مي کند: هزينه اين افطاري ها که اغلب نهادها و سازمان ها و دستگاه هاي دولتي يا شبه دولتي برپا مي کنند از بيت المال است و بيشتر افرادي که در آن شرکت مي کنند، جزو قشر فقير و مستمند جامعه نيستند. در اين افطاري ها (بخوانيد مهماني ها) برخي مديران و شخصيت ها به رايزني هاي سياسي، لابي هاي انتخاباتي جلب نظر و آراي همسو و... مي پردازند.

وي يادآوري مي کند: اسلام به همه ما توصيه کرده افطاري دادن را وسيله اي براي ايجاد صميميت قرار دهيم. هدف از اين سنت در ادارات و سازمان ها هم اين است که رئيس و کارمند و سرايدار هنگام خوردن افطاري پاي يک سفره بنشينند و به هم فخر نفروشند. آيا سفره هاي امروزي چنين کارکردي دارند؟

همه مخالفند اما...

در چنين شرايطي جالب آن که همه با حيف و ميل کردن بيت المال مخالفند و هر مسئولي از نمايندگان مجلس گرفته تا معاونان استانداران و حتي برخي امامان جمعه در اين خصوص هشدار مي دهند باز هم برخي مقام هاي مسئول و مديران دولتي با فراغ بال هنوز به اين کار ادامه مي دهند و هر سال بر رونق آن نيز مي افزايند. همچنان که وقتي با يکي از اعضاي کميسيون اجتماعي مجلس تماس مي گيرم و در اين خصوص از وي مي پرسم مي گويد: اي آقا رها کنيد اين حرف ها را. هر سال مي گوييم و مي گويند درست نيست، به جاي ثواب گناه دارد، پول بيت المال را هدر ندهيد ولي گوش کسي بدهکار نيست. وقتي عزم جدي و نظارت قاطع و تنبيه شديدي در کار نباشد گفتن اين حرف ها بي فايده است.

فاطمه رهبر نماینده تهران در مجلس نیز در این باره معتقد است: باید از اسراف و هزینه های بی خودی از سوی مراکز دولتی پرهیز شود و نباید بیت المال را به بهانه دادن افطاری هدر داد.

این عضو فراکسیون اصولگرایان مجلس با بیان اینکه به جای اسراف در ماه رمضان می توان این هزینه ها را برای ایتام و مستمندان اختصاص داد، گفت: دادن افطاری با هزینه های نامعلوم دارای اشکال قانونی و شرعی است.

حسین ابراهیمی نماینده اصولگرای مجلس با تاکید بر اینکه هر گونه برگزاری مراسم افطاری از سوی وزارتخانه ها، مراکز و نهادهای دولتی چه با سفره های رنگین و چه غیر رنگین، خلاف شرع و قانون است، گفت: هیچ مقام دولتی اجازه این کار را ندارد و اصلا حق ندارد تا با استفاده از بیت المال مراسم افطاری برگزار کند.

وی تاکید کرد: دستگاههای دولتی حتی حق ندارند سفره های ساده دولتی بیاندازند تا چه برسد سفره های رنگین.

وی با بیان اینکه مسئولین باید از انجام کارهای خلاف شرع در ماه رمضان بپرهیزند، افزود: در این ماه همانطور که کارهای مثبت و خوب پاداش و ارزش مضاعف دارد، کارهای بد نیز عقاب مضاعف خواهد داشت.

ابراهیمی با اشاره به دعوت این نهادها و مراکز دولتی از نمایندگان برای حضور در مراسم افطاری آنها گفت: معتقدم رفتن به اینگونه مراسم ها خلاف شرع است نمایندگان نباید در این مراسم ها شرکت کنند و باید شان مجلس و خود را حفظ کنند.

چنين به نظر مي رسد که به ويژه از نيمه دوم ماه مبارک رمضان امسال نيز بايد شاهد رونق گرفتن هر چه بيشتر کار تالارها، رستوران ها و باغ رستوران هاي شهرها باشيم. مکان هايي که از چندين هفته پيش از آغاز ماه مبارک رمضان با درج آگهي، اطلاعيه و حتي فرستادن سفيراني ويژه پيش افراد کليدي هر دستگاه دولتي سعي در گرفتن امتياز برگزاري هر چه مجلل تر ضيافت افطاري آن دستگاه دولتي را دارند.

 حرف آخر...

به عقيده کارشناسان اگر جلوي اين روند چشم و هم چشمي آن هم از نوع دولتي اش گرفته نشود، اين فخرفروشي پرهزينه، سال به سال فشار بيشتري به بودجه کشور تحميل مي کند.

وظيفه ما اين است که در اين ماه عزيز و مبارک، ساده زيستي و سفره هاي ساده را تبليغ کنيم چرا که فلسفه روزه، فاصله گرفتن از آلودگي دنيا و دوري از تشريفات است.
.