به گزارش گروه استانها باشگاه خبرنگاران خراسان رضوی در تشنگی دشتها وضعیت نگران کننده ای دارد و امروز همگان می دانند که خطرناک ترین و بحراني ترين دشت هاي کشور متعلق به این استان است و  دیر یا زود موجودی آب سد دوستی که 70 درصد از نياز آب شرب مشهد را تأمين مي کرد، به خاطر ايجاد سد سلما در افغانستان به صفر می رسد.

سفره‌های زیرزمینی حکم صندوق‌های پس انداز را دارد

در این گیر و دار که روزهای سختی برای دشتها و سفره های آب زیر زمینی این استان سپری می شود عده ای از کارشناسان بر این اعتقادند که تنها راهکار مقابله با کمبود آب استفاده از ظرفیت سد ارداک است اما این همه در حالی است که همگان می دانند این سد نمی تواند پاسخگوی استانی پهناور و زائرخیز باشد.

حال آنکه ذخایر دیگر این استان نیز وضعیت بهتری از سد ارداک ندارند طوری که در مخزن سد طرق نیز تنها 14.5 ميليون مترمکعب و در مخزن سد کارده 11.5 ميليون مترمکعب آب ذخيره شده است و این میزان ذخیره نمی تواند گرهگشای بحران کنونی خراسان رضوی باشد.

بی تردید سدهایی که برای تامین آب مشهد زده شده جواب‌گوی این استان نیست و با وجود این سدها، بازهم به آب زیرمینی برای تامین آب نیاز است.

مديرعامل شركت آب منطقه‌اي خراسان رضوي در این رابطه گفت: حدود 80 درصد آب مصرفي این استان از منابع زيرزميني تأمين مي شود در حالی که سفره‌های زیرزمینی حکم صندوق‌های ذخیره و پس انداز را دارند و باید در مواقع ضروری از آن استفاده کرد.

سفره های تهی آب زیرزمینی و عطش مردم

حسین جعفری ادامه داد: امروز سفره های زیرزمینی خود تشنه تر هستند و به جرات می توان گفت این سفره های تهی آب، عطش مردم را فرو نمی نشاند.

مديرعامل شركت آب منطقه‌اي خراسان رضوي با تاکید بر اینکه در سفره‌های زیرزمینی هیچ نشانی از آب نیست، افزود: فقر سفره‌های زیرزمینی هر روز تشدید می‌شود و این امر بر مشکلات کم آبی خراسان رضوی افزوده است.

وي بيان كرد: تنها 10 سال ديگر منابع آبي مشهد پاسخگوي نيازهاي زائران و مجاوران خواهد بود و اين همه در حالي است كه بيش از 90 درصد آب استان يعني حدود 800 ميليون متر مکعب در سال در بخش کشاورزي مصرف مي شود.

وي ادامه داد: اكنون سال هاست كه جمعيت شهر 4 و 5 برابر شده اما منابع آبي با اين رشد جمعيت همخواني ندارد و در۷۰ دشت بزرگ کشور به ويژه دشت مشهد، فاجعه بسيار خطرناک نشست زمين اتفاق افتاده است.

دشت مشهد سالانه يک ميليارد متر مکعب آب را در خود جذب مي كند

جعفری تصريح كرد: دشت مشهد سالانه يک ميليارد متر مکعب آب را در خود جذب مي كند اما در مقابل بيش از این ميزان جذب، برداشتهای بی رویه ای از دشت مشهد صورت گرفته است.

وی ادامه داد: اين برداشتها بدون هيچ گونه جايگزيني صورت پذيرفته و بي ترديد نتيجه اين امر نشست زمين خواهد بود و این فرونشست به نوعي مرگ و سکته مغزی سفره هاي زيرزميني محسوب مي شود.

وی بیان کرد: هنگامی که آب از زمین خارج شود، قدرت تحمل زمین کاهش یافته و نشست می کند و این امر در حالی است که  پيش‌بيني لازم براي نشست زمين در سازه‌ها انجام نشده است.

وی با اعلام این مطلب که موضوع نشست زمین در حوزه شهری مطرح نیست، گفت: دشت مشهد آبرفتی و دارای ترک‌خوردگی‌ است اما این ترک‌خوردگی‌ها به نواحی مسکونی نرسیده است.

سطح آب هاي زيرزميني بيش از 15 متر افت کرد

مديرعامل شركت آب منطقه‌اي خراسان رضوي عنوان كرد: در حال حاضر از 36 دشت استان خراسان رضوی به دلیل برداشت بی رویه آب، 33 دشت به عنوان دشت ممنوعه معرفی شده اند و در حال حاضر حدود ۸۰ درصد آب مصرفي استان از منابع زيرزميني تأمين مي شود.

جعفری یادآور شد: برداشتهای افراطی و بی رویه به گونه ای است که حفر بيش از ۶ هزار و ۷۰۰ حلقه چاه دشت مشهد را فقیر و تنگ دست کرده و هم اکنون این دشت یکی از بحراني ترين دشت هاي کشور محسوب می شود.

وی تاکید کرد: وضعیت هنگامی بحرانی تر می شود که مشاهده می کنیم در عرض ۲۰ سال سطح آب هاي زيرزميني استان بيش از 15 متر افت کرده است.

به گفته وی، بيش از 87 درصد برداشت هاي غيرمجاز آب از دشت ها توسط چاه هاي مجاز برداشت مي شود.

فعالیت چاه‌های متعدد برداشت آب و وضعیت بحرانی دشتها

بسیاری از کارشناسان و مسئولان امر بر این اعتقادند وضعیت بحرانی دشتهای خراسان رضوی ناشی از فعالیت چاه‌های متعدد برداشت آب است و تا این مقوله کنترل نشود شاید نتوان با معضل بحرانی دشتها مقابله کرد.

مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی گفت: در مجموع، در دشت‌های استان 5800 حلقه چاه غیرمجاز وجود دارد که از این میزان در سال گذشته 474 حلقه چاه پلمپ شده است.

احمد قندهاری افزود: هزینه‌های چاه زدن بسیار زیاد است لذا ایجاد مجدد چاه بعد از پلمپ غیر ممکن خواهد بود بنابراین در حال حاضر در دشت مشهد، 4 هزار و 100 حلقه چاه مجاز وجود دارد و از این تعداد 822 چاه  کنتور هوشمند دارند که در صورت برداشت اضافه جریمه می‌شوند.

وی از برداشت سالانه 790میلیون متر مکعب آب زیرزمینی از دشت مشهد خبر داد و گفت: ادامه این روند موجب خواهد شد ظرف 20سال آینده، دشت مشهد در تامین آب دچار مشکل شود.

مدیر دفتر مطالعات پایه منابع آب شرکت آب منطقه‌ای خراسان رضوی تصریح کرد: سال گذشته حدود 140‌میلیون متر‌مکعب آب در استان تولید و توزیع شد و هم اکنون  نیز517‌هزار مشترک در خراسان‌رضوی از آب شرب استفاده می کنند که این مشترکان باید مدیریت بهینه را بیاموزند و با مصرف درست از بحرانی شدن وضعیت آب در این استان زائرخیز جلوگیری کنند.

 به گفته قندهاری، آب مورد نیاز مشترکان شهرهای خراسان‌رضوی از 430 حلقه چاه تامین می‌شود.

مدیریت بر منابع آب مسئله ای استراتژیک و حیاتی

یک کارشناس آب هم در این رابطه گفت: امروزه مدیریت بر منابع آب مسئله ای استراتژیک و حیاتی است و در حقیقت شاهرگ توسعه در بخش های گوناگون آب است اما در در دهه های گذشته با تغییر اقلیم آب و هوا و بروز خشکسالی های پیاپی میزان ذخائر آبی به ویژه منابع زیر زمینی در این استان به شدت کاهش یافت و به مرز هشدار رسیده و این امر موجب نشست زمین شده است.

علی عباسی تصریح کرد: عاملی کلیدی برای جلوگیری از افت شدید آب زیر زمینی کاهش برداشت از منابع زیر زمینی است چرا که با ادامه این روند پیامدهای ناگواری همچون خالی شدن کامل سفره ای آب زیر زمینی و خشک شدن چاه ها، نشست زمین، شور شدن آب زیر زمینی در اثر هجوم آب های شور به سمت آب های شیرین و افزایش هزینه های تولید اتفاق می افتد.

نفس دشت مشهد به شماره افتاده است

وی با تاکید بر اینکه نفس دشت مشهد به شماره افتاده است، ادامه داد: با توجه به کاهش شدید بارندگی ها باید الگوی مصرف در بخش کشاورزی، صنعت و مصارف خانگی تغییر می یافت و در این راستا مدیریت جامع و کار آمد آب به عنوان طرحی منطقه ای و ملی انکارناپذیر است.  

این کارشناس ارائه راهکار الگوی کشت کم آب جایگزین الگوهای کشت فعلی در بخش کشاورزی و مدیریت مصرف بهینه آب در بخش مصارف خانگی و صنعتی را ضروری خواند و افزود: مشهد بعد از تهران، رتبه دوم مصرف آب در کشور را به خود اختصاص داده و این امر در حالی است که در خراسان رضوی به ویژه پایتخت معنوی بخش وسیعی از رونق اقتصاد به کشاورزی بستگی است.

وی با تاکید بر اینکه با اجرای عملیات آبخیزداری سفره‌های زیرزمینی تغذیه شده و با جلوگیری از فعالیت چاه‌های غیرمجاز و کنترل برداشت‌ها می توان با بحران نگران کننده مصرف بی رویه آب مقابله کرد، گفت: هم اکنون در دشت مشهد، 15درصد بیشتر از پتانسیل آبی برداشت می‌شود و این امر موجب شده تا از سال82 تا 90 در دشت مشهد، سطح آب 6.5 متر افت کند.

آب سرمایه حیاتی و ارزشمند است که اگر همچون خون در رگ های شهر جاری باشد چرخ اقتصاد، صنعت و تولید می چرخد بنابراین برای حفظ این ثروت مردم مدیریت بهینه و مسئولان و متولیان امر برنامه ریزی و راهکاری عملی را باید در دستور کار قرار دهند و با برنامه ای مدون مانع برداشت بی رویه از سفره های آب زیرزمینی شوند./ش