نگاهي بر مختصات جغرافيايي "قزاقستان"
"قزاقستان" نمونه مشخص منطقه نيمه صحرايي و استپي مي‌باشد كه بخشي از پهنه وسيع كمربند اوراسيا را كه از قسمت‌هاي سفلي دانوب تا منچوري كشيده شده را تشكيل مي‌دهد.
به گزارش باشگاه خبرنگاران ، "قزاقستان" با وسعت ۲۷۱۷۳۰۰ كيلومتر مربع در بخش مياني قاره اروپاـ آسيا و شمال آسياي مركزي و از سواحل شرقي درياي خزر تا مرز جمهوري خلق چين قرار دارد. كه از لحاظ وسعت هشتمين كشور جهان و دومين جمهوري از جمهوري‌هاي سابق مي‌باشد.
فاصله بين شرق و غرب اين كشور رود ولگا در غرب تا كوه‌هاي آلاتاد در شرق بالغ بر ۱۹۰۰ كيلومتر و فاصله شمال و جنوب آن از دشت سيبري در شمال تا صحراي آسياي مركزي در جنوب بالغ بر۱۳۰۰ كيلومتر است.
اين كشور با جمهوري‌هاي فدراسيون روسيه در شمال ۶۸۴۶ كيلومتر، جمهوري‌هاي خلق چين در شرق ۱۵۰۰ كيلومتر، ازبكستان در جنوب ۲۲۰۳ كيلومتر و تركمنستان در جنوب غربي ۳۷۹ كيلومتر مرز مشترك دارد
كل مرزهاي "قزاقستان" ۱۲۰۱۲ كيلومتر مربع مي‌باشد. طول خط ساحلي آن نيز با درياي خزرحدود ۲۳۲۰كيلومتر است.
عوارض طبيعي
"قزاقستان" نمونه مشخص منطقه نيمه صحرايي و استپي مي‌باشد كه بخشي از پهنه وسيع كمربند اوراسيا را كه از قسمت‌هاي سفلي دانوب تا منچوري كشيده شده را تشكيل مي‌دهد.
بيش از يك سوم مساحت "قزاقستان" را سرزمين‌هاي پست و حدود ۲۰% آن نواحي كوهستاني تشكيل مي‌دهد.
بلندترين نقطه آن قلة خان تنگري در مرز "قزاقستان" و قرقيزستان با ارتفاع ۶۹۹۵ متر پست‌ترين نقطه آن در گودي نمك كرجي ( قراتيه) با ۱۳۲متر پايين‌تر از سطح دريا در شرق بندر آكتاو و مجاورت درياي خزر قرار دارد.
از نظر كوه‌ها، اين منطقه به چين خوردگي خزر، فلات تورگاي، يك فلات مرتفع و سرزمين كوهستاني قزاق تقسيم شده است.
از نواحي مرتفع "قزاقستان" مي‌توان از نحيه برل با ۲۷۶۹ متر، ماركاكول با ۱۸۵۰ كتر و آستيناخو با ۳۶۳۸ متر نام برد.
ناهمواري‌هاي ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ متر بصورت يك فلات بسته مرتفع بين درياچه بالخاش و رود خانه ايرتيش در شرق قزاقستان واقع شده است.
اراضي با ارتفاع كمتر از ۵۰۰ متر شامل تپه ماهورها و دامنه‌هاي با شيب كم و نيز دشتهاي آبرفتي مي‌باشد، بطور كلي از قسمت شرقي "قزاقستان" به سمت غرب، از ارتفاع ناهمواري‌ها كاسته ميشود.
آبها
شبكه آبهاي سطحي اين كشور نسبت به وسعت آن محدود است. بيشتر رود‌هاي آن به حوضچه‌هاي داخلي مي‌ريزد ولي رود ايرتيش و ريزابه‌هاي آن پس از پيوستن به رود اوب رهسپار خليج اوب در اقيانوس منجمد شمالي مي‌شوند.
سرچشمه‌هاي بسياري از رودها و نهر‌هاي شرقي و جنوب شرقي اين كشور را يخچالهاي طبيعي فراواني تشكيل مي‌دهد كه تعداد آنها به بيش از ۲۷۰۰ مي‌رسد و مهمترين اين يخچال‌ها عبارتند از: جونگا از ايلي كونگي، آلاتاو و آلتائي. بزرگترين و مهمترين درياچه‌هاي اين كشور درياچه‌هاي آرال، بالخاش و زايسان مي‌باشد.
درياي خزر كه مشترك بين ۵ كشور ايران، "قزاقستان"، روسيه، تركمنستان و آذربايجان است، مهمترين و بزرگترين منابع آبي اين كشور را به خود اختصاص مي‌دهد كه "قزاقستان" طولاني‌ترين مرز آبي را به خود اختصاص داده است. سطح آبهاي داخلي حدود۸/۱% كل مساحت "قزاقستان" را تشكيل مي‌دهد.
درياچه آرال
اين درياچه مشترك بين جمهوري" قزاقستان" و ازبكستان است. آرال تا سال ۱۹۶۰ از نظر وسعت چهارمين درياچه جهان محسوب مي‌شدو وسعتي معادل۶۷۴۰۰ كيلومتر مربع داشت ولي به دليل مشكلات زيست محيطي كنوني آن به ۴۰۰۰۰ كيلو متر مربع كاهش يافته است، منبع اصلي آب آن دو رود خانه آمودريا( جيحون) و سير دريا(سيحون) مي‌باشد كه سالانه پنجاه و پنج ميليارد متر مكعب آب را وارد درياچه مي‌كنند.
ارتفاع آب اين درياچه از ۵۳۰۳ متر در سال ۱۹۶۱ به۴۵۰۹ متر در سال ۱۹۸۰ كاهش يافته است و در مقابل ميزان نمك آب درياچه از ۹/۹% به ۱۶۰۳% افزايش يافته است.
رودها
اين كشور از منابع آبي نسبتاً خوبي برخوردار است هرچند كه شبكه‌هاي آبهاي سطحي اين كشور نسبت به وسعت آن به حوضچه‌هاي داخلي مي‌ريزد.
اورال: اين رودخانه از بخش‌هاي جنوبي رشته ارتفاعات اورال سرچشمه گرفته و از جمهوري فدرال روسيه وارد "قزاقستان" ميشود، طول آن ۲۵۲۰كيلومتر است و دلتاي وسيعي را در شهر گوريف ( شمال درياي خزر) تشكيل مي‌دهد. شهرهاي توگورسك، اورسك، اورنبرگ و اورالسك در سواحل آن واقع شده‌اند. بخش‌هاي جنوبي اين رودخانه قابل كشتيراني است.
سيردريا: از سلسله ارتفاعات تيان شان در قرقيزستان سرچشمه گرفته و به درياچه آرال مي‌ريزد. طول آن ۲۲۰۰كيلومتر مربع بوده و از شعبات مهم آن چيرگانگا در شمال و نارين در شرق و ساير نچلك را مي‌توان نام برد.
دره حاصلخيز فرغانه مديون آب اين رودخانه است حجم آب وارده به سيردريا درسال۱۹۸۰حدود ۱۰۵ كيلومتر مكعب بوده كه نسبت به سال ۱۹۸۰، ۹۰۸ كيلومتر مكعب و سال ۱۹۵۵، ۱۶۰۷ كيلومتر مكعب كاهش يافته است.
ايلي: از كشور چين سرچشمه گرفته و به درياچه بالخاش در "قزاقستان" مي‌ريزد حدود ۱۳۰۰ كيلومتر طول دارد و از شعبات اصلي آن كانگ، شي سو، تك سو است كه از تيان شان شمالي سرچشمه مي‌گيرد. شهرايلي در "قزاقستان" در ساحل اين رودخانه واقع شده است هنگام پرآبي ۴۵۰ كيلومتر از اين رودخانه قابل كشتيراني است.
امبا: از دامنه ارتفاعات موگوژاري در شمال "قزاقستان "سرچشمه مي‌گيرد در طول ۵۶۰ كيلومتر وارد درياي خزر ميشود. در بخش‌هاي جنوبي رودخانه مزبور حوزه‌هاي غني نفتي وجود دارد.
ايرتيش: از دامنه‌هاي غربي ارتفاعات آلاتاو در شمال سين كيانگ ايغور سرچشمه مي‌گيرد . بيش از ۳۵۰۰ كيلومتر طول دارد.
در مسير خود به طرف شمال از درياچه زايسان مي‌گذرد در آن را نيز تغذيه مي‌كند، بزرگترين شعبه آن رودخانه اّب محسوب مي شود كه در بخش‌هايي از آن كشتيراني صورت مي‌گيردو شهرهاي سمي پلاتيسنك، امسك وپاولودار در ساحل آن واقع شده‌اند.
توبول: از جنوب شرق پايكوه‌هاي اورال سرچشمه مي‌گيرد و در "قزاقستان" جريان مي‌يابد. طول آن ۱۶۰۰ كيلومتر است و از شرق به رودخانه اير تيش مي‌پيوندد.
ديگر رودخانه‌هاي مهم اين كشور، ايشيم، توبول، لك، چو، تورگاي، ايرگيز، ساري سو، تلاس، نوروامبا مي باشد كه برخي در تابستان خشك مي‌شوند.
بنادر مهم
بندر« آكتانو» با توجه به موقعيت استقرار صنايع نفت، پتروشيمي، شيلات و نيروگاه اتمي از مهمترين مراكز صنعتي "قزاقستان" به شمار مي‌رود، اين بندر كه در ساحل درياي خزر و اقع شده، قبلاً به نام شاعر تبعيدي اوكرايني «شوچنكو» ناميده مي‌شد، اين شهر مركز استان منگستاو مي‌باشد. ذخائر غني نفت و اورانيم و اولين آب شيرين كن هسته‌اي جهان بر اهميت اين بندر افزوده است.
اين بندر در سال ۱۹۶۳ به عنوان يك مركز مهم صنايع اتمي و ماشين‌سازي توسط روسها بنا شد. از بندرگاه اين شهر جهت حمل نفت خام و مواد معدني استفاده ميشود. كشتيها و تانكرها تا ظرفيت پنج هزار تن قادر به پهلو گرفتن در اين بندر مي‌باشند.
ديگر بنادر مهم اين كشور شامل: بندر گوريف، بندر يارعلي يف، بندر آق سو در ساحل درياي خزر ميشود .
منبع:موسسه مطالعات ايران اوراسيا
فاصله بين شرق و غرب اين كشور رود ولگا در غرب تا كوه‌هاي آلاتاد در شرق بالغ بر ۱۹۰۰ كيلومتر و فاصله شمال و جنوب آن از دشت سيبري در شمال تا صحراي آسياي مركزي در جنوب بالغ بر۱۳۰۰ كيلومتر است.
اين كشور با جمهوري‌هاي فدراسيون روسيه در شمال ۶۸۴۶ كيلومتر، جمهوري‌هاي خلق چين در شرق ۱۵۰۰ كيلومتر، ازبكستان در جنوب ۲۲۰۳ كيلومتر و تركمنستان در جنوب غربي ۳۷۹ كيلومتر مرز مشترك دارد
كل مرزهاي "قزاقستان" ۱۲۰۱۲ كيلومتر مربع مي‌باشد. طول خط ساحلي آن نيز با درياي خزرحدود ۲۳۲۰كيلومتر است.
عوارض طبيعي
"قزاقستان" نمونه مشخص منطقه نيمه صحرايي و استپي مي‌باشد كه بخشي از پهنه وسيع كمربند اوراسيا را كه از قسمت‌هاي سفلي دانوب تا منچوري كشيده شده را تشكيل مي‌دهد.
بيش از يك سوم مساحت "قزاقستان" را سرزمين‌هاي پست و حدود ۲۰% آن نواحي كوهستاني تشكيل مي‌دهد.
بلندترين نقطه آن قلة خان تنگري در مرز "قزاقستان" و قرقيزستان با ارتفاع ۶۹۹۵ متر پست‌ترين نقطه آن در گودي نمك كرجي ( قراتيه) با ۱۳۲متر پايين‌تر از سطح دريا در شرق بندر آكتاو و مجاورت درياي خزر قرار دارد.
از نظر كوه‌ها، اين منطقه به چين خوردگي خزر، فلات تورگاي، يك فلات مرتفع و سرزمين كوهستاني قزاق تقسيم شده است.
از نواحي مرتفع "قزاقستان" مي‌توان از نحيه برل با ۲۷۶۹ متر، ماركاكول با ۱۸۵۰ كتر و آستيناخو با ۳۶۳۸ متر نام برد.
ناهمواري‌هاي ۵۰۰ تا ۱۰۰۰ متر بصورت يك فلات بسته مرتفع بين درياچه بالخاش و رود خانه ايرتيش در شرق قزاقستان واقع شده است.
اراضي با ارتفاع كمتر از ۵۰۰ متر شامل تپه ماهورها و دامنه‌هاي با شيب كم و نيز دشتهاي آبرفتي مي‌باشد، بطور كلي از قسمت شرقي "قزاقستان" به سمت غرب، از ارتفاع ناهمواري‌ها كاسته ميشود.
آبها
شبكه آبهاي سطحي اين كشور نسبت به وسعت آن محدود است. بيشتر رود‌هاي آن به حوضچه‌هاي داخلي مي‌ريزد ولي رود ايرتيش و ريزابه‌هاي آن پس از پيوستن به رود اوب رهسپار خليج اوب در اقيانوس منجمد شمالي مي‌شوند.
سرچشمه‌هاي بسياري از رودها و نهر‌هاي شرقي و جنوب شرقي اين كشور را يخچالهاي طبيعي فراواني تشكيل مي‌دهد كه تعداد آنها به بيش از ۲۷۰۰ مي‌رسد و مهمترين اين يخچال‌ها عبارتند از: جونگا از ايلي كونگي، آلاتاو و آلتائي. بزرگترين و مهمترين درياچه‌هاي اين كشور درياچه‌هاي آرال، بالخاش و زايسان مي‌باشد.
درياي خزر كه مشترك بين ۵ كشور ايران، "قزاقستان"، روسيه، تركمنستان و آذربايجان است، مهمترين و بزرگترين منابع آبي اين كشور را به خود اختصاص مي‌دهد كه "قزاقستان" طولاني‌ترين مرز آبي را به خود اختصاص داده است. سطح آبهاي داخلي حدود۸/۱% كل مساحت "قزاقستان" را تشكيل مي‌دهد.
درياچه آرال
اين درياچه مشترك بين جمهوري" قزاقستان" و ازبكستان است. آرال تا سال ۱۹۶۰ از نظر وسعت چهارمين درياچه جهان محسوب مي‌شدو وسعتي معادل۶۷۴۰۰ كيلومتر مربع داشت ولي به دليل مشكلات زيست محيطي كنوني آن به ۴۰۰۰۰ كيلو متر مربع كاهش يافته است، منبع اصلي آب آن دو رود خانه آمودريا( جيحون) و سير دريا(سيحون) مي‌باشد كه سالانه پنجاه و پنج ميليارد متر مكعب آب را وارد درياچه مي‌كنند.
ارتفاع آب اين درياچه از ۵۳۰۳ متر در سال ۱۹۶۱ به۴۵۰۹ متر در سال ۱۹۸۰ كاهش يافته است و در مقابل ميزان نمك آب درياچه از ۹/۹% به ۱۶۰۳% افزايش يافته است.
رودها
اين كشور از منابع آبي نسبتاً خوبي برخوردار است هرچند كه شبكه‌هاي آبهاي سطحي اين كشور نسبت به وسعت آن به حوضچه‌هاي داخلي مي‌ريزد.
اورال: اين رودخانه از بخش‌هاي جنوبي رشته ارتفاعات اورال سرچشمه گرفته و از جمهوري فدرال روسيه وارد "قزاقستان" ميشود، طول آن ۲۵۲۰كيلومتر است و دلتاي وسيعي را در شهر گوريف ( شمال درياي خزر) تشكيل مي‌دهد. شهرهاي توگورسك، اورسك، اورنبرگ و اورالسك در سواحل آن واقع شده‌اند. بخش‌هاي جنوبي اين رودخانه قابل كشتيراني است.
سيردريا: از سلسله ارتفاعات تيان شان در قرقيزستان سرچشمه گرفته و به درياچه آرال مي‌ريزد. طول آن ۲۲۰۰كيلومتر مربع بوده و از شعبات مهم آن چيرگانگا در شمال و نارين در شرق و ساير نچلك را مي‌توان نام برد.
دره حاصلخيز فرغانه مديون آب اين رودخانه است حجم آب وارده به سيردريا درسال۱۹۸۰حدود ۱۰۵ كيلومتر مكعب بوده كه نسبت به سال ۱۹۸۰، ۹۰۸ كيلومتر مكعب و سال ۱۹۵۵، ۱۶۰۷ كيلومتر مكعب كاهش يافته است.
ايلي: از كشور چين سرچشمه گرفته و به درياچه بالخاش در "قزاقستان" مي‌ريزد حدود ۱۳۰۰ كيلومتر طول دارد و از شعبات اصلي آن كانگ، شي سو، تك سو است كه از تيان شان شمالي سرچشمه مي‌گيرد. شهرايلي در "قزاقستان" در ساحل اين رودخانه واقع شده است هنگام پرآبي ۴۵۰ كيلومتر از اين رودخانه قابل كشتيراني است.
امبا: از دامنه ارتفاعات موگوژاري در شمال "قزاقستان "سرچشمه مي‌گيرد در طول ۵۶۰ كيلومتر وارد درياي خزر ميشود. در بخش‌هاي جنوبي رودخانه مزبور حوزه‌هاي غني نفتي وجود دارد.
ايرتيش: از دامنه‌هاي غربي ارتفاعات آلاتاو در شمال سين كيانگ ايغور سرچشمه مي‌گيرد . بيش از ۳۵۰۰ كيلومتر طول دارد.
در مسير خود به طرف شمال از درياچه زايسان مي‌گذرد در آن را نيز تغذيه مي‌كند، بزرگترين شعبه آن رودخانه اّب محسوب مي شود كه در بخش‌هايي از آن كشتيراني صورت مي‌گيردو شهرهاي سمي پلاتيسنك، امسك وپاولودار در ساحل آن واقع شده‌اند.
توبول: از جنوب شرق پايكوه‌هاي اورال سرچشمه مي‌گيرد و در "قزاقستان" جريان مي‌يابد. طول آن ۱۶۰۰ كيلومتر است و از شرق به رودخانه اير تيش مي‌پيوندد.
ديگر رودخانه‌هاي مهم اين كشور، ايشيم، توبول، لك، چو، تورگاي، ايرگيز، ساري سو، تلاس، نوروامبا مي باشد كه برخي در تابستان خشك مي‌شوند.
بنادر مهم
بندر« آكتانو» با توجه به موقعيت استقرار صنايع نفت، پتروشيمي، شيلات و نيروگاه اتمي از مهمترين مراكز صنعتي "قزاقستان" به شمار مي‌رود، اين بندر كه در ساحل درياي خزر و اقع شده، قبلاً به نام شاعر تبعيدي اوكرايني «شوچنكو» ناميده مي‌شد، اين شهر مركز استان منگستاو مي‌باشد. ذخائر غني نفت و اورانيم و اولين آب شيرين كن هسته‌اي جهان بر اهميت اين بندر افزوده است.
اين بندر در سال ۱۹۶۳ به عنوان يك مركز مهم صنايع اتمي و ماشين‌سازي توسط روسها بنا شد. از بندرگاه اين شهر جهت حمل نفت خام و مواد معدني استفاده ميشود. كشتيها و تانكرها تا ظرفيت پنج هزار تن قادر به پهلو گرفتن در اين بندر مي‌باشند.
ديگر بنادر مهم اين كشور شامل: بندر گوريف، بندر يارعلي يف، بندر آق سو در ساحل درياي خزر ميشود .
منبع:موسسه مطالعات ايران اوراسيا
