به گزارش گروه علمی باشگاه خبرنگاران به نقل از اداره کل روابط عمومی واحد علوم و تحقیقات ، کاوه خیرخواه رحیم آباد دانشجوی کارشناسی ارشد مهندسی محیط زیست گرایش آب و فاضلاب این واحد و عضو انجمن ارزیابی محیط زیست ایران  در رابطه با این پژوهش گفت:  به طور کلی قنات ها در شکل گیری مناطق شهری، روستایی و محیط زیست پیرامونشان اثرات مهمی داشته اند. سدهای زیر زمینی و قنات ها برای سالیان متمادی به عنوان منابع مهم آبرسان در نقاط مختلف جهان استفاده شده است.

وی با بیان این مطلب که  امروزه، استفاده از سیستم های اطلاعاتی جغرافیائی (GIS) و سنجش از دور (RS) مراحل  انتخاب سایت های آبرسان زیر زمینی را با توجه به دو پارامتر: زمان و میزان صحت داده ها گسترش داده است، ادامه داد: قنات ها از جمله منابع آبی هستند که قدمتی بالغ بر 1500 سال دارند. اما متاسفانه در 15 سال گذشته روند نابسامانی داشته اند و با مشکل خشک شدن مواجه شده اند.  

خیرخواه افزود: سئوال مهمی که در این زمینه مطرح می شود این است که، بهترین استفاده از این نوع سیستمهای تامین آب در حیطه فعالیت های کشاورزی - زیست محیطی با رویکرد ارتقاء آگاهی های محیط زیستی در غالب یک طرح های اقتصادی و اجتماعی چه می تواند باشد؟ آیا نهادهای غیررسمی همانند: NGO ها و سازمان های ملی، منطقه ای و بین المللی مرتبط قادر به حفظ و حراست از یک منبع آب سنتی عمومی همانند یک قنات ها هستند؟ آیا از جنبه های اقتصادی مانند هزینه های بهره برداری و نگهداری پمپ ها و دیگر تجهیزات در مناطق پر جمعیت پاسخگو است؟  

به گفته وی در این مقاله، به طور خاص اثر  زیرساخت های شهری همچون  قنات ها در شکل گیری معابر، خیابان ها و فضاهای باز شهری و همچنین بررسی پیشروی آنها در سنوات آتی مورد بحث قرار گرفته است. نتایج به دست آمده نشان می دهد که سیاست های پایدار شهری می تواند راهگشای اینگونه مسائل باشد.

خیرخواه گفت: با دانستن اینگونه زیر ساخت ها به طور صحیح و شناسائی راه های اثرگذاری آنها در شکل گیری شهر، ارزیابی اثرات متقابل آنها بر  بافت شهری و نیز پروژه های بازسازی محیط های شهری می توان به سیاست های پایدار شهری خط مشی منظمی را القاء کرد.  

وی با بیان این مطلب که در این پروژه با توجه به معیارهای اصلی مطرح شده انتخاب سایت سدهای زیرزمینی و  برخی از مکان های مناسب پیشنهاد ساخت و ساز ترکیبی از قنات و سد زیرزمینی در محدوده چند استان مشخص شد، تصریح کرد :  برخی از مزایای استفاده از سدهای زیر زمینی استفاده محلی، نزدیک به سایت های مورد مصرف و پایش ظرفیت جمع آوری آب در هر فصل بود. این نکات مثبت زمانی نمود پیدا می کرد که با قنات مجاور این سدها احیاء می شد و حالت ترکیبی پیدا می کرد.در این صورت وضعیت تجدید پذیری برای قنات به عنوان یک فرآیند آبرسان کارآیی داشت.  

خیرخواه ادامه داد: سدهای زیرزمینی می توانند در محور قنات ها با ساخت تعدادی دریچه از داخل دیوار سد ساخته شوند. بنابراین آب می تواند در فصول سرد سال با درصد بالایی از بارش باران ذخیره شود.  

وی با بیان این مطلب که با استفاده از این ترکیب ضعف اصلی قنات ها را می توان برطرف کرد و مدیریت استحصال منابع آبی قنات ها ساماندهی می شود ، افزود: همواره لایروبی قنات های قدیمی کارآسانی نیست. این عمل بستگی به برطرف ساختن مشکلات سازمان های ذینفع در نگهداری بهینه  از یک سیستم قنات خواهد داشت. با این حال تنش های موجود بین بخشی و عدم مدیریت متمرکز و یکپارچه در این خصوص مانع  پیشرفت این منابع آبرسان در دراز مدت شده است.

وی افزود: اولین کارگاه انجمن بین المللی آب (IWA) در زمینه فناوری های قنات های قدیمی در مراکش مقالاتی از کشورهای الجزایر، آلمان، جمهوری آذربایجان، چین، یونان، گرجستان، آیالات متحده، ایتالیا، فرانسه، عمان، هلند، سوئد، تونس، اسپانیا، عربستان، مراکش و جمهوری اسلامی ایران ارئه شد.

لازم به ذکر است ، این مقاله با همکاری کاوه خیرخواه رحیم آباد ، زینب ایمن و مهتاب غفوری از دانشجویان کارشناسی ارشد مهندسی محیط زیست واحد علوم و تحقیقات به رشته تحریر در آمده است.