کری با وجود مذاکرات طولانی با ایران و اعلام مستمر مقامات ایرانی که "ایران به دنبال دستیابی به سلاح هسته‌یی نیست، هنوز بر این نکته اصرار دارد که آمریکا مانع دستیابی ایران به سلاح هسته‌یی خواهد شد و برنامه هسته‌یی ایران را به عقب خواهد برد.

وزیر خارجه آمریکا در داووس گفت:‌ حسن روحانی، رییس جمهور ایران در این اجلاس گفت که ایران قصد ساخت سلاح هسته‌یی را ندارد. ایران از هم اکنون فرصت دارد که این کلمات را بدون شک به جهانیان ثابت کند. تهران باید راستی‌آزمایی گسترده را بپذیرد، برنامه‌ها برای ساخت یک راکتور آب سنگین را که می‌تواند پلوتونیوم تولید کند کنار بگذارد و نگرانی‌های طولانی مدت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره فعالیت‌های گذشته‌ ایران را حل کند.

او تاکید کرد که توافق ژنو برنامه هسته‌یی ایران را به عقب خواهد برد.

اما به راستی چقدر این سخنان بر پایه واقعیت است و این اظهارات با چه نیتی مطرح می‌شوند؟

وزیر خارجه آمریکا حتما بهتر از هر دیپلمات خارجی می‌داند که بر اساس "برنامه اقدام مشترک" که از 30 دی‌ماه اجرایی شده است ایران غنی‌سازی 20 درصد را تعلیق کرده است و این اقدام در حضور بازرسان آژانس انجام شده است.

یوکیا آمانو، مدیرکل آژانس نیز در گزارشی درباره نظارت و راستی‌آزمایی آژانس بر ایران در ارتباط با "برنامه اقدام مشترک" تاکید می‌کند که " تولید اورانیوم غنی‌شده بیش از پنج درصد در دو آبشار موجود در تاسیسات غنی‌سازی نطنز و چهار آبشار موجود در تاسیسات غنی‌سازی فردو که قبلا استفاده می‌شد متوقف شده است".

هم‌چنین درباره جوسازی‌هایی که درباره توقف ساخت راکتور اراک صورت می‌گیرد ذکر این نکته ضروری است که راه‌اندازی راکتور اراک در کوتاه مدت در دستور کار برنامه هسته‌یی ایران قرار نداشته است.

علی‌اکبر صالحی، رییس سازمان انرژی اتمی ایران پیش از این گفت: ما طبق توافق ژنو اعلام کرده‌ایم که برخی تجهیزات راکتور را نصب نمی‌کنیم و اصلا قرار نبوده است این تجهزات در شش ماه آینده نصب شوند.

او با بیان این که ساخت و ساز این راکتور 80 تا 85 درصد انجام شده است افزود: هنوز بخش‌هایی از کار این راکتور باقی مانده است و وارد مرحله تست سرد آن هم نشده‌ایم. خیلی از تجهیزات هنوز نصب نشده و هنوز کارهای عمرانی آن باقی مانده است. بعد از تکمیل ساخت آن حدود 7 تا 8 ماه برای تست سرد و گرم آن زمان نیاز است و بعد از آن باید سوخت را وارد کنیم. حداقل دو سه سال طول می‌کشد تا به مرحله عملیاتی شدن این راکتور برسیم.

صالحی گفت: آن‌ها می‌گویند راکتور می‌تواند منبع تولید پولوتونیوم باشد که مورد استفاده در بمب هسته‌یی است اما این‌ها مغلطه می‌کنند. بسته به نوع راکتور و زمانی که سوخت در راکتور استفاده می‌شود پلوتونیوم اهمیت پیدا می‌کند. به علاوه دوربین‌های آژانس در آن جا قرار دارند و همه چیز نظارت می‌شود.

رییس سازمان انرژی اتمی تاکید کرد که ایران می‌تواند اقداماتی انجام دهد که راکتور اراک در جهت انتشار سلاح هسته‌یی نرود یا اقداماتی انجام داد و اطمینان حاصل کرد که در مسیر صلح‌آمیز است. حتی در طراحی آب سنگین اراک می‌توانیم در این مرحله بازنگری کنیم تا از این جهت هم تضمین کننده استفاده نکردن‌های غیرصلح‌آمیز باشد.

وی تاکید کرد که چون بحث تحقیق و توسعه در توافق ژنو بدون ابهام تنظیم شده است اگر قرار باشد تحقیق و توسعه را جامع ببینیم باید راکتور آب سنگین را هم در آن وارد کنیم.

این تنها مقامات رسمی ایران نیستند که از ضرورت استفاده از راکتور اراک در بخش تحقیقات و توسعه یاد می‌کنند. دکتر اکبر اعتماد، اولین رییس سازمان انرژی اتمی ایران نیز که سال‌های بعد از انقلاب را در خارج از کشور به سر برده است با اشاره به اهمیت و ضرورت وجود راکتور تحقیقاتی 40 مگاواتی اراک برای تست سوخت نیروگاه‌های اتمی کشور در آینده تصریح کرد: وقتی برنامه درازمدت برای ساخت نیروگاه‌های اتمی در کشور داریم به راکتوری مثل IR-40 نیاز داریم تا بتوانیم سوخت این نیروگاه‌ها را در این راکتور تست کنیم. کلید اصلی یک برنامه ملی و مستقل هسته‌یی به ویژه برای حرکت به سمت تولید برق از طریق نیروگاه‌های هسته‌یی در کشور، ساخت راکتور تحقیقاتی اراک است که از نیازهای اساسی ایران در آینده محسوب می‌شود.

بنابراین مشخص است که ساخت راکتور آب سنگین اراک در ایران با اهداف مطالعاتی و تحقیقاتی آغاز شده است و این راکتور در عمل هیچ انحرافی به سمت سلاح‌ هسته‌یی ایجاد نمی‌کند.

صالحی درباره این که استدلال غربی‌ها مبنی بر این‌که راکتور اراک می‌تواند زمینه ساخت سلاح هسته‌یی را به خاطر استفاده از پلوتونیوم موجود در خود فراهم کند، تصریح کرد: اساسا راکتور 40 مگاواتی تحقیقاتی اراک نمی‌تواند پلوتونیوم مورد استفاده در سلاح‌های هسته‌یی را تولید کند، چراکه این پلوتونیوم به مدت یک سال در قلب راکتور قرار می‌گیرد در حالی که پلوتونیوم مورد استفاده در سلاح‌های هسته‌یی نباید بیش از 3 تا چهار هفته در قلب راکتور بماند، چون بیش از این مدت اگر در قلب بماند به سمومی آغشته می‌شود که اساسا امکان استفاده از آن برای آن‌چه آن‌ها معتقدند وجود ندارد. علاوه بر این اساسا ایران فعالیت و کارخانه بازفرآوری ندارد.

رییس سازمان انرژی اتمی هم‌چنین به نظارت و بازرسی‌های آژانس از راکتور اراک اشاره کرد و گفت: وقتی دوربین‌های آژانس 24 ساعته در راکتور نصب شود و بازرسان از آن بازدید کنند دیگر جای نگرانی نیست.

خود جان کری هم در سخنانش در داووس به این نکته اعتراف کرد که بازرسی‌ها از تاسیسات هسته‌یی ایران افزایش خواهد یافت و گفت: بازرسان اکنون می‌توانند هر روز در فردو و نطنز حضور داشته باشند. علاوه بر آن بازرسان هر ماه به نیروگاه پلوتونیوم اراک سر می‌زنند.

ایران و 1+5 در ژنو به توافقی دست یافتند که اگر آن را "تاریخی" قلمداد نکنیم به خودی خود توافقی بزرگ بود که بعد از 10 سال توانست راه‌حلی برای پرونده هسته‌یی ایران پیدا کند.

مشخص نیست مقامات آمریکایی چرا سعی می‌کنند با سخنان خود موجب انحراف افکار عمومی جهان و تحریک جریان‌های تندرو در دو کشور شوند؟ شاید آنان با توجه به نزدیکی آغاز مذاکرات ایران و 1+5 درباره گام نهایی توافق ژنو قصد دارند فضا را به نفع خود تغییر دهند و از ایران امتیاز بگیرند اما مقامات آمریکایی و به خصوص جان کری که با سخنانش این روزها موجب تحریک افکار عمومی شده‌اند باید به این نکته توجه کنند که در حال حاضر ایران و 1+5 در نوعی آتش‌بس به سر می‌برند و موضع‌گیری‌های این دوره باید متفاوت از دوره قبل از توافق ژنو باشد. مقامات آمریکایی و غربی هم‌چنین باید این نکته را قبول کنند که فن‌آوری هسته‌یی در ایران بومی شده و هرگز به عقب باز نخواهد گشت و این ایران است که بر اساس نیازهای خود تشخیص می‌دهد آن را چگونه مدیریت کند.