باورهایی در این مورد وجود دارد که برخی درست است و برخی نه. مثلا این که با تغذیه صحیح می‌توان دیابت را کنترل کرد، به طوری که به مصرف هیچ دارویی نیاز نباشد، اما دکتر محمدرضا وفا، متخصص تغذیه و رژیم درمانی و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران این باور را نادرست می‌داند و در گفت‌وگو با جام‌جم توضیح می‌دهد: دیابت دو نوع دارد؛ دیابت نوع 1 و نوع 2. در دیابت نوع 1 انسولین اصلا ترشح نمی‌شود و به همین دلیل اگر بیمار انسولین تزریق نکند، قند خونش بالا می‌رود. پس کسی که دچار دیابت نوع 1 است، تمام عمر باید انسولین تزریق کند و این که کسی بگوید می‌تواند بیماری او را با دستور تغذیه‌ای کنترل کند تا دیگر مجبور به استفاده از دارو نباشد، دروغ است.

او تاکید می‌کند: بیماران دیابتی باید مراقب باشند و فریب این وعده‌ها و تبلیغات را نخورند، چون اگر دیابت کنترل نشود از برخی بیماری‌ها سخت‌تر خواهد بود، چون نوعی بیماری است که می‌تواند به خیلی از ارگان‌ها مهم و حیاتی بدن آسیب بزند. البته چه در دیابت نوع 2 چه دیابت نوع 1، چون تغییرات قندخون بشدت به تغذیه وابسته است، اگر الگوی تغذیه‌ای نامناسب باشد، مشکلات و قندخون تصاعدی افزایش می‌یابد و بیمار دچار مشکل می‌شود.

این متخصص تغذیه می‌گوید: تغذیه و شیوه غذا خوردن در مبتلایان به دیابت نوع 1 با وجود این که به هر حال تا آخر عمر مجبور به استفاده از انسولین هستند، می‌تواند در شدت و ضعف و کنترل بیماری تاثیر داشته باشد.

کنترل قند با تغذیه در دیابت نوع2

دکتر وفا با اشاره به این‌که معمولا افراد در سنین بزرگسالی دچار دیابت نوع 2 می‌شوند، می‌افزاید: در شروع این بیماری ترشح انسولین در بدن این بیماران کاملا متوقف نمی‌شود و فقط دچار مقاومت به انسولین است. یعنی ممکن است انسولین در بدنشان بخصوص اوایل بیماری بیشتر از فرد سالم ترشح شود، ولی چون سلول‌ها به انسولین مقاوم‌ شده‌اند، بدن نمی‌تواند از انسولین استفاده کند و قندخون بالا می‌ماند. این متخصص تغذیه می‌گوید: در این بیماران هم رژیم‌غذایی در کنترل قندخون و هم افزایش آن بسیار موثر است. حتی در تعیین دوز داروهایی که مصرف می‌کنند هم می‌تواند اثرگذار باشد. به گفته او، توجه به تغذیه مبتلایان به دیابت نوع 2 از این نظر که معمولا بیشتر آنها دچار اضافه‌وزن هم هستند، اهمیت بیشتری دارد بخصوص که نتایج مطالعه‌های زیادی نشان داده افراد مبتلا به این نوع دیابت اگر 5 تا 10 درصد از وزنشان را کم و الگوی غذایی‌شان را اصلاح کنند، می‌توان دوز داروهایشان را کم کرد و در خیلی از موارد هم حتی ممکن است به مصرف دارو نیاز نداشته باشند. او ادامه می‌دهد: البته اگر دیابت نوع2 پیشرونده باشد، گاهی کار به جایی می‌رسد که پانکراس دیگر انسولین ترشح نمی‌کند و آنها هم مجبور به تزریق انسولین می‌شوند. در این صورت دیگر قطع دارو با تصحیح الگوی غذایی منتفی می‌شود.

رژیم درمانی فقط عوارض را کم می‌کند

تمام خوراکی‌هایی که قندخون را افزایش می‌دهند، برای دیابتی‌ها مضر است. دکتر وفا با بیان این جمله، ادامه می‌دهد: مهم‌ترین خوراکی مضر برای مبتلایان به دیابت، قند ساده است حالا چه به صورت قند و شکر باشد و چه شیرینی، خرما، انجیر، کشمش و توت و دیگر میوه‌های خیلی شیرین که حاوی قند ساده‌اند و باید زیر نظر متخصص تغذیه برای مصرف این مواد غذایی راهنمایی‌های لازم را بگیرند و مصرف آنها را در رژیم‌غذایی‌شان محدود کنند. این متخصص تغذیه می‌گوید: هر خوراکی‌ هم که نشاسته داشته باشد، برای این بیماران مضر است مثل نان، گندم، سیب‌زمینی، ماکارونی، ذرت، جو و انواع غلات و حبوبات که قند نشاسته‌ای‌شان بالاست. البته بین خوراکی‌های نشاسته‌ای برخی مضرترند؛ مثل سیب‌زمینی که شاخص قندی آن بسیار بالاست و بعد از آن نان‌‌هایی که با آرد سفید درست شده‌اند مانند نان باگت و فرانسوی. به گفته این استاد دانشگاه، در بین نان‌ها و موادغذایی نشاسته‌ای، نان‌ها و غلاتی که از دانه کامل غله تشکیل شده‌اند، اگر واقعا وجود داشته باشد، بهتر است مثل نان سنگک، بربری و تافتون که درصد سبوسشان بالاتر است.

چربی، دشمن دیابتی‌ها

دکتر وفا با تاکید بر این که تمام خوراکی‌های حاوی چربی اشباع مثل کره، خامه، روغن‌نباتی و حتی مارگارین برای دیابتی‌ها سم‌ است و باید آنها را خیلی کم مصرف کنند، توضیح می‌دهد: فقط مصرف متعادل روغن‌های گیاهی مثل روغن ذرت، سویا، کانولا و آفتابگردان برای این بیماران مجاز است و البته این مقدار باید از سوی متخصص تغذیه محاسبه و اعلام شود.

می‌توان از ابتلا به دیابت پیشگیری کرد؟

دکتر وفا می‌گوید: این یک بحث بسیار جدید در دنیاست که نقش عوامل محیطی را در ابتلا به دیابت خیلی بیشتر از عوامل ژنتیکی ارزیابی کرده‌اند بنابراین اگر پدر و مادر و نزدیکان فردی مبتلا به دیابت باشند، دلیلی ندارد که حتما او هم به دیابت مبتلا شود. او ادامه می‌دهد: البته استعداد این افراد نسبت به ابتلا به دیابت از کسانی که این زمینه ژنتیکی را ندارند، بیشتر است، ولی اگر واقعا از همان ابتدای زندگی به ورزش، داشتن شیوه زندگی سالم و تغذیه درست توجه داشته باشند، می‌توانند عمری طولانی، بدون ابتلا به دیابت داشته باشند.

این متخصص تغذیه در ادامه به نکته جالبی اشاره می‌کند: برعکس این نکته هم صادق است؛ یعنی ممکن است در خانواده فردی اصلا سابقه دیابت وجود نداشته باشد، ولی آنقدر بد زندگی کند که در سنین سی‌، چهل سالگی دچار دیابت شود.