معززی‌نیا: آوینی یک نوع فکر کردن، مسیر و حیات است / اسفندیاری: آوینی را به نفع خود مصادره نکنیم

به گزارش خبرنگار رادیو تلویزیون باشگاه خبرنگاران؛ ساعاتی پیش برنامه هفت با میزگرد هنر انقلاب اسلامی و شهید سید مرتضی آوینی با حضور حسین معززی نیا منتقد سینما، عبدالله اسفندیاری کارشناس سینما و محمدعلی حسین نژاد پژوهشگر و تهیه کننده سینما به روی آنتن رفت.

بنابراین گزارش محمدعلی حسین نژاد پژوهشگر و تهیه کننده سینما در خصوص صحبت کردن درباره ی دیدگاه شهید آوینی گفت:صحبت کردن راجع به روش و منش وی از صحبت درباره ی دیدگاهش مفیدتر خواهد بود زیرا شهید آوینی یک دیدگاه واحد نداشت واز ابتدای کار تا زمان شهادت متحول و متکامل شد بنابراین اگر سوال شود که دیدگاه شهید آوینی چه بوده باید گفت در کدام مقطع زیرا از زمان وی ورود به مستندسازی به دلیل پژوهش  و مطالعه پیوسته دیدگاه هایش متحول و پخته تر می شد بنابراین این روش رسیدن به یک مسیر تکاملی اندیشه و رفتار در صورت شناخته شدن الگوی بهتری برای علاقه مندان خواهد بود.

وی ادامه داد: اولین آشنایی من با شهید آوینی به ماه های اول پیروزی انقلاب اسلامی برمی گردد که من در مشهد در بخش فرهنگی جهاد سازندگی خراسان کارهای فرهنگی از جمله فیلمسازی از وضعیت روستاها که بسیار خراب و عقب افتاده بود انجام می دادم که بعضی از این کارها در تلویزیون پخش می شد به همین شکل گروه های دیگر نیز در استان های دیگر این کار را انجام می دادند و در یک مقطعی شهید آوینی نیز مشغول مستندسازی بود که گذرش به خراسان افتاد و ما با هم آشنا شدیم در واقع وی فیلم های مرا و من نیز آثار او را دیده بودم و هدف غایی وی این بود که آنچه از رژیم طاغوتی به جا مانده به گونه ای نمایان شود که عظمت، شکوه و اهمیت یک اتفاق و نهضتی به نام انقلاب اسلامی شناخته شود و در آن زمان وی اعتقادی به سینمای داستانی نداشت و بهترین نوع و ناب ترین سینما را سینمای مستند می دانست و معتقد بود تنها سینمایی که توانایی نشان دادن آن واقعیت ها را داشت سینمای مستند است و تا مدت ها این ادامه داشت و حتی تا چندسال بعد هم به سینمای داستانی اعتقادی نداشت و بعدها در اثر تجربه و پشتکار به توانایی و مزایای سینمای داستانی در تعهد داشتن و تاثیرگذاری اش پی برد و در قلم و نظراتش این تحول به طور کامل هویدا بود حتی در تئوریزه کردن و قدرت و تاثیرگذاری سینمای داستانی در جلسات مختلف سخنرانی می کرد.

در ادامه عبدالله اسفندیاری کارشناس سینما بیان کرد: هنگام صحبت کردن در مورد هر شخصیتی به خصوص کسی مثل شهید آوینی باید سعی کنیم به شخصیت واقعی او نزدیک شویم و او را به نفع مسائل خودمان مصادر نکنیم؛ متاسفانه این اتفاق در برخی موارد رخ می دهد و کسانی متناسب با مسائل روزمره و سیاسی یا جناحی سعی در مصادره ی برخی افراد به نفع خود می کنند و بعدها وقتی افراد و جوانان با مطالعه به شخصیت حقیقی نزدیک می شوند از این نادرست بودن مطالب بیان شده متاثر می شوند.

وی افزود: توجه به چند نکته در شخصیت آوینی مهم است اول آنکه وی یک شخصیت پویا و جستجوگر داشت یعنی به دنبال دریافت حقیقت بود و کسی هم که به دنبال حقیقت هست هیچ وقت به این نقطه نمی رسد که حقیقت مطلق در دستان من است و من هرچه می گویم حق مطلق است آوینی چنین شخصیتی داشت و در این جستجو گری مخلص بود  این اخلاص نکته ی مهمی است یعنی در صورت رسیدن به مطلبی با شجاعت آن را اعلام می کرد البته اوایل کمی با تندی و لحن تندتر بیان می کرد اما به تدریج و با پخته تر شدن به تعدیل بیشتری رسیده بود.

این کارشناس اظهار داشت: شهید آوینی به مستند بیشتر اهمیت می داد زیرا مستند بی واسطه تر با حقیقت روبرو می شود؛ او پویا، خردگرا، اهل تعقل، مخلص و اهل مروت و مدارا بود و وقتی متوجه می شد که با مسئله ای تند برخورد کرده بعد از به تعدیل رسیدن در آن مسئله آن را ابراز می کرد و به تدریج به مدارا و مروت بیشتری نزدیک می شد یعنی در سال 71 به عنوان داور جشنواره فیلم فجر در اثر پوراحمد "قصه های مجید" سینمای ملی را دیده بود  و آن را ابراز کرد و اینگونه نبود که از قبل جبهه گیری یا دستورالعملی را گرفته باشد.

حسین معززی نیا منتقد سینما عنوان کرد: این روزها از مسائلی که در برخی سایت ها و یا برخی مکان ها زده می شود وحشت زده شده ام و احساس می کنم که کم کم باید کی بنیاد محافظت از شهید آوینی تشکیل بدهیم تا بگوییم این حجم جعل و حرف های نامربوط کنترل شود؛ ادعاهای عجیبی، نسبت های عجیبی و نقل قول های عجیبی از جانب وی مطرح می شود که نادرست است وقتی یک دولتی سر کار است یکسری از حرف های وی نقل می شود و وقتی دولت عوض می شود یکسری دیگر از صحبت های وی بزرگنمایی می شود و از جانب وی به یکسری افراد حمله می شود که من واقعا از خواندن آن ها تعجب می کنم این کارها به نظرمن نه تقوا، نه صداقت و نه خالی از شائبه است به نظم در وهله ی اول باید کاری در این زمینه کرد؛برخی از دوستان می خواهند آقای آوینی را تبدیل به یک مبلغ سیاسی می کنند.

وی ادامه داد: قبل از آنکه ما به جمع بندی در مورد آقای آوینی برسیم باید به این نکته توجه کنیم که ما با یک متفکر به معنای فیلسوف جهانی طرف نیستیم؛ آوینی بخاطر پویایی و اخلاصش در همه ی حوزه هایی که کار می کرد خواهان دانستن حقیقت بود در واقع ویژگی جذاب وی کشف موضاعات توسط او با هیجان بود که وقتی به نکته ای می رسید آن را بدون ملاحظه و بی محابا بیان می کرد؛ ما با انسانی طرف هستیم که پیش از انقلاب یک جنس فکری و دغدغه هایی داشت و دم انقلاب نیز به آن شکلی که می شناسیم انقلابی پرشوری نیست بلکه سال 58 باشنیدن صحبت های حضرت امام (ره) متحول می شود.


این منتقد افزود: خودش هم می گوید که حتی در تظاهرات هم شرکت نمی کرده و وقتی امام خمینی (ره) را می بیند با یک دریافت خاصی از ایشان شیفته ی امام(ره) می شود و بعد از رفتن به جهاد سازندگی وظیفه ی ویژه ای را در مستندسازی برای خودش قائل می شود و بعد از آن مقالاتی را درباره ی نقد غرب می نویسد که نفی کننده ی مدرنیته است و بعد از آن در اوایل دهه ی شصت عموما برای روایت فتح کار می کند بعد از جنگ و ورود به حوزه هنری دو یا سه دوره تحول را طی می کند و پس از نزدیک شدن به سینمای داستانی تحولاتی در نگاهش ایجاد می کند و در سال 70 با قطعیت می گوید که در سینمای غرب هیچ نمونه ای نمی توانیم پیدا کنیم که جز از منظر تکنیک به درد ما بخورد چون از نظر معنا و مفهوم چیزی وجود ندارد اما در سال 71 پس از دیدن دوباره ی فیلم های هیچکاک تحت تاثیر قرار گرفته بود و از شگفت زده شده بود و می گفت نگاه این فرد به قهرمان، ضد قهرمان، مبدا، معاد، دنیا و آخرت به ما دور نیست و می توان بعضی از فیلم هایش را از نظر معنایی پذیرفت.

معززی نیا تصریح کرد: همین تحولات باعث می شد که آن دوران کسانی که از او توقع سردمداری گروهی را داشتند عصبانی شوند وبه او حمله کنند امروز هم همان آدم ها وی را متناسب با شعار خود بخش بخش کرده اند؛ شهید آوینی مسیری را طی کرده است و حرف اصلی این است که این مسیر را باید نگاه کرد و شهید آوینی یک مسیر، یک شیوه، یک نوع فکر کردن و یک نوع حیات است نه تعدادی جمله و تعدادی بیانیه که از آن مانیفست دربیاوریم.
 
بنابراین گزارش طی یک تماس تلفنی پژمان لشگری پور تهیه کننده و طراح جایزه شهید آوینی در این خصوص گفت: من توفیق دیدن شهید آوینی را نداشتم اما بعد از شهادت وی از طریق آثار به دلیل علاقه ای که به این شهید بزرگوار داشتم در این باره پیگیری می کردم

وی ادامه داد: ما نگاه مناسبتی به شهید آوینی داریم و در واقع حدود بیست روزی همزمان با سالگرد شهادت وی این بحث داغ می شود و تا سال آینده فراموش می شود باید این بحث از محاق مناسبتی شدن خارج شود و به عنوان یک متفکر جدی و اصلی و چه بسا دارای نقد در طول سال مباحث وی مورد بحث قرار گبرد به خصوص امروز که ما به فقدان استراتژی در مدیریت کلان فرهنگی کشورمان معتقد هستیم یکی از راه ها برگزاری مناظره و مباحثه و باز آفرینی اندیشه های جدید است.

لشگری پور بیان کرد: مطالعات، گفته ها نظریه ها نقدها و دیدگاه های شهید آوینی دارای یک مسیر و منحنی رو به رشد است اما یک نکته ی بسیار مهم در اینجا وجود دارد و آن هم وفاداردی به یکسری اصول و یک تعاریف بنیادی در نزد شهیذ آوینی است یعنی در سلسله زمان زندگی وی از انقلاب تا شهادت علی رغم تفاوت در نظریات وی در جوهره ی اصلی اش آن اعتقادات را می بینید.

وی اظهار داشت: جمله ای که 48 ساعت قبل از شهادت وی درج شده که می گوید "من از انتهای یک راه طی شده با شما حرف می زنم ..." و  آنجا که می گوید "آرمان خواهی انسان لازمه ی صبر بر رنج هاست و ای برادر خوبم اگر میخواهی در این سیاره ی رنج در راه آرمان ها جانبازی کنی لاجرم باید بر رنج صبورترین نیز باشی" این نشان می دهد که شهید آوینی آرمان خواهی را یک فضیلت می دانست و بر مشقت و بر هزینه های آرمان خواهی نیز واقف بود و اگر مقاله ای از وی چند ماه قبل از شهادت وی سوءتفاهم هایی را به دلیل عاجز بودن برخی از درک آن برمی انگیزد به گونه ای که یکی از روزنامه ی آن موقع خبر شهادت وی را تا چند روز بعد درج نکرد و بعد به واسطه ی حضور رهبر انقلاب در مراسم تشییع وی خبر شهادتش درج شد نشان می دهد که اگرچه شهید آوینی به مسائل نو توجه داشت و چه بسا نقد می کرد اما به یک اصولی پایبند بود که در بعضی از تحلیل های نیم خطی و تک جمله ای گم می شود.

لشگری پور ادامه داد: دیدگاه شهید آوینی متاثر از همان اصول اولیه و جهان بینی وی است و در نقد فیلم هایش نیز با وجود اینکه با توجه به آشنایی بیشتر با سینما به یک بلوغ و تکامل بیشتر می رسید، ناشی از همان اصول اولیه بود و به نظرم نکته ای که در مورد این شهید بزرگوار مغفول واقع شده این است که این شهید بزرگوار همه ی ژانرهای سینما را به رسمیت می شناخت یک جمله ی معروفی را در نقد جشنواره ی دهم فیلم فجر دارد که می گوید "سینما در آفاق متعدد معنا می شود" و خیلی از دوستان متاسفانه احساس می کنند که شهید آوینی انواع دیگر سینما را نفی می کرد در صورتی که وی جمله ی جالبی دارد که در آن می گوید " بهترین فیلم های سینمای ایران فیلم های جنگی است و بدترین شان هم فیلم های جنگی است".

وی عنوان کرد:مهمترین بحثی که در سینمای ایران وی بر آن نقد داشت نوع مدیریت فرهنگی و هدایت سینما بودکه می گفت سینمای گلخانه ای و عرفان زده ی دهه ی 60 که مطلب بسیار معروفی است  وعلاوه بر آن جدای اینکه نظر بسیار قاطعی داشت در تنیده شدن فرم و مضمون بحث کرامت انسان برای وی مهم بود.

حسین نژاد در ادامه بیان کرد: روایت فتح به عنوان موفق ترین سری مستند جنگ بعد از تحلیل عمیق، همه جانبه و مستمر ساخته شد در واقع جسنجوگری برای کشف راه و روشی که منجر به یک نوع از سینما علاوه بر رعایت زیباشناسی شود که بر مخاطب تاثیرگذار باشد هدف روایت فتح بود.

وی ادامه داد: تحول در دیدگاه شهید آوینی و تکامل یافتن یک شخص متعارض با اعتقاد به بنیان های ثابت و اصولی یک شخص نیست و در واقع شناخت شهید آوینی از سینما ابتدا برخی از جنبه های سینما را در بر می گرفت و بر اثر تجربه و برخورد مستمر با مقوله ای به نام سینما جنبه های دیگر آن را با اعتقاد بر همان بنیان ها کشف می کرد.

اسفندیاری افزود: شهید آوینی بنیان های فکری ثابتی داشت در واقع بنیان های فکری همان حقیقت جویی و همان اخلاص در حقیقت جویی است یعنی از قبل نتیجه را تعیین نکنی؛ برخی افراد در واقع کاری که اکنون انجام می دهند همین است عده ای به دنبال این هستند که شهید آوینی را به کالایی برای رسیدن به اهداف خود تبدیل کنند.

این کارشناس سینما تصریح کرد: به میزانی که بحث در سینما عمیق تر شود طبیعی است که از جذابیت دور می شویم و همین یکی از سوال های من از وی بود که چطور می شود که جذابیت را در کنار معنا و مفهوم داشت البته در معدود کارهایی چون "آژانس شیشه ای" این اتفاق رخ داد اما این اوج و قله ی نهایی است و چگونه می شود که به آن دست یافت؟

معززی نیا ادامه داد: ابتدا باید سوءتفاهم ها را بزداییم و بعد باید به دغدغه ی آقای آوینی ورود پیدا کنیم و ببینیم که آیا می شود به چنین چیزی دست پیدا کرد؟ آقای آوینی از این جهت آدم هیجان انگیز و پیشرویی در زمان خودش بود که در آن زمان با آن درجه تقید و دینداری  اش برخلاف همه ی کسانی که آن موقع می گفتند سینما محتوا و وسیله ای است برای پیشبرد اهداف ما، به ماهیت سینما رجوع می کند و به این پرسش می نگرد که سینما چیست و آنقدر در اینباره جستجو می کند تا ببیند که چگونه می توان سینما را متناسب با انقلاب اسلامی دوباره بازتعریف کرد تا به نیازهای ما پاسخ دهد.

این منتقد سینما گفت: آقای آوینی در آن زمان به نتایجی دست می یابد که واقعا شگفت انگیز بود این که می گفت سینما اول فرم است بعد محتوا و در جمله مشهوری وی می گوید"سینما تکنیک است بعد محتوا چه بسا مضمونی به دلیل ضعف در فرم به ابتذال کشیده شود" این حرف آن زمان خیلی حیرت انگیز بود.

اسفندیاری در ادامه تصریح کرد: اینکه فردی از فیلمی خوشش بیاید و بگوید الگوی سینمای ما این است درست نیست و شهید آوینی هرگز این را نمی گفت و وقتی فیلم "عروس" را دید متوجه شد یک جنبه هایی از این اثر در سینمای ما مغفول مانده پس یک قدم به جلو برداشته پس باید تایید شود ولی این تایید به این معنای آنکه همه ی سینما " عروس" شود، نبود.

معززی‌نیا در پایان خاطرنشان کرد: هنگامی که وی در خصوص پرونده‌ آزادسازی ویدیو مسعود حراستی به افراد مختلف نامه می‌نوشت در یکی از نامه‌ها در خطاب به دکتر لاریجانی نوشته بود:" برادر گرامی" اما شهید آوینی به او گفت: چرا این خطاب را در همه نامه‌ها به مسئولان به کار نمی‌برید در واقع جنس نگاه او جناحی نبود و همیشه نگاهی حقیقت یاب و پرسش‌گر داشت.

انتهای پیام/