گزارش/
چه شد که ریاض به سمت ایران متمایل شد؟
وزیر خارجه عربستان سه شنبه هفته گذشته اعلام کرد که از همتای ایرانی خود٬ محمد جواد ظریف٬ برای سفر به این کشور دعوت به عمل آورده است و تاکید کرد هر زمانی که آقای ظریف مایل به انجام این سفر باشد٬ ریاض آماده است او را بپذیرد.
در این گزارش سرويس بين الملل باشگاه خبرنگاران به دلایل گرایش دیرهنگام عربستان به سمت ایران می‌پردازیم:
*** فیصل: درهای عربستان به روی ظریف باز است
به گزارش خبرگزاری رویترز٬ سعود الفیصل روز سه‌شنبه ۲۳ اردیبهشت‌ماه در یک کنفرانس خبری در ریاض٬ پایتخت عربستان٬ گفت که کشورش از آقای ظریف برای سفر به این پادشاهی دعوت کرده است.
وزیر خارجه عربستان توضیح نداد که این دعوت چه زمانی صورت گرفته است و آیا ایران به طور رسمی به این دعوت پاسخ داده است یا خیر.
وی بار دیگر تاکید کرد: «هر زمان که آقای ظریف فکر میکند زمان مناسبی برای این سفر است٬ ما آماده‌ایم تا پذیرای او باشیم. ایران همسایه ما است و ما با آن‌ها ارتباط داریم. ما با ایران مذاکره و گفت‌و‌گو خواهیم کرد.»
وی در ادامه افزود: «ما آماده میزبانی هستیم و امیدواریم ایران به تلاش ها برای امنیت بخشیدن به منطقه بپیوندد.»
به نوشته رویترز، این دعوت می تواند حاکی از احتمال آب شدن یخ روابط این دو کشور بزرگ واقع در حاشیه خلیج فارس باشد.
به عقیده برخی دیپلمات ها و تحلیل گران اما هنوز زود است که این اقدام عربستان را نشانه‌ای از آغاز روابط حسنه بیشتری که بتواند به ثبات منطقه کمک کند، بدانیم. ایران هنوز واکنشی به این دعوت نشان نداده و هیچ تاریخ مشخصی برای آن تعیین نشده است.
از زمان روی کار آمدن حسن روحانی، رئیس جمهوری ایران، ایران سعی کرده موانع با کشورهای حوزه خلیج فارس را ترمیم کند اما عربستان تمایلی به شرکت در آنچه به ادعای خودش می‌ترسد تبلیغاتی برای رقیبش باشد، نداشت.
این دعوت پس از مدتها و درست زمانی صورت گرفته است که ایران در حال بهبود بخشیدن به روابط خود نه تنها با غرب، بلکه با بسیاری از همسایگان عربستان است، از اینرو به عقیده تحلیلگران سیاسی عربستان این اقدام را در راستای ترس از به انزوا کشیده شدنش ترتیب داده است. مقامات سعودی و دیپلمات های غربی معتقدند این دعوت نشان می دهد درک واقعیت های جاری چیزی بیش از حل و فصل اختلافات است.
بحران سوریه، وضعیت لبنان، تحولات عراق، بحرین و یمن و پرونده هسته‌ای ایران مهمترین موضوعات مورد اختلاف میان تهران و ریاض هستند.
روابط ایران و عربستان سعودی در طول ۳۴ سال گذشته فراز و نشیبهای گوناگونی را تجربه کرده است. مغایرت و تباین دیدگاههای تهران و ریاض همواره باعث مناقشه و اختلاف میان دو کشور شده است.
در صورت انجام سفر ظریف به عربستان سعودی، این نخستین سفر یک وزیر خارجه ایران به ریاض برای دیدار دوجانبه بعد از ۶ سال است.
آخرین بار منوچهر متکی وزیر خارجه وقت ایران در اسفند ۱۳۸۷ برای دیدار دو جانبه به عربستان سعودی سفر کرد.
*** احساس خطر انزوا از سوی سعودی ها
مدتها است که عربستان از دورنمای یک توافق هسته‌ای میان ایران و آمریکا می ترسد. علاوه بر این ریاض از ناکامی واشنگتن در ایفای نقشی فعال تر برای کمک به مخالفان در سوریه ناراحت است. بر کسی پوشیده نیست که یکی از تامین کنندگان سلاح های مورد استفاده توسط تروریستها در سوریه علاوه بر ایالات متحده٬ عربستان سعودی است که رژیم آن یکی از پشتوانه های اصلی القاعده نیز محسوب می‌شود.
عربستان همچنین حامی بسیاری از گروههای تروریستی در بیشتر کشورهای خاورمیانه علاوه بر سوریه و مرزهای جهان اسلام بوده است. سیاستهای منطقه ای عربستان سعودی و نقش نیابتی آن در پیشبرد منافع آمریکا در منطقه موضوع دیگری در روابط ایران و عربستان سعودی است که این روابط را پیچیده تر می کند.
پیش از این سعودی ها از طریق کویت به تهران اعلام کردند که آماده استقبال از امیرعبداللهیان هستند اما این پیشنهاد تهران را راضی نکرد.
به نظر می رسد روشن شدن نتایج انتخابات پارلمانی عراق و افزایش احتمال دور سوم نخست وزیر نوری المالکی، تحولات در سوریه بویژه پیروزی نظام در پرونده حمص، اوضاع لبنان و ضرورت جلب رضایت محور مقاومت برای انتخاب رییس جمهوری، ضرورت مبارزه با تروریسم و تماس های آمریکا و کویت با ریاض و مذاکرات ژنو و وین نقش مهمی در اعلام رسمی این دعوت داشته است.
*** عربستان خواستار تغییر سیاستهای خود است
به گزارش واشنگتن پست٬ روزنامه سعودی الشرق الاوسط در ستون دیدگا‌های خود مطلبی را به قلم " عبدالرحمن الراشد" مدیر سابق شبکه العربیه و سردبیر سابق این روزنامه در خصوص اعلام دعوت وزیر خارجه عربستان از همتای ایرانی خود برای دیدار با یکدیگر منتشر کرده که در آن این دعوت را نشانه ای از تغییر سیاست های عربستان در قبال ایران دانسته است.
"عبدالرحمن الراشد" در مقاله خود می نویسد: اظهارات روز سه شنبه سعود الفیصل وزیر خارجه عربستان مهم بوده و گویای این نکته است که ریاض در حال مخابره کردن نشانه هایی مبنی بر تغییر سیاست های خود در قبال ایران است.
به گزارش خبرگزاری بلومبرگ، به گفته غانم نوسیبه بنیانگذار شالوده سراسری همکاران٬ این دعوت از سوی ریاض اقدامی آشتی جویانه است.
*** موضع آمریکا در خصوص دعوت عربستان از وزیر امور خارجه ایران
چندی پیش "چاک هیگل" وزیر دفاع ایالات متحده به منظور اطمینان دادن به ریاض در خصوص عدم ترک حمایت آمریکا از عربستان با وجود دستیابی به توافق هسته ای با ایران٬ به این کشور سفر کرد.
به گزارش واشنگتن پست٬ جان کری وزیر خارجه آمریکا درباره دعوت عربستان از محمد جواد ظریف نیز چنین گفت که آمریکا نقشی در این دعوت نداشته است.
کری که همراه با همتای ایتالیایی اش در واشنگتن صحبت می کرد، با بیان اینکه این اقدام ریاض مایه خوشحالی واشنگتن است، گفت آمریکا از این موضوع استقبال می کند.
به گفته کری، این موضوع در دیدار روز سه شنبه چاک هیگل وزیر دفاع آمریکا و ولیعهد عربستان مورد بحث قرار نگرفته است.
هیگل روز سه شنبه برای بحث در مورد وضعیت سوریه و همچنین پرونده هسته ای ایران وارد عربستان شد، وی قرار است در نشست مشترک آمریکا و شورای همکاری های خلیج فارس به میزبانی ریاض شرکت کند.
پیش از این "جان کربی" سخنگوی وزارت دفاع آمریکا نیز با بیان اینکه واشنگتن از این دعوت استقبال می کند، گفته بود آمریکا ارتباط و تعامل دیپلماتیک برای حل مناقشات منطقه را تشویق میکند.
به گزارش واشنگتن پست٬ عربستان سعودی به یکی از خریداران عمده سلاح از ایالات متحده طی سالهای اخیر بدل شده است. بر اساس گزارش کنگره آمریکا از سال ۲۰۱۰ تا کنون بیش از ۸۶ میلیارد دلار هواپیمای جنگنده٬ هلیکوپتر٬ بمب و سیستمهای دفاع موشکی از سوی آمریکا به عربستان فروخته شده است.
*** طرفینی که در این میان نفع می‌برند
پایگاه خبری المانیتور در گزارش خود در این زمینه آورده است: اختلاف بر سر مسائلی همچون ادامه بحران سوریه، بدتر شدن اوضاع امنیتی در عراق و احتمال پیروزی مجدد نوری مالکی در انتخابات این کشور، باعث شده اختلاف میان دو کشور در سالهای اخیر تشدید شود و امنیت و ثبات دو طرف مورد تهدید قرار گیرد. بنابراین گزینه منطقی پیش رو برای دو طرف این است که تنش‌ها را کنترل کنند و از اقداماتی که موجب تشدید تضادها می‌شود جلوگیری کنند.
با توجه به این مسئله است که سعود الفیصل، وزیر خارجه عربستان از نخستین اجلاس اقتصاد و همکاری میان کشورهای عربی و منطقه آسیای میانه و آذربایجان که از نظر استراتژیکی اهمیت بسیاری برای ایران دارند، استفاده کرده تا از کانال این کشورها بتواند پیام دعوت خود از محمدجواد ظریف را ارسال و تمایل ریاض برای مذاکره با تهران به منظور حل اختلافات میان دو طرف را گوشزد کند.
در واقع چارچوب اختلافات میان دو طرف به خوبی این مسئله را روشن میکند که چرا فیصل اعلام کرده است که ریاض درصدد مذاکره با ایران درباره مسائل منطقه‌ای است. در واقع هدف از این دعوت کنترل تنش‌های منطقه‌ای و اختلافات دو کشور است، نه حل آن. چرا که هیچ نشانه‌ای از توافق تهران و ریاض بر سر مسائلی چون سوریه، عراق، بحرین و یمن دیده نمی‌شود. دو کشور همچنان اختلافات عمده‌ای دارند، به ویژه درباره سوریه.
یک مقام سابق دولت عربستان در این‌باره مدعی است: میان ایران و عربستان اخیرا مذاکرات مستقیمی در سطح پایین درباره سوریه آغاز شده است. پیشرفت در این سطح می‌تواند گامی در جهت برگزاری مذاکرات عمومی میان دو قدرت اسلامی در سطح بالا و درباره سوریه باشد. اگرچه اختلافات مهم میان تهران و ریاض درباره سوریه همچنان عمیق است، زیرا از یک سو عربستان از موضع خود درباره سقوط دولت اسد کوتاه نمی‌آید و از سوی دیگر ایران بر باقی ماند اسد بر قدرت به عنوان ضمانتی برای نفوذ خود در منطقه تاکید دارد.
از سوی دیگر چارچوب در نظر گرفته شده برای تعدیل تنش‌ها در پی آن اعلام شده که مقامات ایران چندین بار درباره تمایل خود برای همکاری و مذاکره با عربستان برای بهبود امنیت منطقه سخن گفته‌اند. چنین بیانیه‌هایی از سوی حسن روحانی، ظریف و اخیرا نیز توسط هاشمی رفسنجانی در دیدار وی با نخست‌وزیر پاکستان در تهران اعلام شده است.
در واقع سفر اخیر نواز شریف به تهران گامی کلیدی در دعوت عربستان از ایران بود. زیرا دولت پاکستان نیز به نوعی از تشدید تنش‌هایی که به مشکلات امنیتی این کشور دامن می‌زند، نگران است. اسلام‌آباد نمی‌خواهد شاهد این باشد که تنش میان ریاض و تهران به مرحله‌ای برسد که پاکستان نیز مجبور به دادن هزینه‌های امنیتی در این زمینه شود. از سوی دیگر پاکستان برای بهبود روابط اقتصادی با ایران و عربستان برای بهتر شدن روابط میان این دو کشور تلاش میکند.
در عین حال دولت آمریکا نیز خواهان بهبود روابط میان ایران و عربستان است، زیرا این مسئله می‌تواند تنش‌ها در منطقه را کاهش داده و این تنش را به رقابت میان قدرت‌های منطقه تبدیل کند. مسئله‌ای که به تعادل قدرت میان ریاض و تهران نیز منجر می‌شود. از سوی دیگر برخی گزارش‌ها از ایران حاکی است تیمی از اطرافیان هاشمی رفسنجانی پس از گرفتن چراغ سبز از رهبر ایران در حال تلاش برای دستیابی به توافق با عربستان هستند. این تلاش اولیه شامل توقف بیان اظهارات تنش‌زا از سوی رسانه‌های دو کشور، فعال کردن توافق‌نامه‌های امنیتی امضا شده میان دو طرف در دوران ریاست جمهوری خاتمی و آغاز اعتمادسازی میان یکدیگر از طریق پرونده لبنان است.
در دعوتنامه وزارت خارجه عربستان از ظریف آمده است که دو کشور باید درباره نیاز همکاری تمام کشورهای منطقه برای مبارزه با تروریسم با هم مذاکره کنند. این مسئله نیز همانند مسئله لبنان می‌تواند گامی دیگر در جهت حل بحران اعتمادسازی میان دو طرف باشد.
نتیجه مذاکره میان دو قدرت منطقه‌ای می‌تواند ابتدا در بهبود شرایط سیاسی لبنان از طریق حل بحران انتخاب رئیس‌جمهور این کشور پدیدار شود. نکات دیگر مورد اختلاف میان دو کشور شامل عراق، بحرین و یمن نیز بستگی به حوادثی دارد که درباره سوریه رخ می‌دهد. در واقع به نظر می‌رسد تا وقتی اختلاف درباره سوریه حل نشود، مسئله سه کشور دیگر نیز در روابط ریاض و تهران حل شدنی نیست.
اختلافات به ظاهر حل نشدنی درباره سوریه نشان می‌دهد که دستیابی به راه‌حل جامع میان دو کشور درباره منطقه دور از دسترس است، با این وجود کنترل تنش‌ها یک امر ممکن است. پاکستان و آمریکا در این زمینه نقشی بسیار مهم و کلیدی بر عهده دارند و می‌توانند نقشی بسیار مهم در هل دادن ایران و عربستان به سمت کاهش تنش‌ها بردارند.
گزارش از مغانی
منابع:
http://www.bloomberg.com/news/2014-05-13/saudi-foreign-minister-says-
invited-iran-counterpart-to-visit.html
http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2014/05/saudi-arabia-iran-region-deescalation.html
http://www.washingtonpost.com/world/in-thaw-saudi-extends-invite-to-iran/2014/05/13/b89a1d19-3b62-4e3e-9f56-730b8819e4e2_story.html
http://www.aljazeera.com/news/middleeast/2014/05/saudi-arabia-reveals-invitation-iranian-fm-20145144401119259.html
http://www.reuters.com/article/2014/05/13/us-saudi-iran-idUSBREA4C0GU20140513
http://news.yahoo.com/saudi-foreign-minister-says-invited-iranian-counterpart-visit-144838089.html
انتهای پیام/
