به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران،نمایشگاه از بیستم خرداد آغاز شده بود و تا بیست و پنجم خرداد ادامه داشت. نمایشگاه امسال جذابیت های خاص خودش را داشت. نکات مثبتی چون قیمت گذاری محصولات، تنوع غرفه ها و عرضه صنایع دستی در قالب محصولات متعدد و متنوع، از ویژگی های نمایشگاه امسال بود. با وجود این، نمایشگاه بیست و چهارم کاستی هایی نیز داشت. در مجموع، با شرایط فعلی اقتصادی کشور، بیشتر هنرمندان و غرفه داران و بازدیدکنندگان از نمایشگاه امسال راضی به نظر می رسیدند.

***

نمایشگاه کارش را از ساعت 3 آغاز می کند. راس ساعت 3 از در جنوبی محل دائمی نمایشگاه بین المللی تهران برای بازدید از نمایشگاه صنایع دستی وارد نمایشگاه می شوم. گفته بودند از بازدیدکنندگان مبلغ 1500 تومان ورودی گرفته می شود، اما ظاهرا از دری که ما وارد شدیم خبری از گرفتن ورودی نبود. آفتاب ظهر تهران آن قدرها هم غیرقابل تحمل نبود، ولی ترجیح می دادی از هجومش در امان باشی. سالن 7 از در جنوبی فاصله چندانی نداشت. وارد سالن شدیم. تهویه هوا مطبوع بود و دیدن غرفه ها را قابل تحمل می کرد. چرخی در نمایشگاه می زنیم تا با غرفه ها و آثارشان آشنا شویم. نخستین نکته ای که توجهم را جلب می کند، نبود امکاناتی برای استراحت بازدیدکنندگان در خود سالن هاست. طبیعتا بازدیدکننده پس از یک ساعت راه رفتن در نمایشگاه خسته می شود و نیاز دارد برای چند دقیقه هم که شده روی صندلی بنشیند و پس از آن به بازدیدش ادامه دهد. شاید این ایراد بر بیشتر نمایشگاه هایی که در کشور برگزار می شود، وارد باشد.

یکی دیگر از نکاتی که قابل توجه است، غرفه بندی نمایشگاه براساس استان هاست. از برخی غرفه داران می پرسم این نحوه غرفه بندی مناسب تر است یا به صورت موضوعی؟ برخی از این نحوه غرفه بندی ابراز رضایت می کنند و برخی دیگر، بویژه آنها که دستی در تولید سازهای سنتی دارند، از آن گله مندند. آنها معتقدند برای شنیدن صدای ساز باید محیطی آرام فراهم کرد تا بازدیدکننده بتواند براحتی صدای آن را بشنود، در حالی که همهمه مردم و صدای رادیوی نمایشگاه که از بلندگوهای سالن ها پخش می شود، چنین امکانی را سلب می کند. ماشاء الله روغنیان که از استان خوزستان در این نمایشگاه شرکت کرده و سازنده سازهای سنتی است، می گوید: «کار ما تخصصی است و مخاطبان خاص خودش را دارد. بنابراین بهتر بود برای سازندگان ساز مکان مناسب تری تدارک دیده می شد.»

در یکی از غرفه ها نوجوانی دوازده ساله بر ساز کمانچه اش زخمه می زند و نگاه بازدیدکنندگان را به خود معطوف کرده است. سهراب بهیرایی که با پدرش در این نمایشگاه شرکت کرده با این که 12 سال بیشتر ندارد، ساز می سازد؛ کمانچه و سه تار و تنبور. خوب هم می نوازد. او هم از استقبال کم بازدیدکنندگان گلایه دارد و می گوید بازدیدکنندگان بیشتر مخاطب صنایع دستی و زینتی هستند تا ساز، «انگار با ساز غریبه اند.» یکی از بازدیدکنندگان که سال های گذشته نیز در این نمایشگاه شرکت کرده، وارد گفت وگوی ما می شود: «استقبال مردم در سال های گذشته بیشتر بود. تعداد غرفه ها هم بیشتر از اینها بود و یکی دو سالن دیگر میزبان هنرمندان این عرصه بود.» او معتقد است کاهش بودجه سبب شده تعداد سالن ها و غرفه ها کاش پیداکند. البته او به نکته درستی اشاره می کند، زیرا بودجه برگزاری نمایشگاه سال گذشته یک میلیارد و 600 هزار تومان اعلام شده بود، در حالی که نصف این بودجه برای نمایشگاه امسال اختصاص یافته است.

435 غرفه در نمایشگاه امسال به فروش آثاری چون مصنوعات چوبی، فلزی، شیشه ای، چرمی، میناکاری، خاتم کاری، سفال، سرامیک، پوشاک سنتی و ایرانی، زیورآلات، حصیربافی، رودوزی های سنتی، زیرانداز، سازهای سنتی از چنگ گرفته تا سنتور و هر آنچه رنگ صنایع دستی دارد، از سراسر ایران می پردازند، اما یکی از مشکلات اساسی این نمایشگاه حداقل در روزهای نخست، مساله کارتخوان ها (دستگاه های پوز) بود. برخی از کالاهای نفیس و هنری قیمت بالایی دارند و قاعدتا امروزه کسی پول نقد با خود حمل نمی کند. با وجود این، بیشتر کارتخوان ها عمل نمی کنند. بانک متولی این کار هم تنها دو دستگاه عابربانک (ATM) در دو سالن تدارک دیده که یکی از آنها در زمانی که ما در نمایشگاه بودیم، غیرفعال بود و صف طولانی ای برای دریافت پول نقد از دستگاه دیگر تشکیل شده بود.

از غرفه داران درباره این مشکل می پرسم. ظاهرا پیش از برگزاری نمایشگاه به آنها اعلام شده بود که یا از کارتخوان های خود در نمایشگاه استفاده کنند یا با ثبت نام، از بانک مورد نظر کارتخوان بگیرند. به یکی از غرفه داران که از بانک کارتخوان گرفته بود برمی خورم. او می گوید مشکلی در این زمینه نداشته و دستگاهی که به او تحویل داده اند بخوبی کار می کند. از سوی دیگر، بیشتر کسانی که خودشان کارتخوان آوردند با مشکل روبه رو بودند.

پیش تر در نشست خبری این نمایشگاه، معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی، از ارائه پاکت های بسته بندی یک شکل و سازگار با محیط زیست نمایشگاه خبر داده بود، اما از چند غرفه دار که پرسیدم از این امر بی خبر بودند. جالب این که برخی هنرمندان پلاستیک های معمولی را برای بسته بندی آثارشان در اختیار مشتریان قرار می دادند، برخی غرفه داران نیز خود با بسته بندی های که نشان از ذوق و هوشمندی آنها می داد، آثارشان را به مخاطبان ارائه می کردند.

به نظر می رسید با تدابیری که امسال برای اسکان هنرمندان شهرستانی در هتل استقلال تدارک دیده شده، هنرمندان مشکل خاصی نداشته باشند. باوجود این، برخی هنرمندان و غرفه داران شهرستانی از این موضوع گلایه داشتند. یکی از آنها می گوید: «آخرین سرویس از هتل ساعت یک حرکت می کند، در حالی که نمایشگاه ساعت سه باز می شود. در این زمان در سالن ها بسته است و هنرمندان نمی توانند وارد غرفه خودشان شوند و مجبورند در فضای باز محوطه نمایشگاه منتظر شوند.» او به شیوه پذیرایی نیز انتقاد دارد: «ما مجبوریم ناهار را در نمایشگاه و در محوطه صرف کنیم. همچنین شام را یا باید در غرفه صرف کرد یا با خود به هتل برد که ظاهر چندان خوشایندی ندارد. بهتر است مسئولان در این زمینه چاره ای بیندیشند.»

رضایی که از استان کردستان در این نمایشگاه شرکت کرده و در کار شیشه های تزئینی تخصص دارد، معتقد است شرایط نمایشگاه در سال های گذشته بهتر از امسال بود: «سال گذشته با این که اسکان هنرمندان در هتل های معمولی تهران صورت می گرفت، اما برای دو نفر یک اتاق در نظر گرفته شده بود، اما امسال با این که هنرمندان را در هتل استقلال اسکان داده اند، ولی هر اتاق را به هشت نفر اختصاص داده اند این برای هنرمندان و غرفه داران مشکلاتی را به وجود آورده است.» به باور او، نیازی نبود که هنرمندان را در هتل استقلال اسکان دهند؛ چراکه سال های گذشته هنرمندان راحتی بیشتری داشتند.

ناهید ساده که از شاهرود در این نمایشگاه شرکت کرده و تجربه چند نمایشگاه را دارد، به کیفیت پایین نمایشگاه و استقبال و فروش اشاره می کند: «اگر دقت کنید می بینید غرفه ها را با برزنت از یکدیگر جدا کرده اند که استحکام چندانی ندارد. دیروز بر اثر تکیه دادن فردی در غرفه کناری، چند اثر ما به زمین افتاد و شکست.» ساده معتقد است نمای غرفه در دیده شدن آثار تاثیر بسزایی دارد و بهتر بود مسئولان به این مساله توجه بیشتری مبذول می داشتند. ظاهرا هنرمندان تهرانی بیشترین رضایت را از این نمایشگاه داشتند؛ چراکه با مشکلات اسکان و حمل و نقل مواجه نبودند.

با همه اینها، نکته ای که بیش از همه قابل توجه است، به بخش تبلیغات مربوط می شود. بهمن نامورمطلق، معاون صنایع دستی پیش تر از هماهنگی هایی با سازمان زیبا سازی شهرداری تهران برای تبلیغ این نمایشگاه در سطح شهر خبر داده بود، ولی چیز خاصی در سطح شهر به چشم نمی خورد. به نظر می رسد تبلیغات یکی از ارکان اصلی چنین رویدادهای هنری و تجاری محسوب می شود.

زمانی که هزینه ای بالغ بر 800 میلیون تومان خرج برپایی چنین رویداد فرهنگی می کنیم آیا نباید به فکر حداکثر استفاده از آن بود؟ به گفته بهمن نامورمطلق، سال گذشته درآمد غرفه داران از نمایشگاه نصف هزینه ای بود که صرف برگزاری نمایشگاه شد. تعداد بازدیدکنندگان این نمایشگاه نسبت به نمایشگاه های دیگر که تخصصی نیز به شمار می آیند، قابل توجه نیست. بسیاری از علاقه مندان از برگزاری چنین نمایشگاهی اظهار بی اطلاعی می کنند. امیدواریم در نمایشگاه های آینده توجه بیشتری به این مساله شود.

یکی از جاذبه های هر ساله نمایشگاه، سیاه چادرهای عشایری است که در محوطه نمایشگاه برپا می شود. رایحه خوش آش و نان محلی همراه با موسیقی نواحی، توجه هر بازدیدکننده ای را به خود جلب می کرد. بازدیدکنندگان به چادرها می رفتند و با خرید آش یا اغذیه های دیگر تجربه جدیدی را کسب می کردند. سیاه چادرها از استان های کردستان، کرمانشاه، خراسان شمالی، ایلام و چهارمحال و بختیاری بودند که سوغات این استان ها را نیز در اختیار علاقه مندان می گذاشتند.

نکته دیگری که می توانست بر جذابیت نمایشگاه امسال بیفزاید، کارگاه های تولید زنده آثار توسط هنرمندان بود. در سال های گذشته این امکان برای هنرمندان فراهم شده بود، اما امسال این بخش را به نمایشگاه های شهرستان ها واگذار کرده بودند. بسیاری از بازدیدکنندگان بر آن بودند که چنین بخشی، نمایشگاه را دیدنی تر می کرد.

شیوه انتخاب هنرمندان در نمایشگاه

آن طور که بهمن نامورمطلق معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی آمار می دهد، 270 هزار هنرمند در بانک اطلاعاتی این سازمان ثبت شده اند، اما چگونه 275 هنرمند از آن تعداد موفق شدند به نمایشگاه امسال راه پیدا کنند؟ یک سایت اینترنتی برای ثبت نام هنرمندان ایجاد شد و براساس بانک اطلاعاتی که معاونت صنایع دستی از هنرمندان گردآوری کرده بود، به هنرمندان برای شرکت در این نمایشگاه اطلاع داده شد. نزدیک به 70 هزار پیامک فرستاده شد و 1700 نفر ثبت نام کردند.

گروه کارشناسی در ستاد نمایشگاهی امسال تشکیل شده بود که اطلاعات ثبت شده هنرمندان را که شامل دو تصویر از فعالیت جدیدشان، پروانه تولید یا کسب، کارت شناسایی، میزان تولید و میزان ارائه در نمایشگاه بود، بررسی کردند که جمعیتی حدود سه برابر ظرفیت نمایشگاه امسال انتخاب و به استان ها ابلاغ شد. مسئولان استانی هم بررسی کردند و این تعداد هنرمند انتخاب شدند.

جام جم