به گزارش دویچه وله(DW)، جنبش ملی جوانان بوسنی، امپراتوری هابسبورگ را "اشغال‌گر" می‌نامید. افراد فعال این جنبش درست در روزی که فرانتس فردیناند و همسرش پس از بازدید از یک رژه‌ نظامی در وین، به ساریوو سفر کردند تا وابستگی این استان جنوبی به امپراتوری خود را نیز به نمایش بگذارند، آنان را به قتل رساندند.

چگونگی ماجرا

رئیس دربار فردینالد، این خبر را در روز ۲۸ ژوئن ۱۹۱۴ این‌گونه به فرزندان آنان رساند: «با کمال تاسف به اطلاع شما می‌رسانم که امروز هر دو مقام معظم سلطنتی به دست قاتلی ناجوانمرد در سارایوو کشته‌ شدند.»

آنتون اشتاین‌باخ، افسر محافظ فرانتس فردیناند که هنگام ترور این زوج در نزدیکی آنان بود، چند ساعت بعد ماجرا را به مامور بازپرسی کل صربستان این گونه گزارش می‌دهد: «من اول صدای یک تیر را شنیدم و بعد دومین تیر در رفت. بعد دیدم که گلوله به شاهرگ همایونی خورد و ایشان افتاد. همسرشان هم که نشسته بود، تیر خورد و درگذشت.»

چند روز پس از این ترور، برای فردیناند و همسرش سه بار مراسم ‌خاکسپاری برگزار شد. نخستین آن در شهر بندری تریسته در شمال شرقی ایتالیا بود. آخرین مراسم تدفین در قلعه‌ آرشتتن در غرب وین پایتخت اتریش برپا شد. آرامگاه این دو در این قلعه واقع است.

ماجراهای پشت‌پرده

اعضای جنبش ملی جوانان بوسنی و گاوریلو پرنسیپ که تابعیت اتریش را داشت، تنها دشمنان خانواده‌ سلطنتی اتریش مجارستان نبودند و از انجام این عملیات تروریستی سود نمی‌بردند.

صوفی نوزتیتس ـ رینک، دختر این زوج سلطنتی معتقد بود که نبرد قدرت میان کشورهای آن دوران و منافع اقتصادی ـ سیاسی هر یک از آن‌ها، عوامل اصلی آغاز جنگ بودند. او در سال ۱۹۸۴ هنگامی که ۸۴ سال داشت، درباره‌ طرح‌های سیاسی فرانتس فردیناند که با اهداف رهبران کشورهای دیگر اروپایی هماهنگ نبود، گفته است: «او علاقه داشت که مسایل ملی پیشرفت کنند و می‌خواست که سرزمین‌های زیادی را از قلمرو پادشاهی خود جدا کند تا هر کشوری راضی باشد. ولی زبان اصلی و رسمی همان آلمانی باقی بماند.... به نظر من او می‌دانست که چه چیزی در انتظارش است.»

روایت تاریخی ترور

امروزه تاریخدانان، علت‌های اصلی جنگ جهانی اول این گونه بر می شمارند: "رقابت اتریش و روسیه در شبه‌جزیره‌ بالکان، اختلاف میان فرانسه و آلمان بر سر آلزاس و لرن که از سال ۱۸۷۰ آغاز شده بود و رقابت اقتصادی و دریایی میان آلمان و بریتانیای کبیر. بهانه‌ آغاز جنگ ولی، دو گلوله‌ای بود که گاوریلو پرنسیپ شلیک کرد."

پس از قتل فرانتس فردیناند و همسرش، دولت اتریش، صربستان را متهم به دخالت در این ترور کرد و از مقامات آن خواست با حضور نمایندگان این کشور تحقیقات گسترده‌ای را آغاز کند. دولت صربستان به خواست بازپرسی‌ از پرنسیپ و همراهانش و محاکمه‌ آنان تن در داد، ولی از پذیرش شرط حضور نمایندگان اتریش سرباز زد.

این امر سبب شد که دولت اتریش به صربستان اعلام جنگ داد و روسیه به حمایت از این کشور بسیج عمومی را آغاز کرد. در نتیجه آلمان به حمایت از اتریش برخاست، به روسیه و فرانسه اعلام جنگ داد و بلافاصله نیروهای خود را راهی بلژیک ساخت. این اقدام به معنای حمله به یک کشور بی‌طرف ارزیابی شد و در پی آن بریتانیای کبیر نیز از در جنگ با آلمان و متحدانش در آمد.

شادی مر‌گبار مردم

با اعلام آغاز جنگ در ماه اوت ۱۹۱۴، میلیون‌ها تن از مردم کشورهای مختلف به خیابان‌ها ریختند و از سر شادمانی به رقص و پایکوبی پرداختند. رهبران این کشورها تا ساعت ۱۱ صبح روز ۱۱ نوامبر ۱۹۱۸، هنگامی که جنگ در جبهه‌ غرب پایان گرفت، بی‌وقفه نسلی را با پشتیبانی کامل مردم، قربانی بازی‌های قدرت‌طلبانه‌ خود ساختند.

این نسل، در ابتدا برای اعزام به میدان‌های نبرد ساعت‌ها داوطلبانه در صف‌های نام‌نویسی می‌ایستاد. ولی پس از تجربه‌ صحنه‌های دهشتناک خون و خونریزی و پیامدهای ویران‌گر آن سرخورده شد و علیه ادامه‌ آن به تظاهرات پرداخت. در تاریخ آمده است که حدود ۱۰ میلیون سرباز در این جنگ بی‌ثمر کشته و بیش از ۲۱ میلیون تن زخمی شدند.

متهمان ترور فرانتس فردیناند و همسرش سرانجام در اکتبر ۱۹۱۴ از سوی دادگاهی در صربستان به حبس‌های طولانی‌مدت و سنگین محکوم شدند. واسو کوبریلوویچ که در آن زمان ۱۸ سال بیشتر نداشت از جمله‌ این متهمان بود که به ۱۶ سال زندان با اعمال شاقه محکوم شد. او در زمان تیتو (۱۸۹۲ - ۱۹۸۰) رئیس جمهور یوگسلاوی و رهبر "اتحادیه‌ کمونیست‌های یوگسلاوی"، به مقام وزارت رسید و ۵ سال خدمت کرد.