بی‌شک این‌که ما در تمام طول عمرمان چه حسی نسبت به ماه رمضان و روزه‌داری داشته باشیم، بیشتر از همه به رفتار و طرز برخورد والدین ما در مواجهه با این ماه و آداب آن بر‌می‌گردد و این‌که در سال‌های اولیه روزه‌داری ما در کودکی و نوجوانی، چه رفتاری را در پیش گرفته‌اند.

از روزه‌داری کودک خود نترسید

بسیاری از کودکان 9 تا 12 ساله به تبعیت از والدینشان علاقه‌مندند روزه بگیرند و به این ترتیب پدر و مادرها نگرانند از این‌که فرزندشان می‌تواند در این روزهای گرم سال، نزدیک به 17 ساعت گرسنگی و تشنگی را تحمل کند یا خیر.

کودکان درباره ماه مبارک رمضان سوال‌های بسیاری دارند و پاسخ هرکدام از این سوالات می‌تواند تصویری عمیق در ذهن آنها ایجاد کند. اگر این پاسخ‌ها حساب شده باشد، در پرورش این مفاهیم در ذهن کودک موثر خواهد بود و اگر پاسخ‌ها سطحی و غیرواقعی باشد، تاثیری منفی بر جا خواهد گذاشت. روزه‌ گرفتن و یک روز تمام چشم روی خوراکی‌ها بستن از نظر یک کودک، واقعه‌ای سخت و ناممکن است و عکس‌العمل والدین و بزرگ‌ترها می‌تواند ذهنیت کودک را تغییر دهد. متاسفانه برخی افراد با لحنی دلسوزانه و ترحم‌برانگیز به کودک روزه‌دار عبارات نامناسبی می‌گویند: برای تو خیلی زود است و... که در این مواقع والدین باید با قاطعیت از فرزند خود حمایت و با آرامش و بیانی ساده از او دفاع کنند.

هرچند اول و آخر این شما هستید که به ذهن اعتقادی فرزندتان جهت می‌دهید، اما نمی‌توان نقش اطرافیان و دوستان را بی‌اثر دانست. با خانواده‌هایی رفت و آمد داشته باشید که انجام فرائض دینی برایشان مهم است و به بهانه گرما و طولانی بودن ساعت روزه‌داری از زیر بار آن شانه خالی نمی‌کنند. سعی کنید دوستان فرزندتان اهل روزه باشند و او احساس تنهایی نکند و تحت تاثیر آنها قرار نگیرد.

چه کودکانی می‌توانند روزه بگیرند

روزه‌داری برای کودکان و نوجوانان به وضع جسمانی و سلامت آنها بستگی دارد؛ یعنی کودکانی با وزن متعادل که از هر نظر سالم باشند و به دریافت مواد مغذی یعنی ترکیبات کلسیمی، میوه و سبزی‌ها و مواد پروتئینی در وعده سحر و افطارشان توجه و دقت شود، مشکلی برای روزه‌داری ندارند.

اما باید به این نکته توجه کرد که اول از همه سن کودک برای روزه کامل، باید بالای 8 سال باشد، وزن او با توجه به قدش کم نباشد که این قسمت با نظر متخصصان تغذیه باید تائید شود.

در زمان روزه‌داری، کودک باید استراحت کامل داشته باشد و در نهایت قبل از آغاز به روزه گرفتن حتما وضع بدنی او زیر نظر پزشک مورد بررسی قرار گیرد و اگر احتمال وجود بیماری هست، پیش از شروع روزه، کاملا درمان شود.

سیما راغبیان، کارشناس حوزه کودک و نوجوان درباره این‌که چه کودکانی می‌توانند روزه بگیرند می‌گوید: توانایی روزه گرفتن کودکان به جنسیت و سن آنها بستگی دارد؛ این‌که در اسلام سن روزه گرفتن دختران 9 سال تمام و پسران 15 سال تمام است، بدون حکمت و دلیل نیست، اما همه اینها به توانایی‌های خود کودک یا نوجوان نیز بستگی دارد.

راغبیان با اشاره به این‌که پدر و مادر بهتر از هر کسی می‌توانند تشخیص دهند که کودک یا نوجوان واقعا توانایی روزه گرفتن دارد یا خیر، می‌گوید: مهم‌ترین مساله چگونگی برخورد والدین با توانایی یا ناتوانی کودک یا نوجوان در روزه گرفتن است؛ مثلا اگر والدین مطمئن هستند که او قادر به روزه گرفتن نیست یا این‌که پزشک در این مورد تشخیص داده است که کودک یا نوجوان نباید روزه بگیرد، باید او را توجیه کنند که بی‌دلیل روزه خود را نمی‌خورد یا این‌که اگر امکان این فراهم باشد که او را تا مسافتی که مسافر محسوب می‌شود و می‌تواند روزه‌اش را بخورد، ببرند و برگردانند و برایش فلسفه روزه مسافر را توضیح دهند.

نکته مهم دیگر درباره کودکان و نوجوانانی که نمی‌توانند روزه بگیرند این است که والدین باید به آنها آموزش دهند که حداقل تظاهر به روزه‌خواری نکنند، چون این روزه‌خواری‌های هرچند موجه، اما در ملاء‌عام و زیر پا گذاشتن برخی قید و بند‌ها تاثیر بسیار بدی را بر روی آینده اعتقادی کودکان می‌گذارد.

روزه‌داری را جذاب کنید

سعی کنید اولین تجربه روزه گرفتن را برای فرزند خود به یادماندنی و جذاب کنید. اگر او خاطره خوبی از اولین روزه خود داشته باشد، به‌‌طور مسلم سال‌های آینده به استقبال از روزه‌داری خواهد رفت.

بهترین مشوق برای کودکان، لطافت و محبت بیشتر والدینشان در زمان روزه‌داری به آنهاست. والدین گاهی با برخوردهای نامناسب، کودکان را نسبت به روزه دچار احساس منفی می‌کنند. مثلا اگر والدین به علت استراحت خود در زمان روزه‌داری با تندخویی مانع بازی کودک شوند یا اگر به صورت افراطی و با برخورد نامناسب او را از خوردن و آشامیدن منع نمایند، باعث ایجاد دیدگاهی منفی نسبت به این ماه در آنها خواهند شد.

فراهم کردن زمان خواب و استراحت مناسب برای کودکان و استفاده از الفاظ مناسب هنگام بیدار کردن برای سحر، باعث شیرین‌‌تر شدن روزه برای آنها می‌شود. تکان دادن‌های شدید یا استفاده از الفاظ نامناسب موجب می‌شود کودک با دلسردی آماده سحری خوردن شود.

با عبارات نامناسب برای بیان ضعف و گرسنگی، ‌مشکل دانستن سحرخیزی و شکایت از انجام امور ماه مبارک رمضان به فرزندان خود انرژی منفی ندهید تا احساسات و نگرش‌های نامناسب در آنها شکل نگیرد.

توصیه‌هایی به والدین

روزه‌داری در صورتی که الگوی رژیم غذایی سحر و افطار رعایت شود، نه‌تنها زیانی ندارد، بلکه برای سلامت جسم و روان مفید نیز هست؛ لذا والدین از فعالیت‌های سنگین بدنی کودکان روزه‌دار خود بویژه در ساعات میانی روز جلوگیری کنند. همچنین ساعات استراحت شبانه را به نحوی تنظیم کنند که کودکان هنگام سحر بتوانند با نشاط از خواب برخیزند و ضمن خوردن سحری کامل، از برکات معنوی سحرهای ماه رمضان نیز بهره‌مند شوند. کودکان روزه‌دار نباید از خوردن افطار و سحری خودداری کنند، اجتناب از خوردن سحری عوارض جدی را در پی خواهد داشت. خوردن وعده غذایی سحر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است و همه اقشار بویژه نوجوانان باید با مصرف گروه‌های غذایی متنوع نیاز روزانه بدنشان را دریافت کنند.

کودکان و نوجوانان روزه‌دار سعی کنند در طول روز در محیط‌هایی قرار گیرند که خنک باشد و در ساعات گرم از منزل خارج نشوند.

نکته دیگر این است که در طول روز بهتر است از فعالیت‌هایی که باعث خستگی و تشنگی نوجوان می‌گردد، جلوگیری شود. هرچند پیاده‌روی و فعالیت‌های سبک می‌تواند در طول ماه مبارک ادامه یابد، اما به دلیل تقارن ماه رمضان امسال با روزهای گرم ماه تیر و مرداد احتمال تشنگی، کمبود آب و ضعف زیاد می‌باشد، بنابراین در صورتی که نوجوان تمایل به انجام فعالیت ورزشی دارد بهتر است آن را به بعد از ساعات افطار موکول نماید.