کارشناس ارشد باستان شناسی در گفتگو با باشگاه خبرنگاران:
قدیمی ترین بنای خشتی از "خراسان قدیم" در خراسان جنوبی است
"کاظم مختار نیا" گفت: قدیمی ترین بنای خشتی با نام "مجموعه تاریخی کوشک" در خراسان جنوبی قرار دارد.
"کاظم مختارنیا" کارشناس ارشد باستان شناسی و کارشناس میراث فرهنگی خراسان جنوبی در خصوص قدیمی ترین بنا یا مجموعه خشتی در این استان در گفتگو با خبرنگار میراث فرهنگی باشگاه خبرنگاران گفت: مجموعه تاریخی کوشک یا مسجد کوشک که به عنوان قدیمی ترین بنای خشتی از آن در خراسان قدیم یاد می‌شود، به لحاظ تکنیک ساخت و شیوه طراحی با دیگر مساجد کشور متفاوت است.
مختار نیا ادامه داد: تفاوت این مسجد با صده‌های نخست سلام برمیگردد، به لحاظ شیوه طراحی و نوع قرارگیری آن که شمال جنوبی بوده و با دیگر مساجد تاریخی که نوع قرارگیری آن‌ها به سمت قبله است، متفاوت است.
کارشناس ارشد معماری اظهار داشت: مجموعه تاریخی کوشک شامل مسجد آب انبار، حوض انبار، حمام است و قدیمی ترین بنای این مجموعه، یعنی مسجد کوشک، مربوط به سازه‌های نخست اسلام است و آثار دیگر مجموعه تاریخی کوشک از دوره‌های صفوی و قاجاری به آن اضافه شدند.
کارشناس میراث فرهنگی خراسان جنوبی افزود: حوض انبار و آب انبار که از آثار الحاقی مجموعه تاریخی کوشک به حساب می‌آیند، به لحاظ عملکردی یکی هستند، اما قدرت حوض انبار بیشتر است و کمی تفاوت بین آن‌ها وجود دارد. در حوض انبار به منظور استفاده از آب آن باید آب را با سطل استخراج کرد، در صورتی که آب انبار دارای پلکان بوده و پس از طی نمودن پله‌های آن و باز کردن شیر برنجی، آب مصرفی را می‌شد استخراج کرد.
وی ادامه داد: بعدها در دوره قاجاریه در حوض انبار نیز با تعبیه پاشیر، کارکرد حوض انبار هم مثل آب انبار شد، ولی به لحاظ وسعت، آب انبار بزرگتر از حوض انبار است.
این مقام مسئول عنوان کرد: بر اساس شواهد معماری، فرم و نوع پلان این مجموعه به سده‌های نخست اسلام برمیگردد و همچنین با توجه به ساختار بنا و کتبیه دراویش به ویژه آیه پیشانی محراب، به نظر می‌رسد که این بنا نه یک مسجد، بلکه خانقاه و در دوره‌های دورتر (قبل از اسلام) شاید آتشکده بوده است.
مختار نیا تصریح کرد: پس از مسجد حمام این مجموعه قدیمی ترین بنای مجموعه‌ی کوشک است که در جلوی ایران ورودی و به صورت زیر زمینی بوده و متعلق به دوران تیموری است.
کارشناس ارشد باستان شناسی خاطرنشان کرد: قرارگیری آب انبار، حوض انبار، حمام در کنار مسجد کوشک که اکنون با نام مجموعه‌ی تاریخی کوشک از آن‌ها یاد می‌شود، چندین علت داشته است یکی قرار گیری آن به لحاظ دسترسی ساکنان شهر "تون" یا فردوسی امروزی و دیگری رفاه حال مسافران "هرات" بلخ، و در دوره‌ی صفویه رونق یافتن بنا در جنوب و عبور از این شهر از دروازه قاین که در نزدیکی این مجموعه است، همگی‌شان از اهمیت این مجموعه تاریخی دارد.
مختارنیان بیان کرد: مسجد و حمام کوشک به ترتیب با شماره‌های 11992، 11990 در فهرست آثار ملی قرار گرفته‌اند که به لحاظ دیرینگی تاریخی بیش از 2000 سال قدمت دارند.
"کاظم مختار نیا" تاکید کرد: مسجد کوشک بنایی خشتی بوده که با توجه به خشت‌های به کار رفته در آن که اندازه، ابعاد و نوع متفاوت دارند، نشان می‌دهد که این بنا در دوره‌های مختلف مرمت شده است.
وی در پایان گفت: مجموعه تاریخی خشتی کوشک، در نزدیکی دروازه "قاین" در شهر تاریخی "تون" (فردوسی امروزی) قرار گرفته است و از لحاظ مصالح خشتی، به عنوان قدیمی ترین بنای خشتی خراسان از آن یاد می‌شود که آماده حضور گردشگران و علاقه مندان تاریخ و فرهنگ است.
انتهای پیام/ اس
مختار نیا ادامه داد: تفاوت این مسجد با صده‌های نخست سلام برمیگردد، به لحاظ شیوه طراحی و نوع قرارگیری آن که شمال جنوبی بوده و با دیگر مساجد تاریخی که نوع قرارگیری آن‌ها به سمت قبله است، متفاوت است.
کارشناس ارشد معماری اظهار داشت: مجموعه تاریخی کوشک شامل مسجد آب انبار، حوض انبار، حمام است و قدیمی ترین بنای این مجموعه، یعنی مسجد کوشک، مربوط به سازه‌های نخست اسلام است و آثار دیگر مجموعه تاریخی کوشک از دوره‌های صفوی و قاجاری به آن اضافه شدند.
کارشناس میراث فرهنگی خراسان جنوبی افزود: حوض انبار و آب انبار که از آثار الحاقی مجموعه تاریخی کوشک به حساب می‌آیند، به لحاظ عملکردی یکی هستند، اما قدرت حوض انبار بیشتر است و کمی تفاوت بین آن‌ها وجود دارد. در حوض انبار به منظور استفاده از آب آن باید آب را با سطل استخراج کرد، در صورتی که آب انبار دارای پلکان بوده و پس از طی نمودن پله‌های آن و باز کردن شیر برنجی، آب مصرفی را می‌شد استخراج کرد.
وی ادامه داد: بعدها در دوره قاجاریه در حوض انبار نیز با تعبیه پاشیر، کارکرد حوض انبار هم مثل آب انبار شد، ولی به لحاظ وسعت، آب انبار بزرگتر از حوض انبار است.
این مقام مسئول عنوان کرد: بر اساس شواهد معماری، فرم و نوع پلان این مجموعه به سده‌های نخست اسلام برمیگردد و همچنین با توجه به ساختار بنا و کتبیه دراویش به ویژه آیه پیشانی محراب، به نظر می‌رسد که این بنا نه یک مسجد، بلکه خانقاه و در دوره‌های دورتر (قبل از اسلام) شاید آتشکده بوده است.
مختار نیا تصریح کرد: پس از مسجد حمام این مجموعه قدیمی ترین بنای مجموعه‌ی کوشک است که در جلوی ایران ورودی و به صورت زیر زمینی بوده و متعلق به دوران تیموری است.
کارشناس ارشد باستان شناسی خاطرنشان کرد: قرارگیری آب انبار، حوض انبار، حمام در کنار مسجد کوشک که اکنون با نام مجموعه‌ی تاریخی کوشک از آن‌ها یاد می‌شود، چندین علت داشته است یکی قرار گیری آن به لحاظ دسترسی ساکنان شهر "تون" یا فردوسی امروزی و دیگری رفاه حال مسافران "هرات" بلخ، و در دوره‌ی صفویه رونق یافتن بنا در جنوب و عبور از این شهر از دروازه قاین که در نزدیکی این مجموعه است، همگی‌شان از اهمیت این مجموعه تاریخی دارد.
مختارنیان بیان کرد: مسجد و حمام کوشک به ترتیب با شماره‌های 11992، 11990 در فهرست آثار ملی قرار گرفته‌اند که به لحاظ دیرینگی تاریخی بیش از 2000 سال قدمت دارند.
"کاظم مختار نیا" تاکید کرد: مسجد کوشک بنایی خشتی بوده که با توجه به خشت‌های به کار رفته در آن که اندازه، ابعاد و نوع متفاوت دارند، نشان می‌دهد که این بنا در دوره‌های مختلف مرمت شده است.
وی در پایان گفت: مجموعه تاریخی خشتی کوشک، در نزدیکی دروازه "قاین" در شهر تاریخی "تون" (فردوسی امروزی) قرار گرفته است و از لحاظ مصالح خشتی، به عنوان قدیمی ترین بنای خشتی خراسان از آن یاد می‌شود که آماده حضور گردشگران و علاقه مندان تاریخ و فرهنگ است.
انتهای پیام/ اس
