هر شب با قرآن/ چند نکته درباره‌ی «ادب» که نمی دانستید!
بر آنیم تا در این مجال، قطعاتی کوتاه و بلند از کتاب وحی را با نگاهی گزیده، پیشکش طالبان حق و جوینگان حقیقت کنیم.
مجله شبانه باشگاه خبرنگاران؛
همانا کسانی که نزد پیامبر (از روی ادب و احترام) صدایشان را پایین می‌آورند، آنان کسانی هستند که خداوند دلهایشان را برای (پذیرش) تقوا آزمایش (و آماده) کرده و آمرزش و پاداش بزرگ مخصوص آن‌ها است.
«غَضّ» به معنای پایین آوردن و کوتاه کردن است. این واژه در قرآن، هم در مورد کوتاه کردن صدا به کار رفته و هم در مورد کوتاه کردن نگاه؛ چنانکه در مورد نگاه به نامحرمان، قرآن می‌فرماید: «قل للمؤمنین یغضّوا من ابصارهم»(نور، 30)
اگر ادب در کلام لازم است، در رفتار و کردار، به طریق اولی لازم است.
آهسته سخن گفتن، نشانه‌ی ادب، تواضع، وقار و آرامش انسان است.
قرآن در این آیه می‌فرماید: خداوند دلهای افراد را آزمایش می‌کند، تا میزان پاکی و تقوای درون آن‌ها را آشکار سازد. زیرا چه بسیار افراد ریاکارانه اظهار ادب و تواضع می‌کنند، ولی در درون متکبّرند.
پاداش‌های الهی معمولاً با صفات «کَریم»، «عَظیم»، «کَبیر» و «غَیر مَمنُون» (پیوسته) همراه است و این به خاطر آن است که سرچشمه این پاداش‌ها، رحمت و لطف بی‌نهایت خدا است.
ادب در گفتار
این آیه ادب سخن گفتن با رسول خدا را بیان می‌کند، در اینجا مناسب است به دستوراتی که اسلام برای نوع سخن و گوینده و چگونگی بیان او دارد، اشاره کنیم:
1. سخن باید واقعی و حقیقی باشد. «بِنَباءٍ یَقین»(نمل، 22)
2. گفتار بایستی دل پسند باشد. «الطّیّب مِن القَول»(حج، 24)
3. سخن باید رسا و شفّاف باشد. «قَولاً بَلیغاً»(نساء، 63)
4. بعضی از گفتار باید نرم بیان شود. «قولاً لَیّناً»(طه، 44)
5. سخن باید بزرگوارانه بیان شود. «قَولاً کریماً»(اسراء، 23)
6. سخنی باشد که پذیرش و عمل آن آسان باشد. «قَولاً مَیسوراً»(اسراء، 28)
7. در گفتار هیچ گونه لغو و باطلی نباشد. «اِجتَنِبوا قَول الزّور»(حج، 30)، «عن اللَّغو مُعرضون»(مؤمنون، 3)
8. گفتار باید همراه با کردار باشد وگرنه قابل سرزنش است. «لِمَ تَقولون مالا تَفعلون»(40صف، 2)
* هم خلافکار را توبیخ کنیم و هم درستکار را تشویق. (در آیه‌ی قبل کسانی که در محضر پیامبرصلی الله علیه وآله بلند صحبت کردند توبیخ شدند، و در این آیه و آیات بعد، افراد مؤدّب تشویق می‌شوند.) «انّ الّذین یَغضّون... لهم مغفرة...»
* ادب‌های مقطعی و لحظه‌ای، نشان دهنده‌ی عمق تقوا نیست. «یَغضّون اصواتهم» (فعل مضارع، نشانه‌ی استمرار و تداوم است)
* در قرآن هرجا «مغفرت» و «اجر» آمده، ابتدا سخن از مغفرت است. زیرا تا از گناه پاک نشویم، نمی‌توانیم الطاف الهی را دریافت کنیم. «لهم مغفرة و اجر عظیم»
* لازمه‌ی ایمان و تقوا، عصمت از گناه نیست، چه بسا افراد مؤمن متّقی که گرفتار لغزش و گناه می‌شوند امّا به زودی جبران می‌کنند. «لهم مغفرة»
سوره 49. حجرات آیه 3
إِنَّ الَّذِینَ یَغُضُّونَ أَصْوَاتَهُمْ عِندَ رَسُولِ اللَّهِ أُوْلَئِکَ الَّذِینَ امْتَحَنَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ لِلتَّقْوَی لَهُم مَّغْفِرَةٌ وَ أَجْرٌ عَظِیمٌهمانا کسانی که نزد پیامبر (از روی ادب و احترام) صدایشان را پایین می‌آورند، آنان کسانی هستند که خداوند دلهایشان را برای (پذیرش) تقوا آزمایش (و آماده) کرده و آمرزش و پاداش بزرگ مخصوص آن‌ها است.
«غَضّ» به معنای پایین آوردن و کوتاه کردن است. این واژه در قرآن، هم در مورد کوتاه کردن صدا به کار رفته و هم در مورد کوتاه کردن نگاه؛ چنانکه در مورد نگاه به نامحرمان، قرآن می‌فرماید: «قل للمؤمنین یغضّوا من ابصارهم»(نور، 30)
اگر ادب در کلام لازم است، در رفتار و کردار، به طریق اولی لازم است.
آهسته سخن گفتن، نشانه‌ی ادب، تواضع، وقار و آرامش انسان است.
قرآن در این آیه می‌فرماید: خداوند دلهای افراد را آزمایش می‌کند، تا میزان پاکی و تقوای درون آن‌ها را آشکار سازد. زیرا چه بسیار افراد ریاکارانه اظهار ادب و تواضع می‌کنند، ولی در درون متکبّرند.
پاداش‌های الهی معمولاً با صفات «کَریم»، «عَظیم»، «کَبیر» و «غَیر مَمنُون» (پیوسته) همراه است و این به خاطر آن است که سرچشمه این پاداش‌ها، رحمت و لطف بی‌نهایت خدا است.
ادب در گفتار
این آیه ادب سخن گفتن با رسول خدا را بیان می‌کند، در اینجا مناسب است به دستوراتی که اسلام برای نوع سخن و گوینده و چگونگی بیان او دارد، اشاره کنیم:
1. سخن باید واقعی و حقیقی باشد. «بِنَباءٍ یَقین»(نمل، 22)
2. گفتار بایستی دل پسند باشد. «الطّیّب مِن القَول»(حج، 24)
3. سخن باید رسا و شفّاف باشد. «قَولاً بَلیغاً»(نساء، 63)
4. بعضی از گفتار باید نرم بیان شود. «قولاً لَیّناً»(طه، 44)
5. سخن باید بزرگوارانه بیان شود. «قَولاً کریماً»(اسراء، 23)
6. سخنی باشد که پذیرش و عمل آن آسان باشد. «قَولاً مَیسوراً»(اسراء، 28)
7. در گفتار هیچ گونه لغو و باطلی نباشد. «اِجتَنِبوا قَول الزّور»(حج، 30)، «عن اللَّغو مُعرضون»(مؤمنون، 3)
8. گفتار باید همراه با کردار باشد وگرنه قابل سرزنش است. «لِمَ تَقولون مالا تَفعلون»(40صف، 2)
* هم خلافکار را توبیخ کنیم و هم درستکار را تشویق. (در آیه‌ی قبل کسانی که در محضر پیامبرصلی الله علیه وآله بلند صحبت کردند توبیخ شدند، و در این آیه و آیات بعد، افراد مؤدّب تشویق می‌شوند.) «انّ الّذین یَغضّون... لهم مغفرة...»
* ادب‌های مقطعی و لحظه‌ای، نشان دهنده‌ی عمق تقوا نیست. «یَغضّون اصواتهم» (فعل مضارع، نشانه‌ی استمرار و تداوم است)
* در قرآن هرجا «مغفرت» و «اجر» آمده، ابتدا سخن از مغفرت است. زیرا تا از گناه پاک نشویم، نمی‌توانیم الطاف الهی را دریافت کنیم. «لهم مغفرة و اجر عظیم»
* لازمه‌ی ایمان و تقوا، عصمت از گناه نیست، چه بسا افراد مؤمن متّقی که گرفتار لغزش و گناه می‌شوند امّا به زودی جبران می‌کنند. «لهم مغفرة»
برای مشاهده مجله شبانه اینجا کلیک کنید
