تلاش برای القای این نکته که ارتش ایران پنجمین ارتش قدرتمند جهان است، یکی از موضوعاتی بود که شاه با تخصیص بخش عمده ای از بودجه سالانه، پیگیری می‌کرد. وی بودجه سالانه ارتش را از 293 میلیون دلار در سال 42، به 1.8 میلیارد دلار در سال 52 و پس از چهار برابر شدن قیمت نفت در سال 55، این بودجه را به 7.3 میلیارد رساند.

افزایش سرسام‌آور بودجه نظامی باعث رشد قابل توجه کمپانی‌های بزرگ اسلحه سازی از جمله لاکهید، پینگ و مک دانل داگلاس شد، آن‌ها با کمک نمایندگان خود در ایران به تغذیه جنگ‌افزارها در ایران می‌پراختند. اما اتکای تمام عیار ایران برای خرید سلاح از دو کشور انگلستان و آمریکا تنها یک معامله پاک با سود طرفین نبود.

***معامله شاه با کشورهای خارجی برای مسلح‌کردن ارتش، معامله برابری نبود

خرید سلا‌ح‌های بدون‌کاربرد برای ایران، ایجاد کار برای هزاران مستشار نظامی آمریکایی و فروش این تسلیحات با قیمتی بالاتر از قیمت واقعی، تنها دلایلی نبود که نشان‌ می‌داد سود طرف‌های خارجی برای تجهیز ارتش، بیشتر از سود طرف‌ایرانی است.

احمد آرامش وزیر کار دولت احمد قوام و وزیر مشاور و مدیر عامل سازمان برنامه در دولت جعفر شریف‌امامی، نکات جالب دیگری از قراردادهای نظامی ایران با آمریکا را می گوید:« همه ساله دولت آمریکا لیست سلاح‌های غیر قابل مصرف خود را به طور محرمانه به دست سرلشکر آمریکایی که ریاست مستشاران نظامی آمریکا در ایران را برعهده دارد، می‌دهد و او نیز این لیست را به دست جناب آریامهر می‌دهند و شاه نیز عین آن را به وزیر جنگ تسلیم می‌کند.

وی با بیان اینکه معلوم نیست قیمت‌های درج شده برای این جنگ افزارها را چه کسی تعیین می‌کند، دادمه داد:« نه مناقصه‌ای(برای فروش تسلیحات) در کار است و نه رقابتی. خود آمریکایی‌ها با آریامهر کنار می‌آیند و آنچه را که بایستی با دارایی ملت بی‌پناه و خاموش کنند، می کنند»⁽¹⁾

البته این تنها  نکته تاریک خرید و فروش جنگ افزارها در دوران پهلوی نبود، سرهنگ دیوید آرتو  راندال در مقطع زمانی مه 1971 و اکتبر 1972 با دریافت مبلغ 25هزار پوند رشوه از دو مقام عالیرتبه کمپانی راکال(RACAL)، موجبات ترغیب دولت ایران برای خرید تجهیزات رادیویی تانک‌های چیفتن به مبلغ 4 میلیون پوند از انگلیس را فراهم می‌کند، صرف نظر از راندال، دیگر مقامات این شکرت نیز متهم به دریافت رشوه هستند از جمله جفری الیورت و لبورن، مدرعامل کمپانی راکال.⁽²⁾

از طرفی برای درباریان نیز واضح بود بسیاری از توصیه‌هایی که برای خرید سلاح از جانب آمریکا و انگلیس می‌شود به دلیل روابط نزدیک و محرمانه‌ای است که آن‌ها با کارخانه‌های اسلحه‌سازی دارند. تاخیر‌ها، افزایش قیمت و غیر موثر بودن بسیاری از جنگ افزارها باعث شد، بودجه نفت عملا دالانی برای درآمدزایی کشورهای خارجی و انتقال ابزارآلات جنگی اسقاطی خود به ایران باشد.

این موضوع تا جایی پیش‌رفت که افتضاح پنهان کردن کاستی‌های یک سیستم رادار که توسط کاخ سفید به ایران فروخته شد، باعث حیرت ارتشبد طوفانیان شود، وی که خود مسئول خرید سلاح برای شاه بود این نوع فروش نامنصفانه را "بدرفتاری" آمریکا خواند.⁽³⁾

برای مثالی دیگر، در قسمتی از نامه‌ای که "هندین" معاون شرکت ویکرز به سرشاپور ریپورتر نیز درباره فروش تجهیزات اسقاطی و از رده خارجی که شرکت ویکرز انگلستان فرستاد، آمده است:« پیشنهاد این است که قرار داد شرکت ام‌تی‌اس ویکرز برای فروش 175دستگاه خودرو خارج از رده زرهی باید طبق طرح اصلی با پرداخت وجه نقد از سوی وزرات جنگ ایران به شرکت ویکرز پرداخت شود.»⁽⁴⁾

مسعود رضائی، پژوهشگر تاریخ معاصر در مورد تاکید بر تجهیز بیش از حد نیاز ارتش توسط شاه و اختصاص بخش عمده‌ای از بودجه کشور به این بخش به تسنیم می گوید:«جرج بال یکی از معاونان وزارت امور خارجه آمریکا در زمان نیکسون، در گفتگویی که با رادیو بی‌بی‌سی در اواخر سال 1367 به مناسبت دهمین سالگرد انقلاب در ایران انجام داده است، درباره دکترین نیکسون تعبیری شنیدنی دارد: «بعد از آن که در سال 1972 نیکسون و کیسینجر به او اختیار تام و آزادی تام دادند، میزان خرید اسلحه شاه از آمریکا در طی هفت سال بیست برابر بود. در واقع کاری که ما کردیم به این شباهت داشت که کلید بزرگترین انبار مشروب دنیا را به دست یک آدم معتاد به الکل داده باشند.»

***جرج بال می‌گوید کاری که ما با شاه کردیم شبیه دادن کلید بزرگترین انبار مشروب دنیا به یک آدم معتاد الکلی است

تلاش برای تجهیز ارتش با تجهیزات از رده خارج شده که باعث رشد روزافزون کمپانی اسلحه‌سازی کشورهای آمریکایی و انگلیسی شد، حتی ناامیدی اسدالله عَلَم را نیز در پی داشت، وی در یکی از خاطرات خود مورخ 51/8/14 می‌گوید:«آن همه بودجه نظامی و این نیروی دریایی شاهنشاهی، دو کشتی موشک‌انداز باید هشت موشک شلیک‌ می‌کرد. فقط یک موشک شلیک شد، که آن هم به هدف نخورد، دیگر موشک ها نیز آتش نشد، آن هم در حضور فرمانده ناوگان!!»

موضوعات گفته شده، مصداق‌های محدودی است از ارتشی که قرار بود، پنجمین ارتش قدرتمند جهان، معرفی شود.