مدیر خانه مطبوعات استان اصفهان در گفتگو با خبرنگار گروه استانهای باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان در خصوص شایعه و شایعه پراکنی بیان داشت: شایعه اطلاعاتی است که در بین افکار عمومی شیوع پیدا می کند، اکثر شایعاتی که منتشر می شود هدف درستی را دنبال نمی کند به همین علت شایعه یک لغتی با بار منفی است.

منصور گلناری با اشاره به اینکه خاستگاه شایعه، متن شایعه، عواملی که از رشد شایعه سود می برند و نحوه برخورد با شایعه از عوامل مهم در خصوص شایعه است، گفت: متن یا موضوع شایعه توسط فرد، سازمان، شخصیت حقیقی یا حقوقی که از شایعه سود می برد متناسب با آن تنظیم می شود و توسط کسانی که نفعی در انتشار آن نمی برند و آگاهی از کار خود ندارند منتشر می شود چه بسا انتشار همان شایعه به ضرر منتشر کننده هم باشد.

ضعف سواد رسانه ای مهم ترین عامل رشد شایعه است

وی ضمن بیان اینکه مهم ترین عامل رشد شایعه پایین بودن سواد رسانه ای مردم است، تصریح کرد: مردم زمانیکه مطلبی را می شنوند باید سریع به دنبال منبع آن باشند که خبر را چه کسی گفته و در کجا آمده و چه کسی تایید کرده است با همین سوالات بیش از 50 درصد شایعات در همان بدو تولد از بین می رود.

گلناری ادامه داد: متاسفانه نه تنها پرس و جویی در خصوص منبع خبر نمی شود بلکه بعضی از افراد به دلیل ضعف شخصیتی که دارند نیاز به بزرگنمایی در جامعه و نیاز به حضور بیشتر در جامعه دارند شایعه را با شاخ و برگ بیشتر انتشار می دهند در واقع یک چیزی را می سازند که با شایعه اولیه هم بسیار متفاوت است.

مدیر خانه مطبوعات استان با بیان این موضوع که شایعه مانند ویروسی است که اگر وارد بدن سالم و قوی شود نمی تواند زیاد پیش روی کند اما اگر این ویروس وارد بدن بیمار و آماده پذیرش بیماری شود بلافاصله منتشر می شود، می گوید: بنابراین افکار عمومی اگر سالم باشد برای برخورد با شایعات آماده است و هیچ گاه ما شاهد رشد بی رویه شایعات نخواهیم بود.

وظیفه اصلی رسانه ها اطلاع رسانی سریع، دقیق و شفاف است

وی در خصوص نقش رسانه ها بیان داشت: رسانه اگر بخواهد نقش خودش را درست عمل کند باید اطلاع رسانی سریع، دقیق و شفاف داشته باشد اگر رسانه ها به این سه نکته توجه کنند بخش عمده ای از شایعات اصلا امکان بروز و ظهور پیدا نمی کنند زیرا مردم اطلاعات را از قبل دارند این سرعت و دقت اطلاع رسانی بسیار نقش مهمی دارد.

منصور گلناری افزود: زمانیکه رسانه در انجام وظیفه اش کوتاهی کند یا منابعی که باید اطلاعات را در اختیار رسانه ها قرار دهند کاهلی یا خطا و یا دیر وارد عمل شوند تقریبا شایعه موفق خواهد بود.

وی ضمن تاکید بر اینکه معمولا مردم خبر اول را چه صحیح و چه غلط بیشتر و بهتر از اخبار بعدی باور می کنند، اظهار کرد: تجربه ثابت کرده است وقتی یک شایعه ای منتشر می شود در بدو انتشارش بالافاصله روی افکار عمومی اثر خودش را می گذارد و بعد از آن اگر رسانه ها بیایند اخبار تکمیلی یا خبر صحیح را منتشر کنند یا تکذیب کنند زیاد موثر نخواهد بود.

مدیر خانه مطبوعات استان در خصوص اینکه چگونه باید با شایعه برخورد کرد، گفت: باید سواد رسانه ای جامعه افزایش یابد به طوریکه کسی که شایعه را می شنود سراغ منبع آن را بگیرد و به راحتی نپذیرد حتی اگر پذیرفت و نتوانست منبع موثق آن را پیدا کند حداقل آن را منتشر نکند.

وی ادامه داد: یکی از بهترین راه های مقابله با شایعه این است که رسانه ها و بنگاه های که خبر میسازند و منابعی که اخبار دست اول در اختیار آنها است قبل از اینکه شایعه ای رشد کند و متولد شود اخبار را به مردم برسانند.

گلناری با تاکید بر اینکه امروزه در یک دنیای شیشه ای زندگی می کنیم، تصریح کرد: امروز چیزی دیگر از منظر افکار عمومی پنهان نیست و برای اینکه اعتماد مردم بدست آید و برای اینکه از بروز شایعات جلوگیری کنیم باید با سرعت به اطلاع رسانی و شفافیت بپردازیم و نقش خودمان را ایفا کنیم.

منصور گلناری تاکید کرد: بخش عمده ای از سواد رسانه ای در جامعه باید توسط خود رسانه ها آموزش داده شود اما سایر دستگاه ها هم می توانند در ادارات و محل کار، دانشگاه ها و مدارس با برگزاری همایش ها، جلسات و کارگاه های آموزشی بسیار موثر باشند.

ابهام با اهميت شايع را مي سازد

حميد دهقان جامعه شناس هم در گفتگو با خبرنگار باشگاه خبرنگاران اصفهان بیان کرد: شايعه گفتگو يا خبري است كه منبع موثقي نداشته باشد در واقع شايعه نه تنها خودش يك رسانه است بلكه در تكميل رسانه ها كار مي كند و اخباري كه در رسانه ها منتشر نمي شود را به صورت برجسته و يك كلاغ چهل كلاغ دهن به دهن مي كند.

وي در خصوص اينكه شايعه چگونه شكل مي گيرد، اظهار كرد: يكي از دلايل شكل گيري شايعه وجود احساس نا امني در افراد است يعني زمانيكه يك بحران يا يك موضوع مهمي اتفاق مي افتد و در رابطه با آن به هر دليل اخبار موثقي بيرون نمي آيد در آن زمان افراد آمادگي ذهني براي شايع پردازي را پيدا مي كنند

وي بيان مي كند: شكل گيري شايعه همراه با يك فرمول است، ابهامي كه اهميت داشته باشد شايعه را مي سازد يعني در رابطه با موضوعي با اهميت زياد ابهام وجود دارد، افراد راجع به آن كم مي دانند و ميل به فهميدن آن دارند پس جامعه هم آماده شايع پردازي و هم آماده پذيرش شايعه است.

وي همچنين گفت: شايعه بر اساس موضوعي كه دارد مي تواند دسته هاي مختلفي داشته باشد به عنوان مثال شايع هاي وحشت كه در جامعه ايجاد ترس مي كند يا شايعه خزنده كه به آرامي و پيوسته در جامعه نفوذ مي كند.

اين جامعه شناس ضمن بيان اينكه شايعه به دليل اينكه دهن به دهن مي شود و جذابيتي خاص براي افراد دارد بسيار قدرتمندتر از هر رسانه اي كار مي كند، گفت: شايعه مانند هر پديده اي سه دوره را طي مي كند يكي تولد و شكل گيري، دوم اوج شايعه و سوم مرحله ميرايي است كه در واقعه پس از گذشت مدتي شايعه سقوط مي كند.

شایعه در بین دوستان و آشناییان زود تر دهان به دهان می شود

وي با تاكيد بر اينكه شايعه در بعضي مواقع مي تواند مثبت واقع شود و در جايي ديگر مي تواند منفي عمل كند، تصريح كرد: در مجموع شايعه مانند ويروس است كه وقتي در جامعه پخش مي شود به شدت رشد مي كند كه بعد از مدتي ضعيف مي شود و در واقع ذات خود شايعه است كه خودش را ضعيف مي كند.

دهقان بيان داشت: يكي از باورهاي غلطي كه رواج پيدا كرده اين است كه اكثر افراد مي پندارند بيگانگان شايعه را نشر مي دهند اما جالب است بدانيم كه اتفاقا شايع در ميان افرادي كه يكديگر را مي شناسند و رابطه نزديكي دارند مانند اقوام و دوستان و آشنايان و خانواده و همچنين در شبكه هاي اجتماعي سريع تر گسترش مي يابد.

وي مي گويد: اخباري كه از سوي دوستان و آشناييان به گوش فردي مي رسد براي او منبع موثقي مي شود و خودش هم براي قابل قبول تر كردن خبر تغييري در آن مي دهد و به دوستان و آشناييان خود مي گويد.

اين جامعه شناس با اشاره به اينكه رسانه هاي رسمي هم در شايعه پراكني نقش دارند، گفت: رسانه هاي رسمي هم گاهي خودشان مي توانند منبعي از شايعه ها باشند و يا گاهي شايعه اي كه شكل گرفت رسانه هاي رسمي هم با آن همراه مي كنند و در بعضي موارد گاهي وقتها رسانه هاي حرفه اي هم قرباني شايعه مي شوند.

وي ضمن تاكيد بر اينكه با افزايش سطح دانش و آگاهي است مي توان تا حدودي از شايعه سازي خود داري كرد، گفت: هر چقدر سطح سواد و دانش مردم بالا رود به خصوص در اين زمينه كه وقتي اخباري را مي شنوند بدون منبع موثقي آن را نپذيرند طبيعتا بسيار تاثير گذار است.

حمید دهقان خاطر نشان كرد: وجود آزادي اطلاعات يا چرخش اطلاعات بدون محدوديت هاي نابه جا در رسانه ها بسيار مهم است زيرا وقتي محدوديت هاي نابه جا در رسانه ها نباشد و رسانه ها بتوانند در موضوعات مهم اطلاعات صحيح و كامل را ارئه دهند مسلما مهم تريم مانع براي جلوگيري از شايعه پراكني در جامعه است.

وی می گوید: به طور قطع افرادي كه به لحاظ سواد و به لحاظ آگاهي اجتماعي پايين تر هستند بيشتر به شايعات مي پذيرند همچنین افراد احساسي و افراد مسن تر در جامعه بيشتر شايعه را مي پذيرند و در واقع بيشترين جايي كه مي توان گفت چه قشري شايع را مي پذيرد افراد احساسي و افرادي كه آگاهي پايين تري دارند.

وی همچنین بیان داشت: در هر جامعه اي كه خلع رسانه ايي باشد قطعا رسانه رقيب مي تواند تاثير گذار باشد ولي رسانه ها هم دو دسته دارند رسانه هاي حرفه اي به راحتي و به وضوح شايعه را رواج نمی دهند بلکه اين كار را با شيوه هايي انجام مي دهند كه جامعه و شخص متوجه آن نمي شود اما رسانه هاي غير حرفه اي خيلي واضح اين كار را انجام مي دهند كه البته به خودشان لطمه وارد مي شود و تاثير آن كمتر است.

امروزه اوج شایعه در شبکه های اجتماعی است

محمد جواد جلوان كارشناس رسانه بیان می کند: به بحث شايعه مي توان از چند محور می توان نگاه كرد يكي مباحث فقه رسانه ای است که جعل دروغ حرام است چه در رسانه چه دهان به دهان باشد.

وی می گوید: مشكلي كه در جامعه ما وجود دارد زود باوري مردم است تلقين پذيري، خرافه گرايي، نداشتن سواد رسانه اي، نداشتن تفكر انتقادي و اینکه مردم مي خواهند همرنگ جماعت باشند اينها همه دست به دست هم مي دهد تا شایعه شکل بگیرد و منتشر شود.

این کارشناس رسانه عنوان کرد: اوج شايعه را مي توان در شبكه هاي اجتماعي ديد زیرا مردم رغبت ندارند متني را كه در یک شبكه اجتماعي به دستشان رسيده در مورد آن تحقيق كنند و به راحتي متني را که شايد اصلا صحت و منبعي ندارد براي چندين نفر ديگر ارسال مي كند.

جلوانی با اشاره به اینکه کار كپي و پيست در شبکه های اجتماعی بسيار رايج شده است، می گوید: خيلي از پيام هایی که در شبكه هاي اجتماعي با تيتر جنجالي و با نام يك خبرگزاري و همراه با لينك ارسال و دست به دست مي شود در صورتي كه بر روي لينك كليك كنند متوجه مي شويد كه اصلا چنين صفحه اي وجود ندارد اما هیچکس قبلاز ارسال برای دیگری بر روی لینک کلیک نمی کند که آیا این خبر صحت دارد یا خیر.

خرافه گرایی در پیام های شبکه های اجتماعی بیداد می کند

وی در خصوص پیام هایی خرافه گرایی عنوان می کند: در بسیاری از پيام ها آمده كه اگر اين پيام را براي ده نفر بفرستي يك خبر خوش مي شنوي و يا بر عكس اگر پيام را براي كسي نفرستي يك خبر بد مي شنوي، مردم به خاطر ضعف اراده و خرافه گرايي آن پيام را انتشار مي دهند.

محمد جواد جلوان ضمن بیان اینکه رسانه های بیگانه به نفع کشور ما کار نمی کنند، اظهار کرد: در این زمان مسولییت رسانه های ملی و رسانه های داخلی به خصوص صدا و سیما بسیار پررنگ تر می شود، اگر رسانه های داخلی پیش دستی کنند و قبل از اینکه میدان به دست آنها بیفتد خودشان مساله را برای مردم شرح دهند و مساله را برای مردم شفاف کنند دیگر رسانه های خارجی فرصت انتشار شایعات را ندارند.

وی می گوید: رسانه های قوی و حرفه ای دیگر از ترفند دروغ استفاده نمی کنند زیرا ترفند قدیمی شده است بلکه از تکنیک های قوی تر از دروغ گفتن استفاده می کنند مثلا اینکه همه واقیعت را نگویند یا قاب داستان یا قاب دوربین را کجا ببندند یا روایتی دیگر از مساله را بیان کنند.

وی ضمن بیان اینکه تکنیک های رسانه ای بسیاری وجود دارد حتی بار معنایی کلمات در تیتر و متن خبر بسیار اهمیت دارد، گفت: به عنوان مثال در شبکه bbc اصل خبری که مطرح می شود با اصل خبری که در رسانه های مطرح می شود تقریبا یکی است اما مساله مهم تحلیل و دلیل وقوع خبر است که آنها به گونه ای دیگر روی آن جلوه می دهند. 

انتهای پیام/ ا