باشگاه ضربالمثل/2
«شتر دیدی، ندیدی»
حکایت ضرب المثل «شتر دیدی، ندیدی» حکایتی شیرین و خواندنی است که در «پند و مثل» امروز می خوانید ...
به گزارش خبرنگار حوزه ادبیات گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان؛ ضرب المثل ها جملات و عبارات کوتاه و بلندی هستند که در تمامی زبان ها و جوامع وجود دارند. واژه ضرب المثل خود یک ترکیب عربی است، به معنای «مثل زدن». اصلا خود کلمه مَثـَل هم عربی است و فارسی آن می شود «متل».
البته امروزه متل را بیشتر به آن ضرب المثل‌هایی می گویند که در پس خود حکایتی و ماجرایی دارند.
دانستن و یادگیری ضرب المثل ها به ما کمک می کند تا هم بهتر حرف بزنیم و هم بهتر بنویسیم و هم گاهی شیرینی و طنزی را به کلاممان اضافه کنیم که تاثیر بهتری را بر مخاطب بگذارد. ضرب المثل های فارسی که البته تعدادشان هم کم نیست، همه این شیرینی و طنز را دارند و گاهی هم پند و عبرتی را در خود نگه داشته‌اند.
در «پند و مثل» امروز از ریشه ضرب المثل «شتر دیدی، ندیدی» حرف می زنیم. حکایت این ضرب المثل را می خوانید:
]آورده اند که... مردی در صحرا شترش را گم کرد. مرد دیگری را در آنجا دید و پرسید: ببینم تو شتر مرا ندیده ای؟ او گفت: شترت یک چشمش کور بود؟ صاحب شتر گفت: بله. مرد دوباره پرسید: یک طرف بار شترت شیرین و طرف دیگر ترشی بود؟ بازهم پاسخ مثبت گرفت. مرد که دیگر مطمئن شده بود او شترش را دیده، گفت: بگو شترم کجاست؟ اما او گفت: من شتری ندیدم. صاحب شتر عصبانی شد و از آنجا که نشانه هایی که آن مرد داده بود، درست بود او را نزد قاضی برد.
قاضی شرح ماجرا را که شنید رو به آن شخص کرد و گفت: اگر تو شتر را ندیدی پس چطور آن نشانه ها را دادی؟
آن مرد جواب داد: در راه ردپای شتری را دیدم که فقط سبزه های یک طرف را خورده بود، از طرف دیگر در یک سمت مگسان و در طرف دیگر تعداد پشه ها بیشتر بود. از آنجا که مگس دور شیرینی می گردد و پشه پی ترشی، فهمیدم که بار شتر از هر دو قسم بوده است.
قاضی فهمید که او مرد باهوش و زیرکی است. به او گفت تو بی گناهی اما زبانت باعث دردسرت می شود، از این به بعد «شتر دیدی، ندیدی» باب شد.
این ضرب المثل را در بیانی دیگر به سعدی نسبت می دهند. یعنی یم‌گویند که سعدی آن مرد باهوش بوده و با دادن همه‌ی نشانه ها و در پایان گفتن اینکه شتر را ندیده، از صاحب شتر کتک مفصلی می خورد و تا می آید بگوید که از روی جای پا و علامت‌ها فهمیده، چند چوب از ساربان خورده بود. وقتی مرد ساربان باور کرد که او شتر را ندزدیده راه افتاد و رفت. سعدی هم آنگاه زیر لب زمزمه کرد و گفت:
سعدیا چند خوری چوب شترداران را/ می‌توان قطع نظر كرد، شتر دیدی؟ نه"
البته ظاهرابعدها طنازان بیت دوم شیخ اجل سعدی را چنین تحریف کرده‌انده که؛
تو شتر دیدی؟ نه جا پاشم ندیدم!
در زبان انگلیسی ضرب المثلی هست که بار معنایی مشابه با ضرب المثل فارسی «شتر دیدی، ندیدی» دارد:
You see nothing, You hear nothing
این ضرب المثل را معمولاً در مورد کسانی به کار می برند که از رازی باخبرند، اما گفتن آن راز باعث دردسر آنها می شود. تو این جور مواقع می گویند «شتر دیدی، ندیدی».
گزارش از مریم محمدی
انتهای پیام/
