وی با اشاره به اینکه در روند مذکور، میز مذاکرات را هم ترک نکردیم، اما طرف مقابل در طول مذاکرات گذشته شرط می گذاشت که اول باید ایران فعالیت های خود راتعلیق کند، بعد مذاکره کنیم، ادامه داد: جمهوری اسلامی هرگز چنین چیزی را نپذیرفت چراکه تجربه تلخ سال های 82 تا 84 را پشت سر گذاشته بودیم و البته غربی ها هم فشارها و تهدیدهای خود را افزایش می دادند.

عراقچی عنوان کرد: مقاومت ملی ایران در مقابل تحریم ها و پیشرفت چشم گیر ایران در حوزه دفاعی و رشد و شکوفایی دانش هسته ای سبب شد تا غربی ها جز مذاکره بدون پیش شرط راه دیگری نداشته باشند و به همین دلیل غربی ها پای میز مذاکره نشستند.

وی در ادامه به نخستین دوره مذاکرات در اجلاس استانبول اشاره کرد و یاد آور شد: اجلاس استانبول با مسئولیت جلیلی به صورتی که مذاکرات با روش گام به گام و نه پیش شرط، ادامه یابد، برگزار شد و در دور بعدی مذاکرات در بغداد، پیشنهادات ما و غربی ها در روش گام به گام فاصله زیادی داشت؛ به همین دلیل مذاکرات متوقف شد.

عضو ارشد هیئت مذاکره کننده کشورمان خاطرنشان کرد: غربی ها سراغ تحریم های بیشتر به ویژه در حوزه تحریم نفتی، بانکی و مالی رفته و آمریکایی ها تصویب کردند که هر شش ماه 20% خرید نفت ایران کاهش یابد؛ البته حتی چین و روسیه هم از مصوبه مذکور تبعیت کردند.

وی به آغاز مذاکرات آلماتی در اسفند 91 اشاره داشت و تشریح کرد: در آنجا پیشنهادات جدیدی از طرف غربی ها ارائه شد و بنا شد که ایران در آلماتی 2 پاسخ پیشنهاد غربی ها را بدهد؛ در آلماتی 2، ایران بر حق غنی سازی خود تاکید کرد اما فاصله ما با غربی ها زیاد بود و مذاکرات دوباره متوقف شد و در ایران نیز انتخابات جدید برگزار شد.

عراقچی با بیان اینکه البته از تابستان 92، آمریکایی ها از طریق عمان وارد مذاکرات شدند و مسیر جدیدی باز شد اما کار خیلی کند پیش می رفت که البته انتخابات جدید این مسیر را هم موقتا متوقف کرد، اشاره کرد: پس از روی کار آمدن دولت جدید، همان مسیر عمان ادامه پیدا کرد و همزمان 1+5 احیا شد و درنهایت پس از به ثمر رسیدن مذاکرات عمان، آن مسیر نیز به 1+5 منتقل شد و سرانجام به مذاکرات ژنو رسیدیم.

وی متذکر شد: ما در شرایطی به ژنو رفتیم که دستمان به لحاظ هسته ای کاملا پر بود و ما به اهدافمان رسیده بودیم؛ البته در مقابل هزینه های آن هم سنگین شده بود و غربی‌ها اجماع جهانی علیه ایران را دنبال می‌کردند و کارها سخت تر می شد به طوری که فروش نفت به شدت کاهش پیدا کرد و پول آن هم بر نمی گشت اما آمریکایی ها و متحدانشان به این امر واقف بودند که ایران در مقابل تحریم و تهدید نه تنها تسلیم نخواهد شد بلکه هر روز قدرتمندتر و مقاوم تر می شود.

معاون وزیر امور خارجه کشورمان اذعان کرد: در این وضعیت دو طرف به این نتیجه رسیدند که "مذاکره" باز هم انتخاب شود و مذاکرات بدون هیچ نوع پیش‌شرطی مورد توافق طرفین قرار گرفت یعنی ایران با عزت و و اقتدار وارد مذاکرات شد و غربی‌ها از کلید پیش‌شرط‌های خود عقب‌نشینی کردند.

وی با بیان اینکه نکته قابل توجه و بسیار مهم، مواضع حکیمانه، مدبرانه و دوراندیشانه مقام معظم رهبری بود، تأکید کرد: چتر نگاه بدبینانه و عدم اعتماد به آمریکا و طرف مقابل بر سر مذاکرات از همه جهات به نفع جمهوری اسلامی در طول مذاکرات بود.

عراقچی با اشاره به اینکه ما در مذاکرات از مواضع قدرت و تهاجمی وارد شدیم و پرقدرت عمل کردیم، گفت: پشتوانه توانمندی‌های صلح‌آمیز هسته‌ای و توانمندی‌های نظامی در کنار قدرت و نفوذ رهبری مقتدر و مقاومت ملت ایران ما را در مذاکرات در موضع قدرت قرار داد.

وی با بیان اینکه غنی‌سازی حق تصریح‌شده ما در عهدنامه NPTاست اما این حق را محدود کرده بودند، ادامه داد: ما برنامه دراز مدت خود را از طریق سازمان انرژی اتمی به آژانس ارائه خواهیم داد و مطابق برجام، حقوق هسته‌ای ما، فردو و نطنز حفظ شده و قطع‌نامه‌های شورای امنیت لغو شده و تحریم‌ها لغو می‌شود.

عضو ارشد هیئت مذاکره کننده کشورمان با تأکید بر اینکه در هیچ بخشی از برجام به فعالیت‌های موشکی و تسلیحاتی اشاره نشده است، تصریح کرد: این دو موضوع در قطع‌نامه شورای امنیت آمده است و برای ما الزام‌آور نیست؛ در برجام هم آمده که اگر برجام نقض شود، تحریم‌ها برمی‌گردند اینکه قطع‌نامه اجرا نشود، پس با نقض قطع‌نامه، تحریم‌ها برنمی‌گردد.

*سوالات اعضای کمیسیون برجام از عراقچی

نقوی حسینی پس از بیان بخشی از سخنان عراقچی در کمیسیون ویژه بررسی برجام در مجلس اظهار کرد: ورود به محتوا، در پنج سرفصل اصلی در چارچوب طرح سوال از طرف همکاران و پاسخ اعضای مذاکره‌کننده انجام می‌شود که نخستین سرفصل جنبه‌های حقوقی برجام بود که سوالات در این ارتباط مطرح شد.

سخنگوی کمیسیون ویژه بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی به سوالات اعضای این کمیسیون از عراقچی اشاره کرد و عنوان کرد: چرا برجام به مجلس نیامد، در حالی که طبق قانون اساسی باید به مجلس بیاید؟ چرا متن برجام فارسی ارائه نشده، در حالی که یک طرف توافق ایران است؟ ضمانت حقوقی بدقولی و عهدشکنی طرف مقابل چیست؟ آیا صرف برگشت‌پذیری کفایت می‌کند؟ چرا در هیات هشت نفره قضاوت، پذیرفته شد که با 5 رأی نظر هیات تصویب و پذیرفته می‌شود؟ آیا دولت می‌تواند تعهدات 25 ساله داوطلبانه به عهده بگیرد در حالی که عمر این دولت محدود است؟

وی ادامه داد: همچنین از عراقچی پرسیده شد آیا الزامات قانونی ماده واحده پروتکل الحاقی مجلس شورای اسلامی رعایت شده است؟ آیا اصل 125 قانون اساسی در طی مراحل قانون برجام رعایت شده است؟ چرا مطابق برجام، ایران استثنا شده و به صراحت ذکر شده که برجام صرفاً برای ایران است و نه سایر کشورها؟ تکلیف اجرای پروژه‌های هسته‌ای در آینده چیست؟ چرا خرید تجهیزات و همچنین نیازهای حوزه‌های مختلف به تشخیص کارگروه خرید سپرده شده است؟ روز اجرا چه روزی است که قرار است تحریم‌ها در آن لغو شود؟ تلقی دنیا از تیم مذاکره‌کننده، به نمایندگی از حاکمیت بود و یا به نمایندگی از طرف دولت؟ پس از 90 روز، اجرا شروع می‌شود و باید توافق اجرا شود؟ آیا تعهداتی که می‌خواهد دولت اجرا کند، تعهدات دولت است یا تعهدات حاکمیت؟

*پاسخ های عراقچی به سوالات نمایندگان

نقوی حسینی با اشاره به پاسخ های عراقچی، گفت: این عضو ارشد تیم مذاکره کننده توضیح داد اینکه برجام لایحه شود و به مجلس بیاید در اختیار وزارت خارجه نیست، بلکه تصمیم آن با دولت است؛ اما روز قانونی شدن برجام قطعا طبق قانون طی خواهد شد.

عراقچی با بیان اینکه از نظر ما فرقی نمی‌کند که برجام لایحه شود و به مجلس بیاید یا نیاید، اما به لحاظ مصالح کشور به صلاح نمی‌دانیم به مجلس بیاید، خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم غیر از متن انگلیسی،‌ متن با زبان فارسی هم آورده شود، باید به زبان 5 کشور دیگر هم آورده شود و در تغییر دچار مشکلات زیادی می‌شویم.

معاون وزیر امور خارجه کشورمان معتقد است: دولت می‌تواند تعهدات بلندمدت بدهد و تنها ضمانت اجرا، خود ما هستیم و تنها راه آن هم بازگشت به شرایط قبل از توافق است و راهکار دیگری قابل تصور نیست، چرا که شکایت را نمی‌توان به خود آنها برد و منتظر آنها ماند. بنابراین خودمان، تعهداتمان را متوقف می‌کنیم.

وی در خصوص کمیسیون مشترک اظهار داشت: در این باره نیز همه تصمیمات این کمیسیون با اجماع است. پس اگر ما موافق نباشیم، هیچ چیز جز بازدید از اماکن نظامی در چارچوب پروتکل الحاقی تصویب نمی‌شود.

عراقچی با تأکید بر اینکه پروتکل الحاقی هم امر غیرمتعارفی نیست، اشاره کرد: دسترسی‌ها در چارچوب پروتکل است و پروتکل الحاقی هم صرفا سیاست‌های هسته‌ای اعلام شده از سوی کشور پذیرنده را در بازدید قابل دسترس قلمداد می‌کند نه هر مکان و هر جایی را.

وی با بیان اینکه اگر آژانس به مکانی شک داشت باید مسیر طولانی را طی کند نه اینکه بازرسی قابل دسترسی شامل آن شود، ابراز کرد: یعنی این فرایند حداقل نزدیک یک ماه زمان خواهد برد نه اینکه 24 ساعته امکان دسترسی داشته باشد و تازه همین بازرسی هم دسترسی مدیریت شده است.

عضو ارشد هیئت مذاکره کننده کشورمان معتقد است: شرایط ما واقعا استثنا است؛ ثانیاً اینکه برجام خاص ایران است، جنبه مثبت هم دارد. یعنی آنچه که به‌عنوان حقوق برای ما در نظر گرفته شده نیز خاص ایران است.