به گزارش گروه  وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان ،بحث مسیر یابی و یافتن مقصد مورد نظر از دیرباز یکی از بزرگترین چالش های بشری بوده است. استفاده از ستارگان، علامت دادن با دود به یکدیگر، نقشه برداری، عکاسی هوایی و امروزه نیز مکان یابی ماهواره ای از راه های مورد استفاده برای این امر به شمار می آید. 

امروزه مسیر یابی ماهواره ای بهترین روش برای این منظور است که چند سامانه جهانی مثل جی پی اس آمریکایی، گلوناس روسی و بیدو چینی از جمله اصلی ترین سیستم ها در این بخش به شمار می روند. بر اساس اخبار جدید اعلام شده، قرار است که شرکت صا ایران فناروی های مربوط به سیستم مکان یاب ماهواره ای بیدو را به ایران وارد کند. ایستگاه های زمینی و برپایی مرکز جمع آوری اطلاعات فضایی نیز از جمله دیگر بخش های مربوط به این طرح است. 

هدایت ماهواره ای؛ زایده جنگ سرد

بحث هدایت ماهواره ای در دهه 1960 میلادی با سامانه TRANSIT مخصوص نیروی دریایی آمریکا آغاز شد. ارتش آمریکا برای هدایت زیردریایی ها، هواپیما و موشک های خود نیاز به سیستم هدایت و مسیر یابی ماهواره ای داشت و در این راه میلیاردها دلار هزینه شد. با افزایش حجم سلاح ها و همچنین نیاز به بیشتر کردن دقت در این جنگ افزارها برنامه سامانه مکان یاب جهانی که به اختصار جی پی اس نامیده می شود در آمریکا کلید خورد.

با توجه به هزینه بالایی که دولت آمریکا برای این سامانه پرداخته بود و همچنین حساسیت های بالای آن، در ابتدا استفاده غیر نظامی از آن مطرح نبود. پس از وقوع فاجعه ساقط شدن هواپیمای مسافربری کره جنوبی بر فراز حریم هوایی جزیره ساخالین شوروی سابق، رونالد ریگان رییس جمهور وقت آمریکا اجازه استفاده از این سامانه برای مصارف غیر نظامی را صادر کرد.

در حال حاضر 31 فروند ماهواره مربوط به سامانه جی پی اس در حال گردش به دور کره زمین هستند و در بسیاری از بخش های نظامی و غیر نظامی از هدایت موشک های کروز گرفته تا مسیر یابی در ترافیک شهری را بر عهده دارند. البته دقت و قدرت سیگنال های جی پی اس برای استفاده غیر نظامی در مقایسه با نمونه غیر نظامی کاهش یافته است.

نمایه گرافیکی از سامانه جی پی اس

سامانه گلوناس روسی هم به نوعی مسیری شبیه به جی پی اس آمریکایی را طی کرد. اولین ماهواره های شوروی سابق برای هدایت زیردریایی های حامل موشک بالستیک ساخته شد. روسها هم در دهه 1960 و 1970 به دنبال افزایش سطح پوشش ماهواره ای خود برنامه "گلوناس" را آغاز کرده و در دهه 1980 میلادی چندین ماهواره را به فضا پرتاب کردند. 

در زمان فروپاشی شوروی سابق، روسها هنوز موفق نشده بودند پوشش کامل کره زمین را بر قرار کنند. 

ماهواره گلوناس روسی

بعد از فروپاشی شوروی ،مدتی به دلیل مشکلات اقتصادی این برنامه با مشکل رو به رو شد و تعداد ماهواره ها نیز کاهش یافت. در نهایت در سال های اخیر و با بهبود وضعیت اقتصادی این کشور و به دلیل توجه خاص شخص ولادیمیر پوتین رییس جمهور روسیه، برنامه گلوناس شتاب گرفته و در حال حاضر با 29 ماهواره مربوط به سامانه گلوناس در جو زمین در حال گردش هستند.

روسیه چند سالی است که خدمات مربوط به بخش غیر نظامی با استفاده از گلوناس را نیز آغاز کرده است.

سامانه چینی بیدو: اژدها وارد می شود

کشور چین با توجه به رشد چشم گیر اقتصادی در سالهای اخیر و افزایش نیاز به یک سامانه مکان یاب ماهواره ای بومی برنامه بیدو (beidou -北斗) را آغاز کرد. چینی ها بین سال های 2000 الی 2003 میلادی با استفاده از 3 ماهواره آزمایشی این طرح را آغاز کرد.

در ادامه، پوشش کامل برای سرزمین چین و کشورهای همسایه بدست آمده و در نهایت بنای چینی ها بر بدست آوردن پوشش جهانی بیدو در سال 2020 است. نسل قدیمی تر این ماهواره ها با عنوان بیدو – 1 شناخته می شدند و نسل جدیتر به عنوان بیدو – 2 .

شمایه عملکرد سامانه بیدو 

در حال حاضر 20 ماهواره از سری بیدو در فضا به سر می برند و جدید ترین مدل از این ماهواره هم در مارس سال جاری میلادی به فضا پرتاب شد که از این مدل جدید 17 ماهواره به فضا پرتاب می شود. همانطور که اشاره شد، در حدود سال ‌۲۰۲۰ سیستم بیدو تکمیل خواهد شد و با پوشش جهانی ۳۵ماهواره‌ای به ارائه خدمات ادامه خواهد داد و کاربران در سراسر جهان می‌توانند از دو نوع خدمات کیفیت بالا، از جمله خدمات ویژه نیازمند به مجوز و خدمات آزاد بهره‌مند شوند. 

خدمات آزاد رایگان بوده و دقت ۱۰متر برای موقعیت‌یابی، سرعت ۰.۲متر در ثانیه و زمان‌بندی ۲۰ نانوثانیه‌ای را ارائه می‌کند. اما سرویس ویژه، دقت بالاتر و قابلیت اطمینان بیشتری دارد که در دسترس کاربران مجاز قرار می‌گیرد.

در بحث دقت سامانه بیدو هم مثل سایر سامانه های به کار رفته در دنیا، در مدل های نظامی و غیر نظامی تفاوت دارد. همان گونه که گفته شد، دقت در گونه رایگان غیر نظامی در حدود 10 متر بوده و این در حالی است که این عدد برای مدل نظامی، 10 سانتی متر است. در حال حاضر نیروهای مسلح چین و پاکستان تنها کاربران نظامی سامانه بیدو هستند.

ایران و هدایت ماهواره ای

در حال حاضر در کشور ما استفاده از سامانه های هدایت و مکان یابی ماهواره ای، عمدتا جی پی اس، آمریکایی عمومیت پیدا کرده است. اتوبوس های بین شهری، هواپیماهای مسافربری، کشتی ها و مسیریاب های درون شهری از جمله سیستم هایی هستند که به صورت روزانه برای مسیر یابی و یا اموری مثل کنترل سرعت در آنها از سیستم جی پی اس استفاده می کنند.

با توجه به وضعیت روابط خاص ایران و آمریکا، خدمات ویژه و دقیق جی پی اس در ایران قابل دسترسی نیست و به احتمال فراوان این امکان وجود دارد که در صورت بروز هر گونه شرایط اضطراری در کشور، خدمات موجود نیز قطع شود.

ورود رسمی بیدو به ایران با کمک صا ایران

طبق اعلام رسمی شرکت صا ایران که اگرچه زیرمجموعه ای از وزارت دفاع کشورمان محسوب می شود اما در حوزه ارائه خدمات عمومی نیز مشغول فعالیت است، فناوری و پیاده‌سازی فنی سامانه ناوبری فضایی بیدو با امضای تفاهم نامه بین ایران و چین و با نمایندگی این شرکت  به کشورمان وارد خواهد شد. 

با وارد شدن این سامانه به ایران و ورود فناروی های آن به کشور و راه اندازی ایستگاه های کنترل کننده و دریافت اطلاعت ماهواره ای که از جمله مفاد ذکر شده در این قرارداد است، امکانات بسیار زیادی برای کشور چه در بخش نظامی و چه غیر نظامی ایجاد خواهد شد. اولا که چینی ها اعلام کردند که بخشی از خدمات غیر نظامی خود را در این بخش به صورت رایگان در اختیار مردم دنیا قرار خواهد داد. در حقیقت به نسبت جی پی اس آمریکایی نیز خدمات بیدوی چینی ارزان تر و به صرفه تر خواهد بود.

همچنین با توجه به ورود فناروی های مربوط به این سامانه به ایران و بومی سازی آن و همچنین روابط بسیار نزدیک پکن و تهران احتمال قطع شدن خدمات بیدو و یا بروز مشکل در آن بسیار کمتر از جی پی اس آمریکایی است. 

با توجه به اینکه صا ایران اعلام کرده است که "تاکنون آمریکا به عنوان کشور صاحب فناوری جی‌پی‌اس، به ایران امکان دسترسی به خدمات خاص و دقت بالا نداده بود و با افزودن سامانه ناوبری فضایی بیدو و انتقال فناوری آن به کشور، امکان بهره‌مندی از چنین خدماتی فراهم شده"

قرار است خدمات دقت بالای بیدو چینی نیز در اختیار ایران قرار بگیرد. این توانایی را می توان در بخش نظامی در مسائلی مثل هدایت موشک ها، هواپیماهای نظامی و همچنین پهپادها نیز استفاده کرد و دقت آنها را تا حد قابل توجهی افزایش داد.

از سوی دیگر، برخی نکات و مزیت های مورد اشاره در توضیحات صا ایران درباره همکاری با کشور چین مانند اینکه " بیدو کلیه نقاط کور کشور را نیز پوشش می‌دهد" از جمله مواردی است که باید در آینده و مشخص شدن شرایط و ابعاد این همکاری، پیرامون آن بحث و بررسی صورت بگیرد.

در عین حال با توجه به اینکه صا ایران به عنوان سازنده ماهواره‌های فضایی ایران از جمله امید، فجر و طلوع، وظیفه توسعه فناوری سامانه‌های ناوبری فضایی در کشور را بر عهده گرفته، با افزایش سامانه ناوبری پیشرفته بیدو در کنار جی‌پی‌اس، خدمات و امکانات خاص موقعیت‌یابی و ناوبری فضایی را تکمیل خواهد کرد. و در عین استفاده از توانمندی های متخصصان ایرانی، استفاده از علوم روز را نیز مد نظر خواهد داشت.

منبع:مشرق

انتهای پیام/