به گزارش خبرنگار گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان ؛در چند سال اخیر صحبت های بسیاری در خصوص انواع بیمه و دریافت مستمری در سال های بازنشستگی برای افراد شنیده می شود از این رو در نظر داریم در این گزارش به تشریح تفاوت بیمه اجباری و اختیاری بپردازیم تا همگان اطلاعات كافی و لازم را در این خصوص كسب كنند.

بر اساس قانون تامین اجتماعی افرادی كه مشمول هیچ بیمه ای نیستند، تحت پوشش بیمه اختیاری قرار می گیرند.

اكنون سازمان تامین اجتماعی به تشریح جزئیات انواع بیمه این سازمان پرداخته است كه در ذیل به آن اشاره شده است:

در این چارچوب بیمه بر اساس قانون تامین اجتماعی به دو دسته عمده تقسیم می شود:

الف: بیمه اجباری: بیمه اجباری شامل تمامی مشمولین قانون کار و كسانی است كه در قبال دریافت مزد و حقوق در كارگاه‌ها، كارخانه ها و شركت‌ها مشغول به كارند.

ب: بیمه های خویش فرما: بیمه خویش فرما به دو دســته تقســیم می شود: ۱. بیمه اختیاری ۲. بیمه صاحبان حرف و مشاغل آزاد در این شــماره مقررات و ضوابط مربوط به بیمه اختیاری مطرح و بررسی می شود.

بیمه اختیاری برای کسانی است که تحت پوشش بیمه خاصی نیستند. متقاضی این نوع بیمه، مستقیما با مراجعه به شعب سازمان تامین اجتماعی خواهان انعقاد قرارداد بیمه اختیاری می‌شود و موظف است خود حق بیمه را در زمان تعیین شده پرداخت کند. درصورت عدم پرداخت حق بیمه در موعد مقرر قرارداد بیمه او باطل می‌شــود و متقاضی موظف است در چارچوب ضوابط مجددا درخواســت خود را ارائه کند. البته متقاضی بیمه اختیاری می‌تواند برای انعقاد بیمه اختیاری با سازمان وکیل بگیرد.

در متن وکالت‌نامه باید دقیقا موضــوع وکالت مبنی بر انعقاد قرارداد بیمه اختیاری ذکر شود و قراردادهای وکالتی که به صورت کلی تنظیم شده باشند در این خصوص فاقد اعتبارند. ســازمان تامین اجتماعی از زمان ثبت تقاضای بیمه اختیاری در دفتر شعبه موظف است حداکثر در مدت دو ماه موضوع را بررسی و استحقاق یا عدم استحقاق را کتبا به متقاضی اعلام کند. در صورت وجود شــرایط سنی و ســابقه انعقاد قرارداد بیمه اختیاری، متقاضی و افراد تحت تکفل برای معاینه پزشکی به پزشک معتمد سازمان معرفی می‌شوند.

متقاضیانی که هنگام ارائه تقاضا بیشتر از نه ماه از قطع پرداخت حق بیمه آن‌ها نگذشته باشد از انجام معاینات پزشکی معاف هستند. چنانچه بیمه شدگان اختیاری با اشتغال در كارگاه‌های مشمول قانون كار و تامین اجتماعی تحت پوشش بیمه اجباری قرار بگیرند یا مشمول صندوق‌های بیمه ای دیگر شــوند موظف اند آن را كتبا به اطلاع سازمان برسانند تا برای قطع بیمه اختیاری آنان اقدام شود؛ در غیر این صورت حق بیمه های دریافتی پس از كسر هزینه های اداری مربوط مسترد شده و سابقه ایجادشده حذف می‌شود.

کسانی می توانند بیمه اختیاری شوند كه دارای شرایط زیر باشند: داشتن حداقل ۳۰ روز سابقه پرداخت حق بیمه داشتن حداکثر ۵۵ سال سن (مرد و زن) در صورتی که ســن متقاضی در زمان تقاضا بیش از ۵۵ ســال باشد باید، معادل مدت مازاد سنی، ســابقه حق بیمه را بپردازد.

برای مثال، اگر متقاضی بیمه اختیاری ۵۷ساله باشد باید هنگام درخواست دو ســال ســابقه پرداخت حق بیمه را بپردازد و اگر ۶۰ساله باشد داشــتن پنج سال سابقه الزامی است. 

متقاضیانی که بیش از ده سال ســابقه پرداخت حق بیمه را داشته باشند از شرط ســنی معاف اند و با هر سنی می‌توانند بیمه شوند. چنانچه بیمه شده ای یکبار با سازمان قرارداد بیمه اختیاری منعقد کرده باشد تا سه بار حق انعقاد قرارداد بیمه اختیاری را بدون شرط سنی خواهد داشت.

البته دوران انقطاع جزء بیمه و سوابق فرد منظور نخواهد شد. برای كسانی كه بیش از سن مقرر سن دارند، سوابق انتقالی از صندوق‌های دیگر برای تامین سابقه مورد نیاز محاسبه نخواهد شد. 

چنانچه متقاضی بیمه اختیاری با ارائه مدارك و اسناد غیرقانونی و جعلی مبادرت به انعقاد قرارداد کند، بیمه وی قطع می‌شود و نمی‌تواند از مزایای سازمان استفاده كند.

درصد حق بیمه متقاضیان بیمه اختیاری ۲۶ درصد دستمزد و حقوق توافق شده است. بیمه اختیاری بر اساس حق بیمه مذکور تمامی تعهدات بیمه ای را شامل می‌شود. بیمه شدگان اختیاری که قبال با بیمه های ۱۴ ،۱۲ و ۱۸ درصدی مشمول بیمه بوده اند، از تاریخ ۸۶/۱/۱ با بیمه ۲۶ درصدی تطبیق یافتند و در برابر تعهدات مذکور بیمه کامل خواهند بود.

علاوه بر حق بیمه فوق دولت نیز پرداخت ۳ درصد از حق بیمه را طبق قانون تامین اجتماعی (ماده۲۸ قانون تامین اجتماعی) متعهد شده است. باید توجه داشت که مسئول پرداخت حق بیمه در بیمه های اختیاری خود شخص بیمه شده است.

متقاضیان بیمه اختیاری می‌توانند دستمزد مبنای پرداخت حق بیمه را خود مشخص کنند، برای این منظور باید آن را بین حداقل و حداکثر دستمزد هر سال تعیین کنند.

بیمه شدگان اختیاری می‌توانند با ارائه درخواست، هر دو سال یكبار، دستمزد مبنای محاسبه حق بیمه ماهانه خود را ۱۰ درصد افزایش دهند.

بیمه شدگان اختیاری موظف اند حق بیمه خود را حداکثر تا آخرین روز دو ماه بعد به شعبه تامین اجتماعی پرداخت کنند، در غیر این صورت قرارداد منعقدشده از اولین روز ماهی که حق بیمه پرداخت نشده لغو می‌شود و ادامه بیمه موکول به درخواست جدید خواهد بود. اولین پرداخت حق بیمه باید همزمان با انعقاد قرارداد صورت گیرد.

متقاضی بیمه اختیاری باید با مراجعه به شعبه تامین اجتماعی، که سوابق پرداخت حق بیمه در آن متمرکز است، فرم مربوطه را دریافت و تکمیل کند، سپس آن را همراه یک قطعه عکس و رسید اخذشده از شعبه ارائه کند. پس از انجام اقدامات فوق، شعبه موظف است حداکثر ظرف دوماه از تاریخ ثبت درخواست در دفتر شعبه، وضع متقاضی را از نظر استحقاق یا عدم استحقاق او بررسی و نتیجه را اعلام کند.

بررسی شعبه شامل سن، سابقه، معرفی به کمیسیون پزشکی و دریافت نتیجه و سایر مراحل اداری است. چنانچه متقاضی واجد شرایط تشخیص داده شد باید حداکثر در مدت بیست روز از تاریخ اعلام آن برای انعقاد قرارداد به شــعبه مراجعه کند و حداکثر در مدت ده روز پس از انعقاد قــرارداد بیمه اختیاری، حق بیمه را از تاریخ درخواســت به صورت یکجا پرداخت کند.

بیمه شدگان اختیاری خدمات زیر را دریافت خواهند کرد: مستمری بازنشستگی، فوت و ازكارافتادگی خدمات درمانی، هزینه کفن و دفن، همانند بیمه شدگان اجباری وسایل کمک پزشکی، همانند بیمه شدگان اجباری کمک هزینه ازدواج، ازکارافتادگی جزئی، غرامت دستمزد ایام بیماری و بارداری، و بیمه بیکاری شامل بیمه شدگان اختیاری نمی‌شود؛ زیرا این بیمه شدگان دارای کارفرما نیســتند، در کارگاه‌های مشمول قانون کار اشتغال ندارند و خود مستقیما خواهان ادامه بیمه به طور اختیاری هستند.

البته باید گفت كه در بیمه اختیاری فرد کارفرما ندارد بنابراین مزایای قانون کار به آن‌ها تعلق نمی گیرد به طور مثال بیمه اختیاری مشمول بیمه بیکاری نمی‌شود به همین دلیل از بحث غرامت دستمزد ایام بیکاری نیز بهره‌مند نمی‌شوند.

محمدحسن زدا معاون فنی و درآمد سازمان تامین اجتماعی در این خصوص می گوید: بسیاری از افراد به دلایل مختلف نمی توانند بیمه اجباری را ادامه دهند و برای اینکه سوابق این افراد بدون استفاده باقی نماند بنابراین می توانند از بیمه اختیاری و مشاغل آزاد استفاده کنند.

وی  با بیان اینکه هیچ محدودیتی در دفعات بیمه اختیاری وجود ندارد بیان كرد: افراد می توانند بدون هیچ محدودیتی از لحاظ دفعات، در صورت عدم ادامه بیمه اجباری مبادرت به بیمه اختیاری کنند.

معاون فنی و درآمد سازمان تامین اجتماعی افزود: البته در بیمه اختیاری از نظر سنی محدودیت وجود دارد به طوری که افراد باید دارای حداقل یک ماه سابقه بیمه بوده و زیر ۵۰ سال سن داشته باشند، همچنین زنان خانه دار بالای ۴۵ سال نمی توانند بیمه اختیاری شوند.

 زدا در مورد تفاوت بیمه اختیاری و اجباری اظهار داشت: از آنجایی که فرد در بیمه اختیاری کارفرما ندارد بنابراین مزایای قانون کار به آن‌ها تعلق نمی گیرد به طور مثال بیمه اختیاری مشمول بیمه بیکاری نمی‌شود به همین دلیل از بحث غرامت دستمزد ایام بیکاری نیز بهره‌مند نمی‌شوند.

وی ادامه داد: بیمه اختیاری بیشتر مزایای بیمه‌های اجباری مانند بازنشستگی، از کارافتادگی و درمان را شامل می‌شود.

معاون فنی و درآمد سازمان تامین اجتماعی با بیان اینکه نرخ بیمه اختیاری و مشاغل آزاد از بیمه اجباری کمتر است، گفت: سه نرخ حق بیمه در بیمه های اختیاری و بیمه زنان خانه دار وجود دارد؛ ۱۲ ،۱۴ و ۱۶ درصد که در هریک از این پرداخت ها دولت دو درصد حق بیمه پرداخت می کند در حالی‌که ۳۰ درصد حق بیمه شامل بیمه های اجباری می شود.

گفتنی است؛ به غیر از موارد ذكر شده شرایط مربوط به برخورداری از خدماتی از قبیل بازنشستگی، ازکارافتادگی کلی غیرناشی از کار، مستمری بازماندگان و... همانند بیمه شدگان اجباری است.