به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، "محمد مهدی ملکی" کارشناس مسائل منطقه غرب آسیا طی یادداشتی به بررسی سرنگونی جنگنده سوخوی روسیه توسط نیروهای ترکیه پرداخت.

متن یادداشت به شرح زیر است:

یکی از موضوعاتی که در روزهای اخیر بیشتر مورد توجه رسانه ها و محافل سیاسی در جهان قرار گرفته است و خود می تواند نقطه عطفی در تحولات آتی منطقه به حساب آید، سرنگونی جنگنده سوخوی روسیه توسط نیروهای ترکیه است که منجر به کاهش شدید روابط میان دو کشور شده و پس از آن تا به امروز طرفین به متهم کردن یکدیگر به نقض قوانین بین المللی و نبرد در عرصه های رسانه ای و سیاسی مشغول هستند و اوضاع به نحوی پیش می رود که برخی آن را به جنگ سرد منطقه ای نیز تعبیر می کنند.

نبرد با تروریسم هزینه خواهد داشت، این نکته ای است همه بدان اذعان دارند. اما گاهی تروریسم و حامیان آن به گونه ای اقدام می کنند که بتوانند در ورای آن اقدام نتایج دلخواه خود را گرفته و در این میان افکار عمومی را هم به گمراهی بکشانند، برخی از تحلیل گران معتقدند اقدام ترکیه را می توان در این راستا تفسیر نمود، آنها می گویند آنکارا و همه دنیا می دانند که جنگنده های روسی در خاک سوریه به دنبال شکار تروریست ها هستند و روس ها آنقدر زبده و کارآزموده هستند که بهانه ای به دست برخی سودجویان ندهند و به گفته آنها سوخوی روسی هر طور که حساب کنید تهدیدی علیه خاک ترکیه به حساب نمی آمد و بنا به گفته فرمانده نیروی هوایی روسیه، ترکیه و امریکا از ساعات و مسیر حرکت جنگنده های روسی مطلع بودند.

این حادثه هر طور که واقع شده باشد و به هردلیلی که صورت گرفته باشد این قابلیت را دارد که بتواند در روند تحولات منطقه تاثیر گذار باشد .

تا کنون اقدامات روسیه در قبال سقوط جنگنده سوخو چندان جدی و حساسیت برانگیز نبوده و مقامات کرملین تلاش دارند در قالب اقداماتی اقتصادی، سیاسی و رسانه ای پاسخ حساب شده و هوشمندانه ای به ترکیه بدهند.

برخی اقداماتی که مسکو تا کنون در این خصوص انجام داده عبارتند از :

- لغو سفر لاورف به ترکیه که از پیش تعیین شده هم بود

- لغو روادید شهروندان ترکیه ای 

- درخواست وزات خارجه روسیه از اتباع این کشور برای عدم سفر به ترکیه به منظور گردشگری
(صنعت توریسم یکی از ارکان اصلی در آمدزایی آنکارا محسوب می شود).

- استقرار سامانه دفاع موشکی اس 400  در خاک سوریه (عاملی بازدارنده)

- احضار وابسته نظامی ترکیه به وزارت امور خارجه روسیه و قطع کامل روابط نظامی با آنکارا 

- اظهارات معنا دار و حساب شده مقامات عالی رتبه روسیه 

پوتین اقدام ترکیه را "خنجر از پشت زدن" تعبیر کرده و گفته این اقدم ترکیه تبعات منفی و جدی برای آن به همراه خواهد داشت و بدون مجازات باقی نخواهد ماند.

لاورف هم در یکی از جدیدترین اظهارات خود گفته "ما نگران گسترش تروریسم در ترکیه هستیم، زیرا خاک این کشور محل عبور و مرور تروریست ها شده است" .

همچنین تا کنون چندین مرتبه مقامات روس با بیان اینکه مدارک و اسناد محکی را در اجلاس سران 20 که چندی پیش در آنتالیا برگزار گردید ارایه داده اند که نشان می دهد همکاری های گسترده ای میان ترکیه و گروه های تروریستی به طور خاص در زمینه امور اقتصادی در جریان است، خواستارتوجه بیشتر به نقش ترکیه در موضوع تروریسم شده اند.

اما اینکه چرا تا کنون روس ها اقدام نظامی علیه ترکیه انجام نداده اند می تواند دلایل مختلفی داشته باشد. برخی از ملاحظاتی که مسکو در این زمینه  دارد به شرح ذیل است:

- ترکیه عضو ناتو است و دیدیم که بلافاصله پس از حادثه سقوط سوخو مقامات آنکارابا نگرانی از اینکه مبادا روس ها بخواهند اقدام تلافی جویانه انجام دهند خواستار تشکیل فوری جلسه اعضای ناتو شدند تا از حمایت آنها برخوردار و عاملی بازدارنده پیش روی مسکو گذاشته باشند.  
- روس ها با اقدام نظامی علیه ترکیه از هدف اصلی خود که همان مبارزه با تروریسم و پاکسازی خاک سوریه است دور خواهند شد و در یک دور باطل گرفتار می شوند.

- اقدام نظامی و مقابله به مثل روسیه در برابر ترکیه شرایط منطقه را پیچیده تر خواهد کرد و به یقین به سود هیچ از یک طرفین درگیری نخواهد بود و تنها برنده آن می تواند تروریست ها باشند که ناآرامی و التهاب  بستر لازم را برای ادامه بقای آنها فراهم می آورد.

- به لحاظ قواعد جنگی، منطقی نیست که قوای نظامی یک کشور در چند جبهه درگیری حضور داشته باشند. بنابراین اولویت برای روسیه از میان برداشتن تروریست ها در سوریه و سپس در عراق است و مسکو آنقدر زکاوت دارد که خود را وارد چنین مخمصه ای نکند. 

برخی بر این باورند که حادثه هدف قرار دادن جنگنده روس توسط ترکیه به پشتوانه یک طرح از پیش حساب شده به منظور دام انداختن مسکو بوده تا آن کشور از حملات خود علیه تروریست ها عقب نشینی کند، اما کرملین نشان داد به خوبی با قواعد بازی آشنا است و همچنان می خواهد درعرصه منطقه ای و بین المللی بازیگری تاثیرگذار و قدرتمند باقی بماند.
 
در این میان روسیه می تواند فشار سیاسی را بر آنکار افزایش بخشد و با استفاده از توان و ظرفیت بالای خود در شورای امنیت سازمان ملل، اقدام اخیر ترکیه را در آن شورا مطرح کرده و به اتهام همکاری با تروریست ها علیه ترکیه درخواست صدور قطعنامه کند، هر چند که با وتوی برخی روبرو گردد. 

صادرات گاز روسیه به ترکیه می تواند ابزار اقتصادی دیگری برای مسکو به جهت افزایش فشارها بر ترکیه باشد که البته از شواهد پیداست در این خصوص فعلاً کرملین نیازی نمی بیند که اقدامی کند.

در بعد امنیتی نیز روسیه می تواند با تقویت گروه پ.ک.ک که از دشمنان دولت مرکزی ترکیه به حساب می آیند، آنکارا را بیش از پیش مشغول به گرفتاری های داخلی خود کند و البته اقداماتی در خصوص منطقه کردستان عراق و مناطق کرد نشین سوریه می تواند گزینه های دیگر مسکو قلمداد گردد.

با تمام این تفاسیر باز هم ما بایستی منتظر آینده باشیم و ببینیم که چه پیش خواهد آمد، چرا که تاریخ روابط بین الملل مملو از اتفاقاتی است که غیرقابل پیش بوده اند ولی حادث شدند.