کمتر روزی است که مطبوعات و رسانه‌ها درباره کودکانی که مورد آزار و اذیت قرار گرفته‌اند، چیزی نگویند و ننویسند و شاید کمتر پیدا شوند کسانی که در زندگی خود شاهد صحنه‌های کودک آزاری نبوده‌اند، صداهایی که فریادشان به آسمان بلند است اما شنیده نمی شوند و اگر هم شنیده شود اینقدر دیر است که دیگر کاری نمی شود کرد، بیمارستان و در نهایت مرگ و دوبار تیتر یک رسانه ها: «یک کودک دیگر بر اثر کودک آزاری و شدت جراحات درگذشت»

به همین بهانه به سراغ تعدادی از مسئولان بهزیستی استان همدان رفته و گزارشی را ترتیب داده ایم که در ادامه می آید.
 
کودک آزاری؛ فریادی که این روزها ضعیف شنیده می شود

کارشناس مسئول دفتر آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی استان همدان در گفتگو با خبرنگار ما با اشاره به تاریخچه ای از کودک آزاری گفت: در طول تاریخ کودکان به عنوان مایملک قانونی والدین تلقی شده و آنها انجام هر رفتاری را با کودک حق خود می دانستند، به شهادت تاریخ در بسیاری از جوامع کهن، پیشکش کردن کودکان برای قربانی در برابر خدایان مرسوم بوده است.

الهام آزادنام افزود: گاهی پدران و مادران بخشی از بدن طفل را با هدف ایجاد نشانه و علامت پایدار زخم کرده یا می سوزاندند؛ برای مثال سینه یا پشت کودک را تیغ زده یا دندان پیشین او را شکسته یا بینی و لبش را سوراخ می کردند و در دوران جاهلیت، اعراب دختران خود را زنده به گور می کردند.

وی ادامه داد: قربانی کردن کودکان علاوه بر این که در مراسم مذهبی انحام می گرفت، گاهی علل سیاسی هم منجر به قتل کودکان می شد که شناخته شده ترین آنها فرمان فرعون در قتل عام همه نوزادان پسر بود که در قرآن کریم و انجیل به آن اشاره شده است.

آزادنام اضافه کرد: همچنین بزرگسالان به علل مختلفی به تنبیه بدنی کودکان می پرداختند؛ به طوریکه طی قرن ها به عنوان شیوه موثر برای اعمال نظم، انتقال تصمیمات آموزشی جایز شمرده می¬شد، اما با توجه به پیامدهای ناگوار کودک آزاری و وجود قوانینی در این موضوع، سعی در پیشگیری و ارائه شیوه های درست برخورد با کودکان است، با این حال هنوز در جوامع گوناگون شاهد وجود کودک آزاری هستیم.
 
مشخص نبودن حدود تنبیه از دلائل رواج کودک آزاری در جامعه

کارشناس مسئول دفتر آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی استان همدان با تأکید بر اینکه یکی از دلایل رواج کودک آزاری در جامعه، مشخص نبودن حدود تنبیه است، ابراز داشت: طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی، کودک آزاری به هر آسیب یا تهدید سلامت جسم و روان و یا سعادت، رفاه و بهزیستی کودک به دست والدین یا افرادی که نسبت به او مسوول هستند، اطلاق می‌شود.

وی ادامه داد: طبق تعریفی دیگر کودک آزاری به هر نوع رفتاری اطلاق می‌شود که موجب آسیب جسمانی، روانی و عاطفی کودک شود و روند رشد جسمانی و روانی او را مختل سازد.

آزادنام اظهار داشت: در راستای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی، دفتر امور آسیب دیدگان اجتماعی از سال 83 اقدام به راه اندازی خط اورژانس اجتماعی با شماره سه رقمی 123 کرد که بسیاری از جامعه هدف به راحتی به آن دسترسی دارند.

وی با اشاره به این که این سامانه از آذر ماه سال 87 در استان همدان راه اندازی و تشکیل شد، بیان داشت: این خط در ابتدا با موضوع انجام مداخلات برای موارد کودک آزاری آغاز به کار کرد اما در حال حاضر با توجه به امکانات و تجهیزات فراهم شده، این فعالیت از حوزه خاص کودک آزاری فراتر رفته و سایر گروه‌های در معرض آسیب و آسیب دیده اجتماعی را نیز شامل می‌شود.

الهام آزادنام با اشاره به وجود 7 مرکز اورژانس اجتماعی در استان خاطرنشان کرد: از این تعداد دو مرکز در همدان وجود دارد و از سال 92 نیز 5 مرکز اورژانس اجتماعی در شهرهای ملایر، نهاوند، تویسرکان، کبودراهنگ و رزن فعالیت خود را آغاز کردند.

وی اضافه کرد: کودکان آزار دیده، زنان آزار دیده، افرادی که اقدام به خودکشی کرده‌اند و یا قصد خودکشی دارند و افرادی که اقدام به فرار از منزل کرده‌اند، از گروه‌های هدف اورژانس اجتماعی هستند.

آزاد نام با بیان این که تفاوت دیدگاه‌ها و مشخص نبودن محدوده تنبیه در جامعه ما، از علت‌های رواج کودک آزاری است، عنوان کرد: در قانون و عرف جامعه ما به والدین این اجازه داده شده است که برای تربیت فرزندان خود از تنبیه استفاده کنند اما متاسفانه نوع و محدوده این تنبیه مشخص نشده است به طوری که یک نفر زدن به پشت دست کودک و حبس او در اتاق را تنبیه می‌داند و فردی دیگر سوزاندن بدن کودک را با سیگار، تنبیه قلمداد می‌کند!

فرهنگ سازی و آموزش به افراد از راه‌های پیشگیری این مشکل است

کارشناس مسئول دفتر آسیب دیدگان اجتماعی بهزیستی استان همدان در ادامه فرهنگ سازی و آموزش به افراد را از راه‌های پیشگیری این مشکل عنوان و خاطرنشان کرد: آموزش مهارت‌های زندگی قبل از ازدواج نقش موثری در پیشگیری این موضوع دارد و لازم است که افراد به خصوص پدرها و مادرها از عوارض کودک آزاری آگاه شوند.

وی خاطرنشان ساخت: این آموزش می‌تواند از طریق رسانه‌ها، مراکز مشاوره، مدارس و به ویژه صدا و سیما انجام شود.

آزادنام با بیان اینکه کودک آزاری بیشتر از طرف والدین اصلی کودک و در مرتبه بعد توسط قیم کودک انجام می شود، اظهار داشت: بر اساس آمار ارائه شده صرف نظر از 10 درصد آن‌هایی که مشکل روانی دارند، بقیه افراد سالمی هستند.

وی یادآور شد: از جمله مشخصات افرادی که اقدام به کودک آزاری می‌کنند، بدون تفکر و آنی عمل کردن و زود رنج بودن است.

این مسئول تصریح کرد: این گونه افراد رفتار طبیعی کودک را به طور نادرست و عمدی تلقی می‌کنند و انتظار غیر معقول از وی دارند.

وی اضافه کرد: معمولا این افراد نوعی آزار را در دوران کودکی تجربه کرده‌اند و درک تحریف شده و اشتباهی از رفتار کودک که متناسب با سن او بوده را دارند.

آزاد نام اظهار داشت: به طور قطعی نمی‌توان گفت آن دسته از والدین که بیشترین تماس را با کوکان خود داشته و وقت بیشتری را با آن‌ها می‌گذرانند، بیشتر اقدام به اذیت و آزار ناخواسته فرزندان خود می‌کنند، زیرا همانگونه که بیان شد عوامل بسیاری مانند درک اشتباه والدین و مشکلات اقتصادی در این مساله نقش دارند.

70 درصد کودک آزاری ها در منزل انجام می شود

وی عنوان کرد: با توجه به این که طبق تعریف سازمان بهداشت جهانی هر فردی که سن آن کمتر از 18 سال باشد، کودک محسوب می شود، اغلب کودکانی که مورد کودک آزاری قرار گرفته‌اند بین سنین 5 تا 9 سال بوده‌اند و از نظر جنسی نیز دختران بیش از پسران مورد آزار قرار گرفته‌اند.

وی خاطرنشان ساخت: بحث ما در این زمینه، مداخله است و به همین دلیل تنها در مواقعی مانند این که خود کودک و یا آشنایانش با ما تماس بگیرند و یا کودک آزاری منجر به فوت شود، از این موضوع آگاه می شویم، این در حالی است که 70 درصد از کودک آزاری در منزل انجام می شود و این کودک آزاری‌ها شامل مواردی مانند تهدید کردن، عدم رسیدگی مناسب به شرایط تحصیلی و تغذیه کودک و تنبیه بدنی می‌شود.

آزادنام ادامه داد: همچنین در برخی موارد که مسوولان بیمارستان با مواردی مشکوک مانند سوختگی بدن کودک با سیگار مواجه می‌شوند، برای پیگیری موضوع با ما تماس می‌گیرند.

یک هزار کودک آزاری در استان همدان گزارش شده است

مدیرکل بهزیستی استان همدان نیز در حاشیه این همایش با اشاره به اینکه پارسال یک‌هزار کودک که مورد آزار قرار گرفته‌ بودند به بهزیستی معرفی شدند، افزود: این گزارش‌ها توسط اقوام و همسایگان این کودکان به بهزیستی اعلام شد.

اکبر سوری افزود: پیش‌بینی مجموعه بهزیستی استان نسبت به کودک آزاری در استان حداقل 9 هزار مورد است که از این تعداد تنها یک نهم به بهزیستی مراجعه کرده‌اند.

وی با تأکید بر اینکه در کشور 400 هزار مورد کودک‌آزاری به وقوع می‌پیوندد، اظهار داشت: مشکلات اقتصادی، مذهبی، سیاسی و فرهنگی در کودک‌آزاری مؤثر بوده و از آنجا که بیشتر شکنجه‌ها نسبت به کودکان جسمی و روحی بوده عدم توجه به خواسته‌های آنها نیز نوعی کودک‌آزاری محسوب می‌شود.

سوری، کار کودکان خیابانی را مصداق کودک‎آزاری دانست و ادامه داد: ممکن است گاهی اوقات با فروش کودکان، قاچاق و کشتار آنان نیز مواجه شویم.

وی با توصیه به آگاهی کودکان از خدمات اورژانس اجتماعی گفت: بیشتر کودکان به علت عدم آگاهی از خط 123 اتفاقات را اعلام نمی‌کنند که باید آگاه کردن آنها مد نظر باشد.

مدیرکل بهزیستی همدان با بیان اینکه کودکان حقوق مشخص دارند، افزود: برخی والدین احساس می‌کنند می‌توانند هر طور که می‌خواهند با فرزندان خود رفتار کنند، در صورتی که این دیدگاه درست نیست.

وی با اشاره به وظیفه مرکز خط 123 اورژانس اجتماعی، گفت: این اورژانس به کودک‌آزاری، سالمندآزاری، همسرآزاری و معلول آزاری رسیدگی می‌کند.

ضرورت افزایش مراکز حمایت از کودکان آزارشونده

مدیرکل بهزیستی استان همدان در ادامه خواستار توسعه مراکز حمایت از کودکان آزارشونده شد و تأکید کرد: توسعه مراکز حمایت از کودکان آزارشونده و نیز رفع موانع مداخله بهنگام به ویژه از سوی اورژانس اجتماعی از مواردی است که باید در اولویت قرار گیرد.

وی همچنین با تأکید بر اهمیت به امر پرورش و تربیت در کودکان، یادآور شد: باید در مهد کودک‌ها و سازمان‌های مختلف توجه به حقوق کودک به عنوان یک موضوع همگانی مورد توجه باشد که امروزه در استان نیز به این امر توجه اساسی می‌شود.

سوری با بیان اینکه طبق آمار سازمان بهداشت جهانی 40 میلیون کودک در جهان سالانه مورد آزار و اذیت قرار می‌گیرند، اضافه کرد: متأسفانه آمار کودک‌آزاری در ایران درست نبوده و به همین خاطر حساس‌سازی جامعه در مفاهیم مختلف و نیز شناخت جنبه‌های حقوقی آن باید مورد توجه باشد.

وی تأکید کرد: گزارش‌دهی درخصوص کودک‌آزاری از سوی بیمارستان‌ها، مهد کودک و... باید مورد توجه باشد و رسانه‌ها نیز باید روی این موضوع حساس باشند.