به‎ گزارش خبرنگار حوزه افغانستان گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان، "کارت اقامت" یکی از ملزومات هر تبعه خارجی و جزو قوانین مسلمی است که اتباع خارجی باید نسبت به پایبند باشند.

دریافت این کارت شرایط و قوانینی دارد که قرار است در این گزارش به آن پرداخته شود.

ابتدا نگاهی به شرایط و قوانین مربوط به اقامت اتباع خارجی در ایران می‎اندازیم و در ادامه موضوع مهاجرت و تابعیت مردم افغانستان را نیز مورد بررسی قرار می‏دهیم. موج اولیه مهاجرت‎ افغانها به ایران، پس از اشغال افغانستان توسط اتحاد جماهیر شوروی سابق صورت گرفت. این روند با شیب ملایم ادامه یافت تا این‌که پس از حمله آمریکا در سال 2001 به افغانستان، موج مهاجرت و خروج افغانها از کشور به‎شدت تقویت شد.

«مهاجران قانونی» موضوع ماده 180 قانون برنامه سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی؛ افرادی هستند كه تابعیت كشور جمهوری اسلامی ایران را ندارند و تحت عنوان "مهاجر" متقاضی ورود به ایران هستند و تابعیت خارجی آنها نیز مورد قبول دولت جمهوری اسلامی ایران است. بدیهی است مهاجرت افغان‎ها به ایران آن‎هم به شکلی قانونی، این اتباع را از بسیاری جهات مورد صیانت قرار می‎دهد و مشکلات اقامت آنان را به حداقل می‌رساند.

پر واضح است که حضور غیرقانونی مهاجران در هر کشوری در درجه اول به معنای زیر پا گذاشتن قوانین آن کشور است و ناگفته پیداست بی‌اهمیتی به قوانین زمینه ایجاد چالش‌ها را در کشور به وجود خواهد آورد. به عنوان مثال مهاجرت غیرقانونی به کشور زمینه اشتغال، تحصیل و ازدواج غیرقانونی اتباع را درپی خواهد داشت و نیازمندی‌های اجتماعی وقتی از کانال قانون پیگیری نشود، اتباع را به جعل مدرک و قانون شکنی دیگری وادار خواهد کرد و با همین ترتیب مقدمات شکل گیری مصادق بارزی از جرم‌های سنگین را در کشور دامن می‌زند.

تأکید می‌شود که حضور غیرقانونی مهاجران در کشورها بر دستگاه‌های اجرایی، هزینه‌هایی اقتصادی و فرهنگی تحمیل می‌کند و سبب اتلاف وقت دستگاه قضایی در این امور می‌شود.

شاید به جرات بتوان گفت که "معضل بیکاری" از برجسته‌ترین مشکلاتی است که مهاجران غیرقانونی به ایران با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. کارگران افغان در طول بیش از دو دهه، عرضه نیروی کار ایران را افزایش دادند، به همین جهت طی این دوره افزایش دستمزد کارگران غیرماهر به‎ویژه در بخش ساختمان که کارگران افغان در آن سهم بالایی دارند، بسیار کند بوده است. لذا مهاجرانی که به صورت غیرقانونی در ایران ساکن هستند، ناگزیرند کارهای دشوار را با دستمزدهایی نسبتاً پایین انجام دهند و در ضمن نمی‌توانند از شرایط نامساعد کاری شکایتی داشته باشند، از این‎رو بسیاری از کارفرمایان ترجیح می‌دهند که به جای کارگران ایرانی، مهاجران غیرقانونی افغان را استخدام کنند. به عبارت دیگر حضور افغان‌ها در بازار کار ایران به نفع کارفرمایان و به زیان کارگران غیرماهر بوده است.

یکی دیگر از چالش‌هایی که حضور غیرقانونی اتباع خارجی در کشور به‎دنبال داشته اینکه آنها اغلب به ازدواج با زنان ایرانی اقدام کرده‌اند. براساس مفاد قانونی کشور، با توجه به اینکه ازدواج این اتباع در دفاتر اسناد رسمی ایران به ثبت نرسیده است، فرزندان حاصل از این ازدواج‎ها تابعیت ایرانی خود را از دست داده و از داشتن شناسنامه ایرانی محروم خواهند شد و تبعه کشور متبوع پدر محسوب می‌شوند. این محرومیت به همینجا ختم نمی شود و در ادامه محرومیت تحصیلی و عدم بهره‌مندی از حقوق اولیه از جمله حقوق اقتصادی، آموزشی، فرهنگی و سیاسی زنان ایرانی و فرزندان آنها نیز از نتایج عدم رعایت قوانین در ازدواج با مهاجران غیر قانونی است.

* مهاجران افغانستانی در ایران

بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی وزارت کشور، حدود ۲ میلیون و ۵۰۰ هزار مهاجر افغان در ایران حضور دارند که یک میلیون نفر از آنان در قالب طرح آمایش هستند به نحوی که کارت حضور و اقامت دارند و زیر نظر قوانین جمهوری اسلامی در کشورمان زندگی می‌کنند. به‎علاوه حدود ۴۵۰ هزار نفر از آنان نیز گذرنامه دریافت کردند و ورودشان به کشورمان قانونی است، اما متأسفانه تعداد یک میلیون نفر از آنان به طور غیرمجاز در کشورمان حضور دارند. این نکته نیز قابل ذکر است که در 10 سال گذشته حدود 5 میلیون نفر مهاجرانی که به‎طور غیرمستقیم از افغانستان وارد ایران شده بودند، به کشورشان بازگردانده شدند‎.

مطابق ماده 2 قانون پاسپورت در افغانستان، اتباع این کشور برای خروج از کشور و يا اقامت در خارج و يا مسافرت از خارج به افغانستان بايد تحصيل پاسپورت نمايند. صدور پاسپورت منوط به‌ارائه اسنادی است كه هويت و تابعيت افغانستانی تقاضاكننده را ثابت نمايد.

چندی قبل "محترم نجم‌پور" در دیدار با جمعی از مهاجران این کشور در تهران پیرامون پدیده مهاجرت و مشکلات ناشی از آن اظهار داشت: سفارت افغانستان در تلاش و پیگیری مداوم برای رفع همه مشکلات اتباع این  کشور است. معاون سفیر افغانستان گفت: با مسئولان محترم ایران به طور مشترک برای طرح حضور قانون‎مند مهاجران افغان در ایران کار می‌کنیم که در آینده عملی خواهد شد. وی بیان داشت: با عملی شدن این طرح و ثبت مهاجران و صدور سند مسافرتی از جانب افغانستان و صدور ویزای کار با آزادی رفت و بر گشت به کشور برای مهاجرین، بخش بزرگی از مشکلات مهاجرین حل می‌شود. 

 

و حرف آخر اینکه مسئله مهاجرت غیرقانونی به سایر کشورها، تبعات بسیار زیان‎بار و دامنه‌داری را به‌دنبال خواهد داشت که آینده این مهاجران را در معرض خطری جدی قرار خواهد داد. موضوعی که اگر با اقدامات کارشناسی شده از سوی دولت‌ها مواجه شود و اطلاع‎رسانی جامعی در این خصوص در اختیار مهاجران قرار گیرد؛ مشکلات و معضلات بی شمار پدیده مهاجرت که به واسطه اوضاع در هم ریخته منطقه غرب آسیا دامنگیر بسیاری از مردم این منطقه شده را به حداقل می‌رساند.

انتهای پیام/

گزارش از وحید امیدی‎موحد