به گزارش حوزه افغانستان باشگاه خبرنگاران، هفته نامه ژاپنی دیپلمات گزارشی را در این باره با عنوان «نبرد واژه ها در افغانستان» این گونه آغاز کرد: قانون اساسی افغانستان، هر دو زبان پارسی (دری) و پشتو را به عنوان زبان رسمی کشور به رسمیت می شناسد. با این حال، بر سر اینکه روی تابلوهای اداره های دولتی از کدام زبان استفاده شود، توافقی وجود ندارد. 

این مجله در ادامه گزارش خود افزود: بتازگی واژه پارسی دانشگاه که معادل «پوهنتون» در زبان پشتو است، روی تابلوی دانشگاه «هرات» تخریب شد. نام این دانشگاه روی تابلو، به سه زبان پارسی، پشتو و انگلیسی نوشته شده بود. در واکنش، گروهی از دانشجویان دست به اعتصاب زدند و تابلوی جدیدی را به هر سه زبان بر سردر دانشگاه نصب کردند. اما تابلوی جدید نیز با دستور رئیس شورای ولایت (استان) برداشته شد.

تبلیغ یک زبان برای دستیابی به هدف های سیاسی، در افغانستان دارای سابقه است. ملی گرایان افغان (دارای قومیت پشتون) از آغاز قرن بیستم به زبان پشتو به عنوان ابزار اتحادبخش نگریسته اند. محمود طرزی و دیگر نخبگان افغان، زبان پشتو را وسیله ای برای ابراز هویت مستقل از کشور همسایه، ایران، می دانستند. پشتو در دوران نخست وزیری هاشم خان (1956-1929) به زبان رسمی افغانستان تبدیل شد.

واحد پول افغانستان که اکنون 'افغانی' است، در گذشته 'روپیه کابلی' بود و توضیحات روی اسکناس ها به زبان فارسی نوشته می شد. ارزش اسکناس نیز در حاشیه آن به چهار زبان فارسی، پشتو، اردو و ازبکی نشان داده می شد. اما با استقرار بانک مرکزی (به زبان پشتو: دا افغانستان بانک) افغانی جای روپیه کابلی را گرفت و توضیحات روی اسکناس نیز به زبان پشتو نوشته شد. سه زبان دیگر نیز از روی واحد پول حذف شد و پشت اسکناس به زبان انگلیسی اختصاص یافت. این سنت، همچنان ادامه دارد.

دولت افغانستان در دهه 1930 گویش کابلی را به عنوان گویش استاندارد پارسی معرفی کرد. در افغانستانِ امروز، عنوان های دانشگاهی، نظامی و حقوقی به زبان پشتو است. در دوران پسا 2001، دولت جدید پذیرفت افغانستان کشوری چندزبانه است و در اصل شانزدهم قانون اساسی نیز قید شد که هم دری و هم پشتو زبان رسمی افغانستان به شمار می رود. در بخش هایی که زبان دیگری نیز استفاده می شود، آن زبان، زبان رسمی سوم خواهد بود.

با این حال، اصل شانزدهم، با این جمله، خود را نقض می کند که 'واژگان و اصطلاح های دانشگاهی و اداری باید به زبانی که هست باقی بماند'. همین تناقض باعث درگیری میان پارسی زبانان و پشتو زبانان شده است. بر اساس همین کاربرد 'واژگان ملی' بود که دیوان عالی افغانستان نیز وارد عمل شد و تصویب کرد که از واژگانی مانند پوهَنتون (دانشگاه)، پوهَنزای (دانشکده)، پوهَنمال (استادیار)، پوهَند (استاد) و پوهِندیار (PhD) استفاده شود.

هواداران این نظریه، می گویند استفاده از معادل های پشتو در زبان های دیگر، ناقض قانون اساسی است و پافشاری می کنند که واژگانی مانند دانشگاه، پارسی نیستند؛ بلکه ایرانی هستند. بحث بر سر کاربرد پارسی یا پشتو برای واژه university، تصویب قانون آموزش عالی را برای 9 سال به تعویق انداخته است. در اکتبر 2008، اختلاف میان دو گروه از دانشجویان در استان بلخ، یکی هوادار پشتو و دیگری هوادار دری، بر سر عنوان دانشگاه، به زنجیره ای از زد و خوردها منجر شد.

بطور سنتی، رهبران افغانستان به هر دو زبان پارسی و پشتو بخوبی سخن می گویند. هر چند استثناهایی هم در این میان وجود داشته است. مثلا گفته می شود 'نور محمد تَرَکی' (1978 تا 1979) و 'حفیظ الله امین' (سپتامبر تا دسامبر 1979) زبان پشتو را ترجیح می دادند و 'ببرک کارمَل' (دسامبر 1979 تا ژوئن 1981) نیز به دلیل روشنفکری شهری، به زبان پارسی گرایش داشت. قانون اساسی سال 2004 قید نکرده است که رئیس جمهوری هر دو زبان را بداند، اما رئیسان جمهوری برای کسب اعتبار و رای ناچارند به هر دو زبان سخن بگویند. 

ایرنا نوشت: همگن سازی فرهنگی در افغانستان که از دهه دوم قرن بیستم آغاز شد، به انزوای گویش دری و جدایی آن از زبان پارسی ایرانی انجامید. اما در 15 سال اخیر، موج کتاب های علمی، داستانی، مجله ها و انتشارات ادبی از ایران به افغانستان و نیز آمد و شد افغان ها به ایران، باعث محبوبیت رو به رشد برای زبان پارسی شده است. همچنین ابزارهای ارتباط نوین، مانند رادیوها، شبکه های تلویزیونی و اینترنت و شبکه های اجتماعی نیز به این افزایش محبوبیت، دامن می زند.