باشگاه خبرنگاران جوان گزارش می‌دهد؛
بالگرد شینوک؛ دو زیست غول‌پیکر آمریکا + تصاویر
شینوک هلیکوپتری دو زیست است و میتواند با موتور های خاموش بیش از نیم ساعت روی آب شناور باشد.
به گزارش خبرنگار دفاعی امنیتی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان؛ امسال (سال 2016 میلادی) مصادف است با پنجاه و پنجمین سالگرد پرواز اولین هلیکوپتر شینوک (Chinoock)، هلیکوپتری که با گذشت بیش از نیم قرن همچنان در آسمان یکه‌تازی می‌کند.
داستان شینوک به چند سال پیش از 50 سال قبل بازمی‌گردد .در واقع ، داستان آن ریشه در تصمیم سال 1955 ( 1334 ) نیروی زمینی ایالات متحده آمریکا مبنی بر استفاده از بالگرد به جای هواپیماهای پرواز و فرود کوتاه ( STOL ) توسط یگانهای هوانیروز این کشور برای پشتیبانی از واحدهای ارتشی، دارد . تا پایان سال 1956 ( 1325 ) ، نیازهای نیروی زمینی آمریکا برای چنین بالگردی تعیین و فرموله شد. در همین زمان، شرکت هواپیماسازی ورتول ( Vertol Aircraft Corporation ) مطالعه در مورد یک سری از بالگردها را برای پاسخگویی به نیازهای نظامی آغاز کرد.
ماجرا از کجا شروع شد؟
در سال 1943 فِرانک پیازِکی (Frank Piasecki) از پیشاهنگان صنعت هلیکوپتر آمریکا، اقدام به تأسیس یک شرکت هواپیمایی نمود. شرکتی که در سال 1946 رسماً شرکت هواپیماسازی پیازِکی (Vertol Aircraft Corporation) نام‌گذاری گردید و ده سال بعدازآن هم (در سال 1956) نام شرکت به هواپیماسازی وِرتُول تغییر داده شد؛ اما سرانجام در سال 1960 شرکت بوئینگ این شرکت را خرید و نام آن را به بوئینگ وِرتُول (Boeing Vertol) تغییر داد.
فرماندهان ارتش ایالات متحده بر این عقیده بودند که می‌توانند به‌وسیله بالگرد و توسط یگانهای هوانیروز این کشور، به خوبی از پس پشتیبانی از واحدهای ارتشی بر آیند. در همین راستا و بعد از بررسی‌هایی که کارشناسان خبره نظامی انجام دادند، تنها یک سال بعد از احساس نیاز اولیه و در سال 1936 نیروی زمینی آمریکا تمام نیازها و خواسته‌های خود از یک هلیکوپتر تمام عیار و کامل را تعیین کرد. درست در همین زمان شرکت هواپیماسازی پیازِکی مطالعه و تحقیقات وسیعی را در مورد طراحی نوعی از هلیکوپتر که قابلیت و توانایی پاسخگویی به نیازهای ترابری و نظامی را داشته باشد آغاز کرده بود. فرانک پیازِکی (بنیان‌گذار این شرکت) که همواره به طرح ملخ‌های پشت سر هم علاقه خاصی نشان می‌داد و همیشه دوست داشت تا هلیکوپترهایی با این ویژگی را طراحی و تولید نماید، در مِی 1957 طرح مدل اولیه خود را بر مبنای به‌کارگیری از موتور توربینی و استفاده از ملخ و سیستم انتقال نیروی هلیکوپتر H-21 آماده نمود و آن را با نام Model 107 ارائه کرد.
تقریباً یک سال بعد و در تاریخ در 22 آوریل 1958 (دوم اردیبهشت 1337) طرح‌های اولیه شکل و رنگ واقعیت به خود گرفتند و فرانک پیازِکی شاهد پرواز اولین نمونه تولیدی مدل 107 بود؛ پروازی که هیچ‌گاه از صفحات تاریخ صنعت هوایی محو نخواهد شد، چراکه در حقیقت نوید یک انقلاب بزرگ در زمینه تولید هلیکوپترهای ترابری را می‌داد، انقلابی که تنها به فاصله چند سال بعد از این پرواز، چشم‌ها را به خود خیره کرد و منافع استراتژیک زیادی را برای ایالات‌متحده به ارمغان آورد.
ویژگی‌هایی که ارتش ایالات‌متحده برای نمونه هلیکوپتر ترابری جدید مدنظر داشت و تعیین نمود، شامل موارد زیر می‌شد
1. توانایی حمل 2720 کیلوگرم بار به فاصله 185 کیلومتری از مبدأ و بازگشت با نیمی از همین مقدار بار، بدون نیاز به هرگونه سوختگیری؛
2. توانایی حمل 7070 کیلوگرم بار به فاصله 37 کیلومتری از مبدأ با بازگشت بدون بار.
3. دارا بودن بُرد عبوری 1865 کیلومتر بود.
بوئینگ سی‌اچ-۴۷ شینوک بالگرد ترابری سنگینِ دوموتوره و دو ملخه آمریکایی است که در شرکت بوئینگ طراحی شده و در سال ۱۹۶۲ معرفی شد. کاربرد اصلی این بالگرد برای جابجایی سربازان، ادوات توپخانه‌ای، سوخت، آب، موانع و سنگر و سایر تدارکات و تجهیزات مورد نیاز در میدان نبرد است.
کاربردهای ثانویه این هلیکوپتر هم شامل آمبولانس، امداد در فجایع طبیعی، جستجو و نجات، انتقال هواپیماها، آتش‌نشانی و رهاسازی چتربازان میشود. هلیکوپتر شینوک با حداکثر سرعت ۳۱۵ کیلومتر بر ساعت حتی از بالگردهای بسیار کوچکترِ تهاجمی و چندمنظوره معاصر خود هم سریعتر است. نام این بالگرد از قبیله سرخ‌پوست شینوک در آمریکا گرفته شده است. شینوک یکی از معدود هواگردهای دهه ۱۹۶۰ است که هنوز در خط تولید قرار دارد. تاکنون ۱۱۷۹ فروند از این بالگرد ساخته شده و به ۱۶ کشور صادر شده‌است.
شینوک هلیکوپتری دو زیست است و میتواند با موتور های خاموش بیش از نیم ساعت روی آب شناور باشد.
اولین مدل شینوک یعنی سی‌اچ-۴۷آ از دو موتور لیکومینگ تی-۵۵-ال۵ هر یک به قدرت ۲۲۰ اسب بخار نیرو می‌گرفت. در مدل‌های بعدی قدرت موتور افزایش یافته و در مدل سی‌اچ-۴۷دی (معرفی در ۱۹۷۹) به ۴۷۳۳ اسب بخار در هر موتور رسید. این بالگرد ۳۰ متر طول و ۵٫۷ متر ارتفاع داشته و وزن خالی آن ۱۰٬۱۸۵ کیلوگرم است. سرعت صعود این هلیکوپتر ۷٫۷۳ متر بر ثانیه و سقف پروازی آن ۵۶۴۰ متر است. شینوک گنجایش کافی برای حمل ۳۳ تا ۵۵ سرباز با ظرفیت ۱۲۷۰۰ کیلوگرم بار را دارد.
مشخصات کلی شینوک
نوع: هلیکوپتر ترابری
سازنده: بوئینگ
اولین پرواز: ۲۱ سپتامبر ۱۹۶۱
وضعیت: فعال، در حال ساخت
کاربران اولیه: ارتش ایالات متحده آمریکا
تولید: ۱۹۶۲ - تاکنون
تعداد ساخت: بیش از 1500 عدد
قیمت متوسط: ۳۵ میلیون دلار
در ایران و تا سال ۱۳۵۷ ، ۶۰ فروند بالگرد ترابری شینوک به خدمت هوانیروز درآمد و در آن زمان ایران بزرگترین کاربر این نوع بالگرد پس از ایالات متحده بود. همچنین تعداد ۳۰ فروند دیگر نیز سفارش داده بود که علی‌رغم پرداخت هزینه پس از وقوع انقلاب تحویل آنها لغو شد.
بر اساس توافق مهمی که بین شرکت آمریکایی بوئینگ و شرکت ایتالیایی Elicotteri meridionali صورت پذیرفت نیرویی هوایی ۲۰ فروند از این هلیکوپتر را که شرکت ایتالیایی برایش ساخته بود در سال ۱۹۷۱ تحویل گرفت. شرکت ایتالیایی Elicotteri meridionali در آگوست سال ۱۹۷۶ در شهری به نام Frosinone واقع در جنوب شرقی رم تاسیس گردید. پیش از تحویل این بالگردها به ایران شرکت بوئینگ نمونه‌هایی از این بالگرد را برای آزمایش در آب و هوای کویری و ارتفاعات به ایران فرستاده بود. برخی منابع بر این عقیده هستند که شش یا هشت فروند نخستین بالگردهای شینوک ایران ساخت بوئینگ بوده است که توسط منبع معتبری تایید نشده است.
هوانیروز هفتاد فروند از این هلیکوپتر را در سال‌های میان ۱۹۷۲ تا ۱۹۷۶ تحویل گرفت. البته ایران قراردادی برای تحویل ۵۰ فروند دیگر از این هلیکوپتر با شرکت Elicotteri Meridionali منعقد کرد که متاسفانه کنسل گردید. هرچند ذکر این نکته خالی از لطف نیست که شرکت Augusta در سال ۱۹۸۷ حداقل ۱۱ فروند از این هلیکوپتر را با شماره سریال نامعلوم به ایران تحویل داد. بر اساس اطلاعات، شرکت پشتیبانی و نوسازی بالگردهای ایران (پنها) با مجموعه‌ای زنجیره‌ای و بسیار گسترده و مجهز (در ۱۶ مکان ) بطور کامل تمام مدل‌های بالگردهای نظامی ایران را اورهال کرده و برخی قطعات آن را به روش مهندسی معکوس ساخته که این شامل شینوک هم میشود.
منابع آگاه اذعان دارند که در دسامبر ۲۰۰۱ نیروی هوایی دارای ۱۴ فروند هلیکوپتر شینوک عملیاتی بوده است که از این میان ۵ فروند از بالگردهای زمان جنگ بوده‌اند که بطور کامل بازسازی شدند.شش فروند از این هلیکوپتر ها به سپاه پاسداران انقلاب اسلامی تحویل داده شد. هوانیروز نیز دارای ۴۵ فروند بالگرد شینوک عملیاتی در شرایط بسیار خوب بوده است.
ویژگی‌های خاص در طراحی
در این هلیکوپتر ملخ‌ها به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که با استقرار پره‌های ملخ در ارتفاع زیاد، سوار و پیاده کردن سربازان و یا بارگیری و تخلیه بار و تجهیزات با سهولت و ایمنی کاملی حتی در زمان کار کردن ملخ‌ها همراه خواهد بود. اما مهم‌ترین نکته‌ای که در مورد طراحی شینوک وجود دارد این است که این هلیکوپتر دارای بزرگترین فضای داخلی در بین تمام هلیکوپترهای آمریکایی بوده و درعین‌حال دارای کوچکترین بدنه موجود نسبت به فضای داخلی نیز میباشد. در حقیقت شینوک با طول 15.54 متر فقط 6.5 میلی‌متر طویل‌تر از هلیکوپتر بسیار سبک‌تر یو-اچاچ 60 به لک هاوک (UH-60 Black Hawk) است.
دلیلی که این ویژگی خاص را پدید آورده، طراحی فوق‌العاده زیرکانه و جذاب آن با دو ملخ میباشد که با حذف ملخ و میله دُم، تقریباً امکان استفاده از تمامی طول بدنه را برای حمل بار به وجود آورده و نیز امکان نصب در بارگیری عقب را به مانند هواپیمای ترابری، برای این هلیکوپتر فراهم کرده است. ضمن آنکه با پایین آوردن در بارگیری عقب، می‌توان از خود در هم به عنوان بخشی از کف کابین هلیکوپتر، در صورت نیاز برای حمل بار استفاده کرد و به این ترتیب، فرایند بارگیری و تخلیه بار از طریق در عقب بسیار ساده شده است.
شینوک دارای بزرگترین فضای داخلی در میان تمامی بالگردهای آمریکایی است و در ضمن، دارای کوچکترین بدنه موجود – به استثنای ملخ ها – نسبت به فضای داخلی میباشد؛ به طوریکه با طول 51 فوت، این بالگرد فقط 0/25 اینچ ( 6/5 سانتی متر ) طویل‌تر از بالگرد بسیار سبک‌تر UH-60 Black Hawk است.دلیل این امر ، طرح بی‌مانند دو ملخه آن میباشد که با حذف ملخ و میله دم ، امکان استفاده از تقریبا تمامی طول بدنه را برای حمل بار می‌دهد و نیز امکان نصب در بارگیری عقب – همانند هواپیماهای ترابری – را برای آن فراهم می‌کند. به این ترتیب، فرایند بارگیری و تخلیه بار از راه در عقب بسیار ساده میشود؛ ضمن آنکه با پایین آوردن در بارگیری عقب، می‌توان از آن هم به عنوان بخشی از کف کابین بالگرد، برای حمل بار در صورت نیاز، استفاده کرد. به علاوه، به دلیل استقرار پره‌های ملخ در ارتفاع زیاد، سوار و پیاده کردن سربازان و یا بارگیری و تخلیه بار و تجهیزات، حتی در زمان کارکرد ملخ ها، به اسانی و ایمنی امکان‌پذیر است.
اولین شینوک‌هایی که عملیاتی شدند
از اوایل سال 1960 میلادی (اواخر سال 1338) تولید مدل A آغاز شده و این هلیکوپتر در شانزدهم اوت (۲۵ مرداد 1341) وارد خدمت گردید. نخستین استفاده عملیاتی از این مدل هم کمک به سیل‌زدگان ایالت کالیفرنیای آمریکا بود که در این عملیات یک فروند شینوک به همراه ۱۸ فروند از دیگر هلیکوپترها به منطقه اعزام شدند و در طی این عملیات نیز شینوک CH-47A توانست با حمل 125346 کیلوگرم محموله، رکورد حمل 43.4 درصد از کله بار حمل شده توسط کل هلیکوپترها را به خود اختصاص دهد. وزارت دفاع ایالات متحده آمریکا از اول اکتبر 1962 (۹ مهرماه 1341) نظام جدیدی را برای شماره‌گذاری هلیکوپترها آغاز کرد و اولین مدل تولیدی شینوک و نخستین هلیکوپتری که بر مبنای این نظام جدید شماره‌گذاری گردید CH-47A بود.
در فوریه 1965 (بهمن 1343) این هلیکوپتر توانست در یک پرواز بدون توقف مسافت 1856 کیلومتری را در مدت‌زمان هشت ساعت و پنجاه و نه دقیقه، در پهنه ایالات‌متحده آمریکا انجام دهد که در پایان این پرواز هنوز 575 لیتر از سوخت این هلیکوپتر باقی مانده بود و این‌گونه شینوک CH-47A ثابت کرد که توان و قابلیت پرواز از عرض اقیانوس اطلس را با دوبار توقف برای سوختگیری در «ایسلند» و «گرین لند» دارد، اتفاقی که رکورد دیگری را به نام CH-47A ثبت کرد.
همان‌طور که گفتیم نیروهای نظامی آمریکا دخالت روز در ویتنام داشت و همین امر سبب شده بود تا از سال 1966 شینوک‌ها بیش‌ازپیش در ویتنام مورد استفاده قرار بگیرند. و به دلایلی ازجمله قابل‌اعتماد بودن برای استفاده در شرایط نامساعد جوی، قابلیت حمل محموله‌های سنگین زیر آتش دشمن به رزمگاه، احترام زیادی را برای خود کسب کردند. اما طبیعی بود که حتی این عملکرد خوب هم باعث درجا زدن شینوک در مدل‌های اولیه نشود و خیلی زود این نمونه‌ها جای خود را به نمونه‌های پیشرفته‌تر و قوی‌تر شینوک دادند. تا قبل از تولید نمونه‌ای جدیدتر، در مجموع 250 فروند از مدل A این هلیکوپتر ساخته شد که علاوه بر ایالات‌متحده آمریکا، 29 فروند توسط ویتنام جنوبی و 4 فروند نیز توسط تایلند به خدمت گرفته شدند.
تنها مدل مسلح شینوک
عملکرد CH-47A به‌اندازه‌ای مطلوب و عالی بود که فرماندهان و کارشناسان نظامی نیروی زمینی ایلات متحده را مجاب کرد تا در فوریه 1964 (بهمن 1342) نیازهای خود را برای یک هلیکوپتر توپدار به‌منظور استفاده در عملیات رزمی، تبیین کنند و به دلیل محبوبیت CH-47A قرار نبود تا مدل جدیدی ساخته شود پس به همین دلیل در ژوئن 1965 (خرداد 1344)، دستور ایجاد تغییرات و مسلح کردن چهار فروند از این هلیکوپتر را صادر نمود. و دست‌آخر هم در اکتبر (مهرماه) همان سال، دستورالعمل عملیاتی برای انواع هلیکوپتر توپدار منتشر شد.
تغییراتی که در این مدل به جهت مسلح شدن به وجود آمد شامل موارد زیر بود
حذف کلیه امکانات حمل بار و نفرات (به‌جز برای پنج خدمه سلاح‌ها).
برداشتن عایق صدا از داخل کابین بار.
افزودن 907 کیلوگرم صفحات زرهی و مقرهای حمل صلاح در طرفین بدنه.
همچنین تسلیحات این نمونه عبارت بودند از
دو توپ ثابت 20 میلی‌متری که به سمت جلو شلیک می‌کردند و بر روی مقرهای بیرونی طرفین بدنه مستقر بودند. پنج تیربار کالیبر 50 هریک با چهار هزار تیر فشنگ، که از طریق چهار در جانبی جلو و عقب کابین و نیز در بارگیری عقب، تیراندازی می‌کردند. دو راکت انداز 70 میلی‌متری، هر یک با 19 راکت. یک نارنجک‌انداز خودکار 40 میلی‌متری در دماغه با 500 تیر که برای دو دقیقه شلیک مداوم کافی بود که مجموعه وزن تمام این مهمات به حدود 1630 کیلوگرم می‌رسید.
در آن زمان ACH-47A تنها مدل مسلح شینوک به شمار می‌رفت و با توجه به اوج‌گیری جنگ ویتنام و تقاضای نیروی زمینی، شرکت بوئینگ چهار فروند CH-47A را به هلیکوپتر توپدار ACH-47A تبدیل کرد و در تاریخ ششم نوامبر 1965 (۱۵ آبان ماه 1344) نخستین نمونه از این هلیکوپتر اولین پرواز خود را انجام داد و بعد از آن هم در ژوئن 1966 (خرداد 1345) سه فروند از چهار فروند نمونه ساخته شده این هلیکوپتر به ویتنام اعزام شدند و مأموریت‌های متعددی را در زمینه پشتیبانی مستقیم آتش از سربازان آمریکایی و استرالیایی در ویتنام انجام دادند.
فرماندهان میدانی خواستار تولید 24 فروند دیگر از این هلیکوپتر بودند؛ اما به دلیل ساخت هلیکوپتر بسیار کوچک‌تر و سبک‌تر و درنتیجه ارزان‌تر و کم‌هزینه‌تر AH-1 Cobra به‌عنوان هلیکوپتر توپدار نیروی زمینی و ازآنجایی‌که در آن زمان برنامه هلیکوپتر تهاجمی بسیار پیشرفته و قدرتمند ای اچ-56 شایِن نیز در دست اجرا بود، هلیکوپترهای مسلح شینوک غیرضروری تشخیص داده شده و برای همیشه بازنشسته شدند.
گزارش از حمیدرضا قربانی
انتهای پیام/
این عکس ها رو من توی مانور مشترک هوانیروز ارتش با امداد و نجات اصفهان گرفتم
من کروچیف (مهندس پرواز) شنوک هستم با افتخار سال ها با این وسیله پرنده کار میکنم و همراه خدمه پرواز میکنم
مردم خوب سرزمینم باور بفرمائید خلبانی بسیار مسلط و تکنسین های فنی فوق العاده باسواد باعث زنده نگه داشتن این وسیله شدند تا برای مردم پاک و خوب میهنم در سیل و زلزله در خوشی و سختی ها کمک رسان باشد... به عشق ایران