روزی كه داروسازان را باید از نو شناخت/ داروسازان حلقه مفقود چرخه درمان
در طی چند دهه گذشته نقش داروسازان در نظام دارويي، از دارو محوری به بيمار محوری تغيير يافته است.
به گزارش خبرنگار حوزه بهداشت و درمان گروه علمی پزشكی باشگاه خبرنگاران جوان؛ محمد زکریای رازی، دانشمند ایرانی و نويسنده كتاب ارزشمند الحاوي، از نخستین دانشمندانی است که به داروسازی به شیوه علمي پرداخته است. به همین دلیل در کشور ما به پاس زحمات فراوان او در داروسازی، روز پنجم شهریورماه، روز بزرگداشت زکریای رازی و روز داروسازی نام‌گذاری شده است.
دانش و حرفه داروسازي نيز مانند بسياري از علوم و فنون در دنيا، در طول تاريخ دستخوش تغيير گرديد و تا 70 سال قبل، يكي از وظايف اصلي داروسازان در داروخانه ها، ساخت داروهاي تركيبي خوراكي و موضعي بوده است.
بعد از جنگ جهاني دوم، اسپسياليته هاي رنگارنگ آماده به جاي داروهاي دست ساز داروسازان، تدريجا وارد داروخانه هاي سراسر دنيا شدند و جايگاه بي بديل داروسازان را از آنها گرفتند.
جستجوی هویت داروسازان
در كشور ما نيز در آغاز دهه 30 شمسي، با توسعه صنعت داروسازي و ورود داروهاي آماده بسته بندي شده به داروخانه ها، نقش ممتاز داروسازان، به عنوان سازندگان دارو، به تدريج در داروخانه ها كمرنگ و كمرنگ تر شد. البته در كشورهاي پيشرفته، تنوع زياد داروها و اثرات متنوع درماني و كشف عوارض و تداخل داروها باعث شد تا نقش جديدي براي داروساز به عنوان مشاور پزشك و راهنماي بيمار و عضوي انفكاك ناپذير از زنجيره دارودرماني تعريف شود.
به تبع آن آموزش داروسازي هم به سمت دروس باليني تمايل پيدا كرد. اما در كشورهاي جهان سوم (و كشور ما با توجه به وقوع انقلاب و جنگ) اين فاز انتقال به خوبي طي نشد و باعث شد تا يك دوران طولاني، صرف جستجوي هويت داروسازان گردد.
ارتقاء جایگاه داروساز در گرو رضایت بیماران
سید علی فاطمی عضو هیات مدیره انجمن داروسازان ایران با اشاره به این که در طي چند دهه گذشته نقش داروسازان در نظام دارويي، از دارو محوری به بيمار محوری تغيير يافته است؛ می گوید: اين تغيير معمولا شامل مسئوليت هايي است كه تضمين مي كند تا فرآورده هاي دارويي با کيفيت تجويز، تدارک، نگهداری، توزيع، عرضه و مصرف شوند به گونه ای که سلامت بيماران را تامين و به آنها زيان نرسانند.
وی می افزاید: در حال حاضر مديريت خدمات دارويي شامل مراقبت بيمار محور با همه جنبه هاي آن از قبيل مشاوره، ارائه اطلاعات دارويي، پايش دارو درماني و همچنين مديريت تامين داروها است.
به گفته وی امروزه با بررسي و تجزيه و تحليل حرفه داروسازی و وظايف داروسازان مي توان جزئيات وظايف و نيازها و وابستگي های مربوطه را به جامعه معرفي نموده و انتظار داشت که اداره و هدايت اين حرفه به نحو صحيحي صورت گيرد.
وی مهم ترين وظايف داروسازان در داروخانه ها را به طور خلاصه در موارد زیر عنوان می کند :
1- كنترل نسخه پزشك قبل از تحويل دارو
2- مشاوره با پزشك در صورت لزوم
3- نظارت بر بسته‌بندي مجدد دارو در شرايط بهداشتي
4- ساخت داروهاي تركيبي با روش های علمی
5- نظارت بر فرآيند نسخه‌پيچي و ارائه دستور صحيح مصرف دارو به بيمار
6- عرضه داروي OTC به بيمار بر اساس تشخيص
7- بيان هشدارها، عوارض جانبي و تداخلات احتمالي در رابطه با مصرف داروها
8- نظارت بر شرايط نگهداري دارو در داروخانه
9- نظارت بر تأمين به موقع داروهاي مورد نياز
10- نظارت بر تهيه دارو و فرآورده‌هاي بهداشتي از منابع مطمئن
این متخصص فارماکولوژی با بیان این که در كشور ما هر چند دير، اما تلاش هاي زيادي در سال هاي اخير براي تبيين وظايف و ارتقاء جايگاه داروسازان در جامعه انجام شده است ، تصریح می کند: بدون ترديد ارتقاء جايگاه داروسازان در جامعه، در گرو افزايش رضايت بيماران و ارباب رجوع به داروخانه ها خواهد بود.
فاطمی اذعان می کند: امروزه همه عرضه كنندگان خدمت، بهبود مستمر را براي جلب رضايت همه ذي نفعان در دستور كار قرار مي دهند و در اين راستا داروخانه ها به عنوان يكي از موسسات پزشكي مورد توجه مردم و ويترين جامعه پزشكي، رسالت ويژه اي بر عهده دارند.
وی درخصوص فعالیت های انجام شده در جهت رضایتمندی داروسازان و فعالان عرصه داروسازی بیان می کند: خوشبختانه درسال هاي اخير برنامه هايي با مشاركت انجمن داروسازان ايران به عنوان يك سازمان مردم نهاد فراگير متعلق به داروسازان و سازمان غذا و دارو به عنوان نهاد مسئول كيفيت دارو و خدمات دارويي در كشور، با هدف توانمند سازي داروخانه ها (از طريق همگون سازي ظاهري، اصلاح و باز تعريف فرآيندها، ارتقاء سطح اتوماسيون و همينطور انجام شيوه هاي نوين ارزيابي داروخانه ها) تدوين شده كه اميد است در آينده نزديك با اجراي آنها شاهد افزايش رضايت بيماران و مراجعين به داروخانه ها باشيم.
ضرورت توجه به افزایش صادرات و تراز تجاری مثبت
با وجود شرایط تحریم و همه فراز و نشیب هایی که صنعت داروسازی در طی چند سال اخیر با آن مواجه بود خوشبختانه در سال 95 با کمبود دارویی نگران کننده و چشمگیری مواجه نبودیم و همواره تعداد اقلام کمبود بین 20 تا 30 قلم در بین تمام اقلام دارویی ذکر شد به گونه ای که می توان آن را موفقیت عرصه داروسازی عنوان کرد.
شهاب الدین جنیدی عضو هیات مدیره انجمن داروسازان ایران در خصوص دستاوردهای دارویی کشور اذعان می کند: تحقیقات و تولید داروی ام اس ، تالاسمی و هموفیلی با توسعه شرکت های دانش بنیان و توجه به اقتصاد مقاومتی از جمله نکات مثبتی است که مورد توجه مسئولان قرار گرفت .
وی تصریح می کند: به نظر می رسد تعیین قیمت دارو ، نوع نگاه قیمت گذاری مداخله ای دولت برای کارخانجات داروسازی با تمام فرصت هایی که ایجاد کرده است تهدید عدم توانایی صنایع داروسازی را بدنبال دارد و به همین دلیل برخی کارخانجات قدیمی داروسازی که در امر تولید فعالیت دارند با بازسازی خطوط تولید چرخه توزیع دارو را با کمبود مواجه کرده اند.
به گفته این دکترای داروسازی باید با نگاهی دقیق و کارشناسانه کارخانجات داروسازی را به سمت ثبات اقتصادی و چشم انداز موفق سوق داد تا با سرمایه گذاری های بخش خصوصی و معنی دار بودن اقتصادی این سرمایه گذاری ها بتوان جهت تراز مثبت تجاری و افزایش صادرات بیش از واردات نگاه جدی تری داشت.
جنیدی 5 شهریور ماه سالروز تولد حکیم فرزانه محمد بن زکریای رازی و روز داروسازی ایران را بهانه ای دانست تا داروسازان در تمامی نقاط کشور با برگزاری همایش ها و کنگره های مختلف علاوه بر بازآموزی و بروز کردن اطلاعات علمی خود نسبت به بررسی مسایل صنفی خود اقدام کنند.
ناگفته نماند صنعت داروسازی و داروسازان کشورمان از پتانسیل و توان علمی بالایی در تولید داروهای های تک ، بایو تک و نانو تک برخوردارند و در سال های پس از انقلاب اسلامی وابستگی کشور به واردات دارو به طرز چشمگیری کاهش داشته بطوری که بالغ بر 95 درصد نیاز دارویی را کارخانجات داخلی کشورمان برطرف می کنند و داروسازان کشورمان همگام با سایر کشورها در تولید و عرضه داروهای مورد نیاز بازار دارویی کشور گام برمی دارند تا از هرگونه وابستگی رهایی یابیم.
گزارش از زهرا رحیمی
