گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان - اگر فضای مجازی را بررسی کنیم، این واقعیتی قابل بحث است که می‌تواند ابعاد مختلفی را در بر داشته باشد. اساسا اینکه فضای مجازی طی چه فرایندی وارد ایران شد و چه فرایندهایی را طی کرد که به اینجا رسید، تا به عنوان ضرورتی مطرح شود که انسان بدون آن احساس می‌کند گمشده ای دارد، مسأله مهمی است.

یکی از مسائل قابل بررسی در این بحث نوع کاهش ارتباطات در میان افراد جامعه ایران است. در حال حاضر ارتباطات بیشتر بین اعضای خانواده مثل خواهر و برادر و پدر و مادر است و ارتباط بین خویشاوندان به شدت کمرنگ شده است. کاهش این ارتباطات و بستر و زمینه ای که این کاهش ارتباطات را به وجود آورده تا حدودی به حضور در فضای مجازی برمی گردد. تغییر و تحولاتی که در جامعه ایران به سود ارتباطات مجازی شکل گرفته، برابر با همه تحولاتی است که طی چند دهه در ارتباط با رسانه‌ها و وسایل ارتباط جمعی در کشور شکل گرفته بود.

امروزه شبکه‌های مجازی در همه ابعاد زندگی انسان‌ها مانند ابعاد اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، اخلاقی، هنجاری و... رسوخ کرده اند و انسانی که می خواهد در دنیای امروز به نیازهایش پاسخ داده شود، مجبور است از این ابزارها استفاده کند. امروز حضور در شبکه اجتماعی به جریان آزاد اطلاعات و ارتباطات در همه ابعاد کمک کرده است؛ بنابراین، شبکه اجتماعی به عنوان عنصری که پیوستگی زیادی با کاربران دارد، پاسخگوی نیاز عده زیادی از افراد است. در حال حاضر حتی شبکه‌های اجتماعی بحث مهمی مانند ازدواج و طلاق را در زندگی انسان‌ها رقم می زنند. سایت‌هایی تحت عنوان ازدواج های اینترنتی در فضای مجازی کشور فعالیت دارند و حتی ساختار رسمی دولتی ایران هم آن را به رسمیت شناخته است و اینها نشان دهنده این است که واقعیت حضور در فضای مجازی توسط ساختار دولتی ایران پذیرفته شده است؛ پس، ارتباطات مجازی می تواند تا خصوصی ترین لایه های زندگی انسان‌ها رسوخ کرده و مسائلی که به تغییراتی بنیادین در زندگی انسان‌ها منجر می شود را ایجاد کند.

بنابراین کارکرد حضور در فضای مجازی هم می تواند یک کارکرد مثبت بوده و هم یک کژکارکرد باشد. بسته به اینکه انسان‌ها چگونه از حضور خودشان در فضای مجازی استفاده کنند و این حضور چه شکلی داشته باشد این فضا می تواند مثبت یا منفی باشد.

آیا حضور در شبکه‌های اجتماعی می تواند به مسائلی مانند خیانت زوج‌ها منجر شود و آیا اساسا این شبکه‌ها می توانند در ارتباطات نزدیک تا این حد رخنه کنند؟

در این باره باید گفت بله! حضور در شبکه‌های اجتماعی می تواند بر فرایندی مانند خیانت زوج‌ها تاثیر داشته باشد. حضور در این شبکه‌ها منجر به شکل گیری ارتباطاتی شده است که به آن ارتباطات فرا زناشویی یا دوستی های اجتماعی گفته می شود و بر اساس آن افراد در فضای مجازی با افراد مختلفی اعم از همجنس و غیر همجنس در ارتباط هستند و این ارتباط را به هیچ وجه بد نمی دانند. ضمن اینکه چارچوب زندگی خود را نگه داشته‌اند، چیزی از ارتباط فرازناشویی خود با دیگری یا دیگران به شریک خود نمی گویند و آن را بد نمی دانند. چیزی در حدود ۶۹ درصد ایرانی ها از طریق فضای مجازی با هم ارتباط دارند و خانواده ها و افراد بین سه تا چهار ساعت در این فضا هستند. چهار ساعت زمان کمی نیست و در این فرصت بحث ها و صحبت هایی را افراد با هم مطرح می کنند و هیچ وقت در یک ارتباط رو در رو و چهره به چهره چنین ارتباطی را تجربه نمی کنند. بنابراین حضور در فضای مجازی تسهیل‌گری را برای انسان‌ها به وجود آورده که حرف هایی را که نمی توانند در فضای واقعی به هم بزنند در فضای مجازی مطرح کنند. فضای مجازی نیز امکانات زیادی اعم از صدا و تصویر و فیلم در کنار چت و پیام تصویری در اختیار کاربران قرار داده تا از طریق آن با یکدیگر ارتباط برقرار کنند. ریختن قبح این مساله و اینکه چطور ارتباطی را که انسان‌ها در فضای واقعی نتوانسته اند آن را تجربه کنند، در فضای مجازی تجربه می کنند، به تدریج رخ داده است. نسل ها و به ویژه یکی دو نسل اخیر در زندگی زناشویی خود مسائل و مشکلاتی دارند و برای رهایی از این مشکلات پیش خودشان تحلیل می کنند که اگر من این مسائل را در فضای مجازی برای دوستانم مطرح کنم چیزی از روابط خانوادگی من کم نمی کند و لطمه ای به آن نمی زند. باید در نظر داشت این وقت و زمانی که صرف شده منجر به شکل گیری ارتباطات واقعی و احساسات واقعی شده است و نمی توان گفت احساسات تنها در فضای واقعی وجود دارد. هم حسی و ارتباط در فضای مجازی هم شکل می‌گیرد و هرگونه ارتباط از جمله ارتباط مجازی اگر چارچوبی مشخص برایش شکل نگرفته باشد می تواند مخرب باشد و پیامدهای خوبی نداشته باشد.

اگر افراد بتوانند این ارتباطات را کنترل کرده و دوستی‌های اجتماعی خود را به شکلی تنظیم کنند که خللی به زندگی شخصی و سایر روابط آنها با دیگران وارد نکند، باز نمی‌توان گفت ارتباط فرازناشویی و ایجاد آن بلامانع است. برخی از این ارتباطات مجازی تبدیل به ارتباط واقعی می شود که در آن افراد زندگی مشترکی با هم دارند. از این ازدواج تحت عنوان هم خانه نام می برند که هرگونه ارتباط بین افراد بر اساس سهم مشترک است. حضور در شبکه‌های مجازی می تواند تا خصوصی ترین لایه های زندگی افراد را تحت تاثیر قرار دهد.

و در نهایت راهکاری برای برون رفت از این وضعیت

شکل گیری خانواده جهانی شده تنها راهکار برون رفت از این وضعیت است. خانواده جهانی شده یعنی ابزارهای ارتباطی مجازی است که می تواند پیامدهای مثبت و منفی بر زندگی انسان بگذارد و این بستگی به این دارد که انسان‌ها چقدر مهارت حضور در شبکه‌های اجتماعی را داشته باشند. مفهوم سواد رسانه ای به همین معناست که انسان‌ها چقدر سواد رسانه ای دارند و می‌توانند روابط اجتماعی خود را در سطح مجازی کنترل کنند. امروز زندگی خانواده ایرانی در دور افتاده ترین شهرهای کشور از این ارتباطات تاثیر پذیرفته و نمی توان منکر تأثیر شگرف این وسایل بر زندگی مردم شد.

منبع: روزنامه آرمان

انتهای پیام/