به گزارش خبرنگار سیاست خارجی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان؛ در حال حاضر يکی از عوامل مهم فتنه‌گری در منطقه؛ جريان سلفی تکفيری است که در لباس دفاع از سنت، با حمایت وهابیت عملا در مسير منافع غرب گام برمی‌دارد.

سلفی‎ها روايات خود را مستقيما از احمد بن حنبل (متولد 241)، احمد بن تيميه (متولد 728)، ابن القيم الجوزيه(متولد 751) و محمد بن‌عبدالوهاب تميمی نجدی (متولد 1115-1206) می‎گيرند. سلفيه بعد از محمد بن عبدالوهاب به صورت يک شکل و ساختار سياسی درآمد و هم‌پيمانی وی با محمد بن سعود پايه‌گذار حاکميت آل‌سعود در عربستان به اين روند تسريع بخشيد. پيوند ميان علما و حاکمان سعودی گرچه دچار تغيير و تحول شده است و شيوخ وهابی از برخی اختيارات خود از جمله بازداشت و امر قضا بازماندند؛ اما در عين حال هنوز هم از وضعيت و جايگاه خوبی در نظام سياسی سعودی برخوردار هستند.

علاوه بر سرزمين حجاز، مصر نيز از تغيير و تحولات عقيدتی بی‌نصیب نماند و سلفی‌های اين کشور با اقدامات و فعاليت‎های حسن البناء، سير جديدی در آموزه‌های عقيدتی اهل‌سنت تجربه کردند و باب‌هاي جديدی برای اين گروه جهت گشودن روزنه‎های محدود اجتهاد باز شد؛ اما با مرگ زود هنگام حسن البناء جنبش اخوان‌المسلمين تحت تأثير انديشه‎های دو شخصيت، به نام‎های ابوالاعلی مودودی و سيد قطب قرار گرفت و آنها ضمن تثبيت روش پایبندی به متون دينی بر اساس ديدگاه‌های خاص فقهی خود، ديدگاه تکفير را پی‌ريزی کردند.

سيد قطب که تحت تأثير انديشه‌های ابن قيم جوزی در خصوص رفتار با اهل کتاب بود اين اعتقاد را داشت که اهل کتاب تا زمانی که جزيه پرداخت می‌کنند می‌توانند در سرزمين‌های اسلامی با آرامش زندگی کنند؛ در غير اين صورت مسلمانان بايد با آنان به جهاد بپردازند. حمايت عربستان و کشورهای حاشيه‌ای خليج فارس هماهنگی فراوانی ميان سلفيون سنتی و جنبش اخوان‎المسلمين ايجاد کرد. از سويی ديگر ديدگاه ضد سوسياليسم سلفيون جديد به خصوص در جريان جنگ‎های نيروهای جهاد افغانستان با شوروی مورد توجه شيوخ وهابی عربستان قرار گرفت.

در نهايت سلفيه با اعلام تشکيل جبهه جهانی اسلام برای جهاد با يهوديان و صليبی‎ها به رهبری اسامه بن‎لادن عربستانی و ایمن الظواهری مصری بيش از پيش توجه به گرايش‎های مبارزاتی را مورد توجه خود قرار داد. بی‌ترديد حادثه 11 سپتامبر نقطه عطف در تاريخ تحولات معاصر است. جريان اسلام سلفی که بعد از عربستان سعودی در قالب جنگجويان طالبانی ظاهر شده بود منافع بسياری از کشورهای منطقه را به خطر انداخت.

قرائت خشن و متحجرانه از سنت نبوی و برداشت‌های ظاهری از آيات قرآن، طالبان را بر آن داشت که حتی برای مخالفان فکری و سياسی خود نيز تعيين تکليف کنند و رسالتی فراتر از قد و اندازه خود در نظر بگيرند. اين جريان فکری خود را در محدوده جغرافيايی افغانستان محدود نکرد؛ بلکه برای خود مسئوليت اشاعه تعاليم اسلام مبتنی بر قرائت سلفی به ساير کشورهای منطقه را در نظر گرفته بود. اين گروه ضمن اختلاف نظر با ساير گروه های سنی، سرسختانه نسبت به شيعيان کينه می‌ورزيد و به همين خاطر به مراتب سياستی خشن در قبال آنان به کار برد.

علاوه ‎بر افغانستان، يکی ديگر از مراکز رشد سلفی‌گری، لبنان است. جريان سلفی شام در دمشق توسط ناصرالدين الالبانی ظهور کرد. تفکر سلفی در اواخر دهه 50 توسط تعدادی از طلاب مراکز دينی عربستان به لبنان راه يافت. مهم‎ترين اين افراد شيخ سالم الشهال و شيخ عبدالرزاق الزغبی بودند. اين دو نفر طرابلس را به مرکز گسترش و ترويج تفکر سلفی در تمام مناطق لبنان تبديل کردند. فعاليت سلفی‎ها در لبنان از طرابلس شروع شد. از سال 1977 سلفيه به نحو چشمگيری توسط افرادی که محورشان شيخ سالم الشهال بود، فعال شد.

در سال 1981 به صورت تشکيلات منظم و سازمان‌يافته، فعاليت خود را شروع و جمعيت نواه‌الجيش اسلامی را بنيان‌گذاری کردند. اين تشکيلات در کنار ساير تشکيلات و نيروهای اسلامی سنی که عرصه را تحت سيطره خود داشتند از جمله جنبش توحيد اسلامی يا جماعت اسلامی حضور کم‌رنگی داشتند. با فروپاشی جنبش توحيد اسلامی بعد از حوادث طرابلس در سال 1985 سلفی‌ها امکان توسعه و گسترش بيشتری يافتند و توانستند ويژگی‌های عقيدتی خود را به عنوان يک جماعت مستقل ابراز کنند. حضور آنان به طور متمرکز و قوی در طرابلس و برخی مناطق شمال از جمله عکار و الضنيه به چشم می‎خورد.

در اواسط دهه 90 جنبش سلفيه دستخوش بحران‎ها و حوادث تعيين‌کننده‌ای شد که به تضعيف فعاليت آن انجاميد؛ زيرا دستگاه امنيتی لبنان به کمک حزب‌الله به علت بمب گذاری‎ها و جنايات و ترورهايی که پيروان اين جنبش مرتکب می‎شدند آنها را تحت فشار قرار داد. پس از وقوع حوادث 11 سپتامبر در سال 2001 فشارهای امنيتی بر گروه‎های سلفي تشديد شد. با بررسی پراکندکی جمعيت‌ها، مدارس و مراکز آموزشی و دينی سلفيه و نيز ساخت مساجدی در روستاهای فقير و استفاده از اين مساجد برای تبليغ مذهب سلفيه می‎توان به روند گسترش چشمگير سلفی‎ها در شمال لبنان پی‌برد. حجم رشد و گسترش سلفيه را در اين مناطق می‌‎توان با انجام مقايسه‎های ساده دريافت. برای مثال از مجموع هفتاد مسجد در شهر طرابلس، 16 مسجد متعلق به سلفی‎ها است؛ در حالی که دارالافتاء با وجود انبوه امامان تابع خود فقط 13 مسجد و جنبش توحيد و جماعت هر يک فقط 7 مسجد را در اختيار دارند. در عکار حدود 210 مسجد وجود دارد که در روستاها و شهرهای کوچک پراکنده‌اند. از اين تعداد 27 مسجد متعلق به وهابی‎ها است که در آن به انجام وظايف نماز جماعت و تدريس می‎پردازند.

جريان مشکوک فتح‌الاسلام در لبنان و تحريکات نظامی اين گروه در اردوگاه نهرالبارد نيز ناشی از تلاش‎های جريان‌های افراطی اهل‌سنت براي تاثيرگذاری در تحولات منطقه به خصوص لبنان بود. گزارش‌ها حاکی از آن بود رهبری اين جريان به عهده فردی بنام "ابوخالد العلمه " بود که سابقه عمليات تروريستی در عراق و همکاری با ايمن الظواهری و ابومصعب الزرقاوی را داشت. وی به واسطه برخی اقدامات خرابکارانه عليه شيعيان تحت تعقيب قرار گرفت و مدتی نيز در سوريه زندانی شد.

وی بعد از آزادی از زندان، با همکاری يک اردنی فلسطينی تبار بنام شاکر العبيسی اقدام به تاسيس گروه فتح‌الاسلام کرد. العبيسی در سال 1970 وارد سازمان فلسطيني فتح شده بود، اما بعدها جزو گروه‌های شورشی عليه عرفات در آمد و در سال 1990به القاعده پيوست. وی در سوريه تحت تعقيب بود و در مدت سه سال در زندان به سر برد. العبيسی بعد از آزادی از زندان با زرقاوی ملاقات داشت و در نهايت بعد از توافق با العلمه گروهی با نام فتح‌الاسلام شکل گرفت. اين گروه وارد خاک لبنان شد و اقدامات تروريستی متعددی را در اين کشور مانند انفجار مينی‌بوس حامل مسافران، برهم زدن اعتصابات ضد سينوره و اختلاف بين شيعه و سنی انجام داد. پرونده گروه فتح‌الاسلام در نهايت با دخالت دولت سينيوره و خويشتن‌داری حزب‌الله لبنان بسته شد؛ اما کارشناسان و صاحب‌نظران سياسی اين تلاش‌ها را در راستای کاهش اقتدار حزب‌الله ارزيابی کردند. براساس نظر تحليلگران، آنچه در لبنان روی داد بخشی از سناريوی ناتمام آمريکایی - اسرائيلی بود که در سياست آزمون و خطا از زمان جنگ سی و سه روزه با قوت بيشتر در حال تجربه شدن بود.

از ديگر نقاطی که، جريان تکفيری‌ها به صورت فعال در حوادث سياسی نقش‌آفرينی می‌کنند؛ عراق است. در حال حاضر يک دولت شيعی در اين کشور در راس امور اجرايی عراق قرار دارد؛ اما حضور عناصر شيعی منافع برخی از سران منطقه، بعثی‌ها و گروه‌های تندروی سنی مذهب اين کشور را به مخاطره انداخته است. با توجه به وجود خاطره هشت سال دفاع جانانه جمهوری اسلامی ايران از مرزهای خود و حمايت همه جانبه سران عرب منطقه از صدام حسين در جنگ تحميلی، تصويری از ديکتاتور بعثی به عنوان سرداری مدافع عزت اعراب و مذهب اهل سنت در برابر خطر عجم‌های شيعی مسلک در باور سنيان عراق و سايرکشورهاي منطقه چنان نفوذ کرده بود که تصور می‌کردند حضور ايرانيان در عراق و برقراری پيوند مستحکم ميان شيعيان منطقه، حيات سياسي عرب و نفوذ مذهب اهل سنت را به خطر خواهد افکند.

از طرفی دیگر چون حوادث پيش آمده باعث تضعيف حزب بعث شده بود برای رهايی از اين تنگنا، اتحادی استراتژيک ميان سنيان ناراضی و عناصر حزب بعث شکل گرفت. از بعد مذهبی نيز القاعده امکان بيشتری را برای جولان دادن در مناطق سنی‌نشين يافت. از اين پس، روند خشونت در عراق شتاب بيشتری به خود گرفت و تکفيری‌ها در اين کشور عرصه را برای اقدامات خود مناسب ديدند. گرچه وقوع جنگ مذهبی در غرب آسیا تازگی ندارد؛ اما افزايش چنين نزاع‌هايی در پاکستان و عراق به يک نگرانی عمده تبديل شده که به دیگر کشورهای منطقه مثل سوریه نیز کشیده شد و باعث به وجود آمدن داعش‌ها و جبهه‌النصره‌ها شده است و متاسفانه نشست‌های مشترک شيعه و سنی نتيجه‌ای قابل ملاحظه در بر نداشته است.

يکی از عوامل مهم درگيری‌های خونين منطقه، بحث تکفير شيعيان و مطرح کردن آن از سوی علما و روحانيون افراطی وهابی و سلفی است که باعث قربانی‌شدن بسياری از شيعيان بی‌گناه در منطقه شده است. جالب اينجاست که به جای برخورد مناسب و معقولانه با اين پديده و اعلام برائت از اقدامات خشن و سرکوبگرايانه، پس از دستگیری صدام سی و هشت نفر از علمای سلفی عربستان سعودی در بيانيه‌ای ضمن ابراز تاسف از سقوط بغداد آن را توطئه مشکوک صليبيون، روافض و صفويان دانستند و هدف از آن را حفاظت و حمايت از اشغالگران و تحديد نفوذ اهل سنت در منطقه و ايجاد هلال شيعه و تجزيه عراق به سه منطقه کردی، شيعی و سنی خواندند. کاملا مشخص بود که در اين نوع تقسيم بندي روافض يعني شيعيان، صفويان همان ايرانيان و اشغال‌گران نيز سربازان صليبی هستند.

اين سازمان خطرناک‌ترين گروه تروريستی عراق است که اساس فعاليت‌های آن شامل بمب‌گذاری خودروها، ترور و آدم ربايی، کشتن بی‌گناهان، سربريدن و مثله کردن اجساد است. اين سازمان ارتباط مستحکمی با سازمان‌هاي نظامی بعث مثل ارتش اسلامی عراق؛ گردان‌های ثوره‌العشرين و داعش دارد و با سازمان‌های تروريستی جهانی هم ارتباطات مستحکمی دارد. حوزه فعاليت اين سازمان مناطقی چون الانبار، موصل، تکريت، ديالی و حومه‌های جنوبی و شمالی و غربی بغداد است. ساختار نظامی آن را غيرنظاميان افراطی داخلی و خارجی تشکيل می‌دهند و از بدو تاسيس رهبری آن به عهده ابو مصعب الزرقاوی بود. این گروه اکنون با داعش به داخل موصل فرار کرده و فرار را بر قرار ترجیح داده است.

اين گروه از اسلام‌گرايان افراطی و عناصری از رژيم سابق عراق تشکيل شده است. حوزه فعاليت اين گروه مرکز عراق است، ضمن اينکه در موصل و بصره هم هسته‌هايی دارد.

اين گروه در اواخر ژوئيه 2005 ظهور کرد. پرتاب خمپاره به سمت زائران امام موسی کاظم در تاريخ 13 آگوست 2005 از سوی اين گروه بر عهده گرفته شد و اولين بيانيه آن در تاريخ 26 جولای 2005 از طريق اينترنت منتشر شد و در آن ادعا شد که اين گروه پس از سقوط رژيم صدام تاسيس شده است. فرمانده این گروه ابوعمر الانصاری است و ابو اسامه نيز سخنگوی اين گروه است. حوزه فعاليت اين گروه در مناطق الطارميه المشاهده، التاجی، الطيفيه، و عويريج است.

گروه گردان براء بن مالک مسئوليت 11 عمليات در فاصله زماني 9 ژوئن 2006 تا 29 ژوئن 2006 و 6 عمليات در فاصله زمانی 20 تا 17 جولای 2006 از جمله يک خودروی بمب‎گذاری شده و انفجار يک کمربند انفجاری را بر عهده گرفت.

این گروه شامل مجموعه‌ای از تکفيری‌ها و بعثی‌ها و طرفدار تبعيض نژادی بر اساس انتساب‎های عشيره‌ای است. اين گروه برای بازگرداندن حزب بعث اقدام می‌کند و شعار آن "حکومت برای اعراب سنی عراق است " بوده است.

حوزه فعاليت اين گروه در موصل و فلوجه است. اين گروه در فعاليت‌های خود به تجربه تکفيری‌هايی متکی است که در گذشته عضو ارتش عراق بودند و دوره‌هايی را در مدائن واقع در بغداد برگزار می‌کنند. این گروه در برخی از فعالیت‌های تروریستی خود از فرماندهان میدانی داعش نیز کمک می‌گیرد.

حوزه فعاليت اين گروه مناطق ابوغريب، الرضوائيه، خان‌ضاری و الزيدان است و رهبر آن ابو زبيده البابلی است. اين گروه در تاريخ 26 سپتامبر 2005 بيعت خود را با سازمان قاعده الجاد فی بلاد الرافدين و در سال 2014 با ابوبکر البغدادی و داعش اعلام کرد. شيوه کاری آن‌ها به‎کارگيری خودروهای بمب‎گذاری شده، بمب‎گذاری و پرتاب موشک است.

اين گروه در تاريخ 31 سپتامبر2005 بيعت خود را با القاعده در عراق اعلام کرد و حوزه فعاليت آن در ابوالخطيب، الامتحيه و الزبير است. گروه ياد شده در بصره عمليات‌های تروريستی را بر ضد نيروهای نظامی انگليسی و عراقی و غيرنظاميان شيعه انجام داده است و شيوه کاری آن بمب‌گذاری، خودروهای بمب‌گذاری شده، عمليات انتحاری و ترور است. گردان حسن بصری براي اولين بار بين آگوست و سپتامبر 2004 ظهور کرد و اعضای آن از عشيره غائم بصره هستند که رويکردی تروريستی دارد. رهبر اين گروه ابوحذيفه عراقی است.اين گروه بين سپتامبر 2004 تا مارس 2005 مسئوليت 24 حمله از جمله 16 مورد بمب‎گذاری و عمليات‌های ترور متعددی را در بصره بر عهده گرفت.

به نقل از پایگاه اطلاع‌رسانی «مجلس اعلای اسلامی عراق» یک گروه ترویستی موسوم به «کتیبه لشکر محمد» اعلام کرد که عناصری از گروه تروریستی مجاهدین خلق (منافقین) را در گردان خود دارد. این گروه تروریستی در بیانیه‌ای رسمی که پایگاه خبری «عراق القانون» نیز آن را منتشر کرده از همه گروه‌های سنی در جهان عرب اسلام و آسیا و آفریقا خواسته که با تشکیل بزرگ‌ترین لشکر اهل سنت به جنگ خطر صفوی ایرانی در آسیا و شمال آفریقا و لبنان و سوریه و عراق بروند. این بیانیه تأکید کرد که افرادی وابسته به منافقین یکی از گروه‌های اصلی تشکیل‌دهنده این لشکر هستند و از کشورهای شمال آفریقا خواسته که شیعیان را از این کشورها اخراج کنند.

انتهای پیام/