به گزارش خبرنگار دریچه فناوری گروه فضای مجازی باشگاه خبرنگاران جوان؛ سوژه گزارشی ما کلمه ای نام آشنا برای مردم ایران است که خیلی زود و با سرعتی باور نکردنی زندگیشان را با آن عجین کردند، تکنولوژی که گفته می شود تنها پس از حدود یک سال از جهانی شدنش در لباس علم به ایران آمد و در ابتدا دانشگاهیان را برای پویش ها و پژوهش هایشان به دنیا متصل کرد.

اینترنت؛ همان تکنولوژی است که در زبان انگلیسی Internet خوانده می شود و در واقع مخفف interconnected networks  به معنای شبکه‌های به هم پیوسته است و در این گزارش مروری بر دفترچه خاطرات آن در ایران خواهیم داشت.

در ابتدا باید گفت در سال 1960 سازمان نظامی ایالت متحده امریکا برای انجام پروژه های تحقیقاتی خود برای این شبکه عظیم سرمایه گذاری کرد، این پژوهش به همراه دوره‌ای از سرمایه‌گذاری بنیاد ملی علوم آمریکا برای ایجاد یک ستون فقرات اینترنت جدید سبب شد تا مشارکت‌های جهانی آغاز شده و از اواسط دههٔ ۱۹۹۰، اینترنت به صورت یک شبکهٔ همگانی و جهان‌شمول در بیاید.

جهانی شدن این تکنولوژی بود که در اندک زمانی بخش اعظمی از فعالیت های بشر را به اینترنت وابسته کرد و این امر آغاز دوره ای جدید از زندگی بشر را رقم زد.

ابتدا دانشگاهیان وصل شدند!

در سال 1368 ایران برای نخستین بار با هدف ارتباطات علمی و پژوهشی با دانشگاه های دنیا به شبکه Bitnet متصل شد و در حدود سال 1372 به صورت عمومی برای استفاده دانشگاهیان به ایران آمد و اینگونه بود که اینترنت در لباس علم وارد ایران شد، البته باید گفت در آن زمان پایه استفاده از اینترنت شبکه Bitnet بوده است و بعدها پروتکل جدید Internet که به لحاظ فنی هم از مزیت های بسیاری نسبت به Bitnet برخوردار بود مورد استفاده قرار گرفت.

کل ظرفیتی که ایران در آن زمان برای بهره مندی از این تکنولوژی در اختیار داشته است 9.8 کیلوبایت بر ثانبه بوده که با توجه به اینکه سرویس های Web و فایل های گرافیکی هنوز راه اندازی نشده بودند برای تبادل اطلاعات که بیشتر از طریق ایمیل انجام می گرفته کافی بوده است.

چون ایران در ابتدا با اتصال به دانشگاه اتریش امکان استفاده از اینترنت را داشت آدرس های اولیه آن با پسوند AT پایان می یافت و پژوهشگاه دانش های بنیادی که وارد کننده این تکنولوژی در ایران بوده است بر آن شد تا ایران در این فضای گسترده با نامی خاص شناخته شود به همین دلیل مسئولان پسوند IR را به سازمان استانداردهای جهانی اینترنت پیشنهاد داده و علی رغم مخالفت های مسئولان امریکایی بالاخره با پافشاری مسئولان ایرانی در فروردین ماه سال 1374 امتیاز پسوند ملی IR برای ایران به ثبت رسید.


ایران در ادامه استفاده از این تکنولوژی به سرعت 128 دست یافت و پس از اندک زمانی به دلیل اشباع ظرفیت این سرعت در دانشگاه ها در سال 76 سرعت استفاده به 512 کیلوبایت برثانیه ارتقا یافت.

نکته قابل توجه در تصویب عضویت ایران برای استفاده از این فضا اضافه کردن دو بند به تعهدات ایران بود، از شبکه برای تبلیغات مذهبی استفاده نکنید و هیچ عضوی نباید جلو عبور اطلاعات از کشوری به کشور دیگر را بگیرد!

هم اندیشی برای ایجاد شبکه بومی

استفاده از اینترنت و دسترسی و ارتباط با دیگر کشورها در ایران شدت گرفت و البته مخاطراتی را نیز در پی داشت، ایران همچون سایر کشورهای استفاده کننده از این فضا از حمله هکرها در امان نبود و تجربه بسیاری از کشورها برای مقابله با این هجمه ها در ایجاد یک شبکه بومی مسئولان را گردهم آورد تا در خصوص ایجاد یک شبکه بومی بحث و تبادل نظر کنند.

در اواخر سال 1384 بحث شبکه ملی اينترنت در كشور مطرح و مهمترین دلیل پیاده سازی این شبکه درآن سال کاهش وابستگی به شبکه جهانی اینترنت اعلام شد در اسفند همان سال بود که بر اساس تصميم هیات دولت مقرر شد شبکه ملي طي 3 سال به بهره برداری برسد و طراحی های کلی شبکه نیز انجام شود.

سال 85 اما دو رویداد در این حوزه به ثبت رسید در ابتدا ستاد ساماندهی پایگاه های اینترنتی به منظور ثبت اطلاعات مدیران پایگاه های اینترنتی ایرانی تشکیل شد و در ادامه بنا شد پروژه اینترنت ملي درمرکز تحقیقات مخابرات ایران انجام شود.

شبکه ملی اطلاعات دو سال از مسیر عملیاتی شدنش را طی می کرد تا در سال 86 هیات وزیران وقت برنامه عملیاتی راه اندازی و بهره برداری اینترنت ملی را تا سال 88 به تصویب رساند، این راه ادامه داشت و شبکه ای که قرار بود در سال 87 به بهره برداری برسد با توجه به الزامات سند چشم انداز 20 ساله در سال 89 با تغییر نام به شبکه ملی اطلاعات در برنامه پنجم توسعه مطرح شد.

سال 88 نیز قانون جرایم سایبری کشور به تصویب رسید و تا کنون علی رغم گستردگی و افزایش جرایم در این فضا هیچ تغییری در این قوانین داده نشده است.


تشکیل شورای عالی فضای مجازی

17 اسفند ماه سال 90 بود که به دستور مقام معظم رهبری و تعیین 40 بند راهبردی شورای عالی فضای مجازی شکل گرفت و رهبر انقلاب اسلامی آثار چشمگیر شبکه جهانی اینترنت در ابعاد زندگی فردی و اجتماعی، لزوم برنامه‌ریزی و هماهنگی به منظور صیانت از آسیب‌های ناشی از آن و بهره‌گیری حداکثری از فرصت‌ها در جهت ارائه خدمات گسترده و مفید به مردم را از دلایل اصلی ضرورت تشکیل شورای عالی فضای مجازی برشمردند و تأکید کردند که این شورا وظیفه دارد مرکزی بنام مرکز ملی فضای مجازی کشور ایجاد کند.

در همین سال اعضای حقیقی و حقوقی شورا مشخص و در سال 94 نیز با معرفی اعضای جدید 10 بند دیگر به 40 بند راهبردی در این فضا از سوی رهبر انقلاب به اعضای شورای عالی ابلاغ شد.


پیچ و خم شبکه ملی به پایان رسید

با گذشت این سالها شبکه ملی اطلاعات همچنان در پیچ و خم اجرا ماند و مسیری 10 ساله را طی کرد تا بالاخره در هفته دولت سال جاری فاز نخست آن رونمایی شد، هرچند که عده ای از متخصصان بر این باورند که آنچه که افتتاح شده متفاوت از شبکه ملی اطلاعات است.

برای شبکه ملی سه فاز نهایی در نظر گرفته شده است در فاز نخست دسترسی به خدمات ( خدمات دولت الکترونیک و سایر خدمات دیجیتال، خدمات ویدئویی داخلی در کشور، دسترسی به اینترنت، انواع خدمات نوین از قبیل پرداخت موبایل)، برای فاز دوم خدمات ویدوئویی HD داخلی با هزینه مقرون به صرفه در کلان‌شهرها، خدمات الکترونیکی عمومی و برای فاز سوم خدمات ویدئویی HD و خدمات ابری پهن باند، داخلی با هزینه مقرون به صرفه در شهرهای بزرگ عملیاتی خواهد شد.

تا این مرحله مروری اجمالی بر روند گسترش اینترنت در ایران مطرح شد هرچند اتفاقات بزرگ و کوچک دیگری این فضا را در ایران دچار تلاطم کرده است که شرح آنها در این گزارش نمی گنجد و در ادامه به ارائه برخی آمارها خواهیم پرداخت.


ضریب نفوذ اینترنت درایران 97.5 درصد

هرچه امکان دسترسی مردم به این فضا که گاه ساحت دوم زندگی انسان خوانده می شود در ایران بیشتر شد ضریب نفوذ اینترنت در ایران نیز افزایش یافت.

برای ضریب نفوذ تعاریف متعددی از سوی اتحادیه بین المللی مخابرات، وزارت بازرگانی امریکا و مرکز اطلاعات شبکه اینترنت چین مطرح شده است اما در مجموع ضریب نفوذ به شاخصی اطلاق می شود که نشانگر درصدی از جمعیت یک کشور یا منطقه در استفاده از اینترنت باشد و روش های مختلفی نیز برای محاسبه آن وجود دارد.

در ایران کاربر اینترنت کسی دانسته می‌شود که در یک سال گذشته دست کم یک بار به اینترنت وصل شده و از آن استفاده کرده باشد و برای محاسبهٔ تعداد کاربران، سازمان فناوری اطلاعات از دو فرمول مختلف استفاده می‌کند که در یکی از آن‌ها اشتراک‌های تکراری فقط یک بار شمرده شده و در دیگری تمام اشتراک‌ها وارد محاسبه می‌شوند.

در حال حاضر و بر مبنای بر مبنای شاخص های اصلی بخش ارتباطات و فناوری اطلاعات کشور، ۲۲ میلیون ایرانی از اینترنت موبایل و ۹ میلیون نفر از اینترنت ADSL استفاده می کنند. ضریب نفوذ موبایل در کشور نزدیک به ۹۷.۵ درصد است.


همچنین بر اساس آخرین گزارش اتحادیه جهانی مخابرات (ITU) در خصوص وضعیت جهانی اینترنت پهن باند، ایران از نظر ضریب نفوذ خدمات اینترنت جایگاه ۱۰۳ را در میان ۱۹۱ کشور دارد.

در یکی از جداول گزارش اتحادیه جهانی مخابرات، ایران از نظر درصد خانوارهایی که در سال ۲۰۱۵ به اینترنت دسترسی داشته اند در میان ۱۳۸ کشور در حال توسعه، رتبه‌ ۳۹ را کسب کرده است.

آمارهای مرکز ثبت دامنه های کشور نشان می دهد تا کنون 819 هزار و 80 دامنه فعال اینترنتی در کشور به ثبت رسیده که پسوند ir با 810 هزار و 182 مرتبه در رتبه نخست و پسوند net.ir با 41 مرتبه ثبت پایین ترین رتبه را در این جدول دارد.

در میان این آمار و ارقام و مرور تاریخ فصل جدیدی به نام شبکه های اجتماعی و روند ورود و توسعه آن در بین کاربران خود بسیار جای بحث دارد که در گزارش های بعدی به آن پرداخته خواهد شد.

در پایان باید گفت هرچند که این تکنولوژی در ابتدا با لباس علم و برای تبادل اطلاعات وارد ایران شد اما آنطور که باید در قبضه فرهنگ ایرانی درنیامد و در کنار تمامی محسنات، تهدیداتی را به دنبال داشت که اگر چاره ای برای آن اندیشیده نشود امواجش بر کشور ضربه خواهد زد.



گزارش از عاطفه بیات


انتهای پیام/