در سال‌های اخیر، با افزایش آگاهی عمومی درباره بیماری‌ها و راه‌های پیشگیری از آن‌ها، موضوع واکسیناسیون به یکی از مباحث مهم تبدیل شده است که گاهی در صفحات مجازی هم توجه عده‌ای را به خود جلب می‌کند. 

یکی از واکسن‌هایی که به تازگی بیشتر درباره آن صحبت می‌شود، واکسن HPV (ویروس پاپیلومای انسانی) است. این ویروس می‌تواند منجر به بروز انواع مختلفی از سرطان‌ها، به ویژه سرطان گردنه رحم در بانوان شود.

با توجه به خطرات جدی این ویروس و تأثیر آن بر سلامت عمومی، کمپین‌هایی در برخی شبکه‌های اجتماعی برای ترغیب افراد به دریافت این واکسن راه‌اندازی شده‌اند.

این کمپین‌ها با استفاده از محتوای آموزشی، تجربیات شخصی افرادی که واکسن را دریافت کرده‌اند و همچنین اطلاعات علمی معتبر، سعی دارند تا نگرانی‌ها و تصورات نادرست درباره واکسن HPV را کاهش دهند و البته در مواردی هم اطلاعات نادرستی به مخاطبان مجازی آن‌ها منتقل می‌شود. 

در همین راستا احمد مهری، دکتری تخصصی اپیدمیولوژی با بیان این که بیماری HPV از طریق تماس‌های معمولی پوستی همچون دست دادن، شنا کردن و... منتقل نمی‌شود؛ گفت: مهم‌ترین راه انتقال این بیماری رابطه‌ جنسی و رفتارهای مرتبط با ارتباط جنسی است. این بیماری باعث ایجاد انواع سرطان‌ها همچون سرطان دهانه رحم می‌شود. سرطان دهانه رحم، یکی از شایع‌ترین سرطان ها در بین بانوان است.

کدام مناطق آمار ابتلای بیشتری به بیماری HPV دارند؟

او با بیان این که بیشتر زنان جنوب صحرای آفریقا به این بیماری مبتلا می‌شوند؛ ادامه داد:  حدود ۲۴ درصد زنان کشورهای جنوب صحرای آفریقا، حدود ۱۶ درصد در آمریکای لاتین،  ۱۴ درصد در اروپا و حدود ۱۴ درصد در جنوب شرقی آسیا به این بیماری مبتلا می‌شوند.

چه کسانی در معرض ابتلا به بیماری HPV هستند؟

مهری افزود: زنان مبتلا به ویروس HIV، مردانی که با مردان رابطه جنسی دارند، افرادی که داروهای سرکوبگر ایمنی استفاده می‌کنند، افرادی که دارای نقص ایمنی هستند، افرادی که به سایر بیماری‌های عفونی یا عفونت‌های مقاربتی (اس تی آی) مبتلا هستند؛ به این بیماری مبتلا می‌شوند. طبق بررسی‌های انجام شده در سال ۲۰۱۹ حدود ۶۲۰ هزار مورد ابتلا در زنان و ۷۰ هزار مورد ابتلا در مردان جهان به بیماری HPV شناسایی شده است.

وی با بیان این که بر اساس آماری در سال ۲۰۲۲ حدود ۶۶۰ هزار مورد جدید در جهان به این عفونت مبتلا شده‌اند؛ تصریح کرد: حدود ۳۵۰ هزار نفر بر اثر ابتلا به این بیماری در جهان فوت شده اند.

راه‌های پیشگیری از ابتلا به HPV

وی درباره راه‌های پیشگیری از ابتلا به این بیماری اظهار کرد: یکی از راه‌های پیشگیری از ابتلا به این بیماری واکسیناسیون است. در ۱۳۳ کشور دنیا واکسیناسیون علیه hpv وجود دارد و در خیلی از کشورها این واکسن همچون واکسن‌های دیگر جزء واکسن های روتین است؛ چرا که تزریق واکسن به افراد ۱۵ سال و پایین‌تر، اثربخشی بیشتری دارد. البته افراد ۱۵ سال به بالا هم می‌توانند این واکسن را دریافت کنند.

او با بیان این که سه یا چهار نوع واکسن hpv  وجود دارد؛ تصریح کرد: در ایران یک نوع واکسن داخلی برای این بیماری وجود دارد. البته این واکسن الزاماً به معنی پیشگیری کننده قطعی نیست؛ بلکه ریسک ابتلا را کاهش می‌دهد.

مهری افزود: بر اساس روش ها و تفسیرهای علمی که وجود داشته و بررسی‌هایی که در ایران انجام شده، باید بر اساس وضعیت شیوع بیماری در کشورها درباره واکسیناسیون تصمیم گرفته شود.

او ادامه داد: به گفته مسئولین سلامت، ایران کشوری است که جمعیت کمتری در آن نسبت به بقیه کشورها به این بیماری مبتلا شده اند و باید جمعیت و گروه‌های پرخطر واکسینه شوند.

بیماری HPV یک بیماری مخفی در دل جامعه است

وی با بیان این که بیماری HPV یک بیماری مخفی در دل جامعه است؛ افزود:  این بیماری در بیشتر مواقع علامت ندارد و افراد چندین سال بعد ممکن است متوجه علائم آن شوند. 

او با بیان این که برخی از علامت‌ها، زگیل‌های تناسلی هستند؛ تصریح کرد: این علائم نیز درمان‌هایی دارند؛ اما اکثر مبتلایان علامتی ندارند.

مهری با بیان این که تعیین بروز بیماری HPV به دلیل نداشتن علامت های مشخص به سختی شناسایی می‌شود؛ گفت: در حال حاضر نمی‌توان درباره وضعیت دقیق آمار این بیماری در ایران صحبتی کرد. البته مطالعاتی در گذشته انجام شده اند، ولی مطالعات به روزی نیستند که الان ما بخواهیم به آن ها تکیه کنیم.

او گفت: سیاست‌گذاران سلامت ایران معتقدند که بر اساس نگاه مدیریتی نباید به افراد توصیه کنند تا همه واکسن بزنند؛ بلکه باید گروه‌های پرخطر واکسن دریافت کنند. البته افرادی که از گروه‌های اقتصادی و اجتماعی بهتری هستند، می‌توانند واکسن را به صورت خصوصی دریافت کنند.

مهری با اشاره به موج اخیری که در برخی شبکه‌های اجتماعی درباره واکسن این بیماری راه افتاده است؛ اظهار کرد: به نظر بنده این فضا، غیر نگران کننده‌ است. به عبارتی برخی با ایجاد یک ترس عمومی، این فضا را القاء می‌کنند که افراد واکسن این بیماری را بزنند. البته این نگاه علمی نیست؛ چرا که در اکثر تبلیغات مواردی را اعلام می‌کنند که شایعه است و ربطی به ابتلا به این بیماری ندارد. مثلاً این که در فضای مجازی مدام مطرح می‌شود که آب استخر ممکن است باعث ابتلا به HPV شود یا این که یک بوسیدن و بغل کردن ساده بین افراد می‌تواند باعث این مشکل شود. این شایعات باعث ایجاد ترس عمومی می‌شوند.

چه افرادی در معرض خطر ابتلا به بیماری HPV هستند

او گفت: افرادی که رابطه جنسی محافظت نشده داشته باشند، در معرض خطر ابتلا به این بیماری هستند. در نتیجه باید اصلی‌ترین راه انتقال را کنترل کنیم تا این که بحث‌های مختلفی درباره درمان انجام شود. براساس تحقیقات انجام شده, واکسن HPV می‌تواند به طور قابل توجهی نرخ ابتلا به عفونت‌های ناشی از این ویروس را کاهش دهد. با افزایش پوشش واکسیناسیون در جوامع مختلف، شاهد کاهش موارد جدید سرطان‌های مرتبط با HPV هستیم. این موضوع نه تنها به سلامت فردی افراد کمک می‌کند، بلکه باعث کاهش بار مالی و اجتماعی ناشی از درمان این بیماری‌ها نیز می‌شود.

خبرنگار باشگاه خبرنگاران جوان در ادامه نیز با جزایری، متخصص ویروس شناسی پزشکی و رئیس شبکه بیماری های ویروسی ایران به گفت‌وگو نشست.

بیماری ویروس پاپیلومای انسانی یا  HPV شایع ترین  بیماری آمیزشی در جهان است

جزایری، متخصص ویروس شناسی پزشکی و رئیس شبکه بیماری های ویروسی ایران با بیان این که بیماری ویروس پاپیلومای انسانی و یا  HPV، یک بیماری آمیزشی است؛ گفت: یکی از شایع‌ترین عوامل ایجاد بیماری عفونی در جهان، ویروس پاپیلوما است.

وی افزود: این بیماری به دو صورت بروز می‌کند: علامت‌دار و یا بی‌علامت.  بیماران علامت‌دار آن‌هایی هستند که مبتلا به  زگیل‌هایی در جای مختلف بدن همچون نواحی تناسلی، دست، پا و در برخی مواقع دهان  می‌شوند. بدین معنا که با چشم به راحتی و یا بعضا به سختی (در مورد زگیل‌های کوچک) می‌توان آن‌ها را مشاهده کرد. ولی عمدتا آن دسته از زگیل‌های نواحی تناسلی-مقعدی مورد توجه پزشکان است؛ چون این نوع زگیل‌ها در جامعه ایجاد مشکل کرده اند.

جزایری درباره علائم این بیماری اظهار کرد: ایجاد زگیل یکی از مهم‌ترین علائم این بیماری است. 

۴۰ تا ۵۰ درصد افراد مبتلا به ویروس HPV علامتی ندارند

او با بیان این که ۴۰ تا ۵۰ درصد افراد علائمی ندارند؛ اضافه کرد: بیماران بی علامت آن هایی هستند که فاقد هرگونه زگیل قابل رویت در نواحی تناسلی-مقعدی هستند؛ اما در حقیقت به عنوان ناقل بی علامت، عفونت را به دیگران سرایت می دهند. 

او با بیان این که بخش دیگر این بیماری به صورت نهان است؛ ادامه داد: بخش نهان بیماری HPV  نگران کننده است؛ چرا که امکان دارد باعث ایجاد انواع سرطان ها ‌شود. در این بیماران، ضایعاتی در سطح سلولی در اندام های داخلی مختلف بدن ایجاد می شوند که چون فقط از نظر آسیب شناسی و آزمایشگاهی قابل پیگیری و گزارش هستند، تا خود بیمار شخصا به پزشک مراجعه نکند، مشخص نمی‌شوند. 

ویروس پاپیلوما باعث ایجاد چه بیماری‌هایی می‌شود؟

جزایری با بیان این که ویروس پاپیلوما علاوه بر ایجاد سرطان دهانه رحم در خانم‌ها سبب ایجاد سرطان‌های دیگری نیز می شود؛ تصریح کرد: نقش ویروس در این نوع سرطان ها  اثبات شده است.

وی با بیان این که میزان تاثیرگذاری این ویروس در ایجاد برخی از  دیگر سرطان‌ها  هنوز معلوم نیست؛ افزود: سرطان‌هایی همچون سرطان‌ سینه، ریه، سرطان‌های گوارشی و دستگاه ادراری ممکن است علاوه بر عوامل دیگر،  بر اثر این ویروس نیز  ایجاد شوند و یا حداقل ویروس در این سرطان‌ها قابل شناسایی باشد، بدون این که دخالتی در ایجاد سرطان داشته باشد.

او گفت: سرطان‌های ایجاد شده بر اثر  ویروس HPV برخلاف زگیل‌های منتشر شده در بدن که سریع خودشان را نشان می‌دهند؛  معمولاً سیر آشکار شدنشان بین ۱۰ تا ۲۵ سال طول می‌کشد. 

وی افزود: در رابطه با سرطان‌ها علائم افراد متفاوت است.

ویروس پاپیلوما در چه سنی دیده می‌شود؟

او ادامه داد:  این بیماری چون یک بیماری آمیزشی است، معمولا در سنین باروری (بعد از سن بلوغ تا حدود دهه سوم یا حداکثر چهارم) در افراد دیده می‌شود.

جزایری با بیان این که بر اساس بررسی‌های انجام شده این بیماری بیش‌تر در افراد زیر ۳۰ سال دیده می‌شود؛ گفت: متاسفانه به خاطر تقلیدی که در جامعه ایران از جوامع غربی در بین جوانان در حال رخ دادن است، در ایران نیز افراد زیر ۳۰ سال به این بیماری مبتلا شده‌اند. البته ویروس پاپیلوما در زنان تا حدود ۴۰ سالگی ادامه دار است و پس از این سن کاهش می‌یابد.

وی ادامه داد: این در حالی است که در مردان به نحو دیگری است. در مردان از زیر ۳۰ سالگی تا بعد از میان سالی، مثلا حدود ۶۰ سالگی  نیز شاهد این عفونت و بیماری هستیم.

بیماری HPV واگیردار است

این متخصص ویروس شناسی با بیان این که بیماری HPV واگیردار است؛ تصریح کرد: این بیماری به شدت سرایت پذیر است؛ زگیل‌های تناسلی حداقل در ۶۵ درصد موارد از یک شخصی به شخص دیگر منتقل می‌شوند. 

این متخصص ویروس شناسی بیان کرد: در هیچ کشوری برای بیماری‌ها همه اقشار جامعه را واکسینه نمی کنند؛ افراد برای جلوگیری از ابتلا به این ویروس عفونی باید قبل از شروع فعالیت جنسی واکسینه شوند.

افراد در چه سنی باید واکسن را دریافت کنند؟

جزایری گفت: دختران ۹ تا ۱۱ سال و  پسران بین ۱۱ تا ۱۳ سال دو دوز  واکسن به فاصله شش ماه باید بزنند؛ افراد بعد از ۱۵ سالگی باید سه دوز واکسن دریافت کنند.

وی با بیان این که برای این بیماری افراد می‌توانند تا ۲۶ سالگی واکسن دریافت کنند؛ ادامه داد: افرادی که پس از ۲۶ سالگی طالب واکسن باشند به مشاوره پزشکی نیاز دارند.

او ادامه داد: گروه پزشکی پس از مشورت تصمیم می‌گیرند که افراد واکسن بیماری  پاپیلوما را بزنند یا خیر.

گفتنی است که واکسن HPV به عنوان یک ابزار مؤثر در پیشگیری از سرطان‌های مرتبط با ویروس پاپیلومای انسانی، نقشی حیاتی در بهبود سلامت عمومی ایفا می‌کند. با توجه به شواهد علمی و تجربیات جهانی، این واکسن می‌تواند به کاهش شیوع سرطان‌های مرتبط با HPV کمک کند.

براساس گزارش‌ها، بیش‌تر افراد، حتی افرادی که سیستم ایمنی‌ آن ها به وسیله دارو یا عوامل اکتسابی سرکوب شده باشد هم می‌توانند این واکسن را تزریق کنند از جمله مبتلایان به ایدز می‌توانند این واکسن را دریافت کنند.

افراد باید توجه داشته باشند که برای تزریق واکسن، نیاز به اجازه پزشک وجود دارد. بنابراین توصیه می‌شود از زدن واکسن بدون اطلاع پزشک خودداری کنند.

عوارض جانبی واکسن HPV

درد موضعی، تورم، قرمزی محل تزریق واکسن, تهوع, تب با درجه نسبتا پایین و غش کردن از عوارض شایع تزریق این واکسن بوده که همه گذرا هستند و به سرعت فرد به حالت عادی بر می‌گردد.

خبرنگار: نرگس امام جمعه