به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛ تغذیه، به ویژه تغذیه سالم و مبتنی بر پایه‌های علمی نقش بسیار مهمی در سلامتی جسمی و روحی افراد در سنین مختلف دارد؛ اما این موضوع در کودکان و نوجوانان به دلیل شرایط جسمانی خاص، از نظر اینکه در سال‌های اولیه زندگی خود قرار دارند و به خصوص سال‌های تکامل و رشد اندام‌های مختلف بدن آنهاست، از اهمیت و توجه خاصی برخوردار است.
 
* ارزش غذایی شیر
 
در این میان، «شیر» به عنوان یک ماده غذایی ارزشمند که حاوی انواع ویتامین‌های مورد نیاز بدن است، در هرم تغذیه‌ای مردم در سنین مختلف از اهمیت و جایگاه ویژه‌ای برخوردار است و به خصوص مصرف آن در سنین کودکی تا جوانی مورد تأکید زیادی قرار گرفته است.
 
شیر، کامل‌ترین و قدیمی‌ترین غذای شناخته شده بشر است که با برخورداری از ترکیبات بالایی مانند پروتئین، کلسیم، فسفر و ویتامین‌ها و مواد معدنی، حجم زیادی نارسایی‌های ناشی از سوءتغذیه را جبران می‌کند.
 
استفاده از شیر به ویژه برای دانش‌آموزان، تندرستی، هوش، تقویت قدرت بادگیری و تفکر و خلاقیت بیشتر را به ارمغان خواهد آورد. از ناخن‌ها تا پوست و موی سر همه درگیر و تأثیر پذیر از مصرف شیر و خواص آن هستند.
 
* اهمیت مصرف شیر در روایات
 
در دین مبین اسلام و روایات متعدد، به اهمیت مصرف شیر اشاره شده است.
 
این اهمیت را می‌توان در متون دینی و توصیه‌های ائمه اطهار(ع) ملاحظه کرد؛ خداوند متعال نیاز به شیر و چگونگی نوشیدن آن را در اعماق ذات کودکان نهاده است؛ بدین سان آدمی زندگی را با شیر آغاز می‌کند و لذت حیات این دنیا را با طعم شیر تجربه می‌کند و طعم شیر، «طعم حیات» است.
 
در روایات رسیده از معصومان(ع) نیز با اشاره به اهمیت مصرف شیر برای کودکان تصریح شده است که «نیاز به شیر، نیازی است فطری، از این رو حذف شیر از زندگی، اختلال در فطرت آدمیان پدید می‌آورد».
 
چه زیبا سلمان فارسی از پیامبر اکرم (ص) نقل می‌کند: که «شیر آقای نوشیدنی‌هاست» یا پیامبر(ص) می‌فرمایند: «تنها شیر است که می‌تواند جای آب و غذا را بگیرد».
 
* خواص و ترکیبات غذایی مفید در شیر
 
هر لیوان شیر معادل 250 میلی‌لیتر، حدود 315 میلی‌گرم کلسیم دارد که 30 درصد کلسیم روزانه مورد نیاز بدن را تأمین می‌کند.
 
شیر حاوی مواد معدنی کلسیم، پتاسیم، فسفر و روی و حاوی ویتامین‌های B12،B1،A، C،B2 و D است.
 
مجموعه این مواد باعث تقویت قلب و عروق، اعصاب، استحکام ساختار استخوانی، مقاوم شدن سیستم ایمنی بدن و تنظیم فشار خون، کاهش کلسترول مضر (LDL) و افزایش میزان کلسترول مفید خون (HDL) است؛ البته این با مصرف شیر کم‌چرب محقق می‌شود.  
 
شیر بدون چربی و از نظر کلسیم، به شیر کامل ارحجیت دارد؛ چرا که وقتی چربی شیر گرفته می‌شود، به دلیل اینکه مقدار جزئی کلسیم در آن وجود دارد، به جای آن، شیر کلسیم‌دار جایگزین می‌شود که دارای ارزش غذایی بیشتری است.
 
البته باید بدانیم مصرف زیاد کاکائو همراه با شیر به علت داشتن ماده «اگزالات»، از جذب کلسیم شیر جلوگیری می‌کند که می‌توان در این شرایط، از فرآورده‌های شیر مانند ماست و پنیر استفاده کرد.
 
* میزان سرانه مصرف شیر در دنیا و ایران
 
در ایران میزان سرانه مصرف شیر  90 کیلوگرم در سال است، اما این میزان در جهان به طور میانگین 155 کیلوگرم و در کشورهای اروپایی به 300 تا 400 کیلوگرم در سال می‌رسد که مردم فنلاند در شمال اروپا بالاترین میزان مصرف شیر را با میانگین مصرف 361 لیتر برای هرنفر را در دست دارند.
 
*تاریخچه توزیع شیر در مدارس ایران  
 
از سال 1379 با پوشش قرار دادن 10 هزار دانش آموز در کشور، طرح توزیع رایگان شیر در مدارس آغاز شد و طی سال‌های گذشته روند پوشش جامع‌تر دانش‌آموزان در طرح شیر مدارس کامل‌تر شده است، تا جایی که قرار است امسال نزدیک به 14 میلیون دانش‌آموز تحت پوشش این طرح تغذیه‌ای قرار گیرند.  
 
*ایجاد مرکز و برنامه ملی شیر مدرسه ایران  
 
در آیین‌نامه اجرایی دبیرخانه کمیته ملی برنامه شیر مدرسه که در راستای اجرای مصوبه شماره 77684/309 مورخ دهم شهریور ماه 86 شورای اقتصاد تدوین شده است؛ جامعه هدف این طرح تمام دانش‌آموزان دختر و پسر دوره‌های پیش دبستانی، ابتدایی، راهنمایی و متوسطه شبانه‌روزی دولتی، مراکز شبانه روزی کودکان بی‌سرپرست تحت پوشش بهزیستی و کارکنان شاغل در واحدهای آموزشی هست.
 
ارکان اجرایی برنامه ملی شیر مدرسه ایران (شما)، متشکل از معاون وزیر آموزش و پرورش (مسئول) و نمایندگان تام‌الاختیار وزارتخانه‌های رفاه و تأمین اجتماعی، بازرگانی (سازمان حمایت)، بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس‌جمهوری و صدا و سیماست.  
 
اهم وظایف و اختیارات کمیته ملی شیر مدارس شامل «سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی برای اجرای برنامه شیر مدرسه در راستای مصوبات مربوطه»، «تعیین و ابلاغ ضوابط سرانه ریالی دانش‌آموزان»، «تعیین سرانه ریالی استان‌ها بر اساس تعداد دانش‌آموزان جامعه هدف شاغل به تحصیل و کارکنان مراکز آموزشی مذکور»، و «نظارت بر اجرای برنامه و بررسی گزارش عملکرد ارسالی از کارگروه‌های استانی در قالب سامانه رایانه‌ای موضوع بند 4 مصوبه شورای اقتصاد»، «بررسی گزارش‌های مختلف به ویژه در خصوص موانع اجرایی، مشکلات و پیشنهاد‌های واصله از کار گروه‌های استانی یا مراجع دیگر و ارائه راه حل مناسب است».
 
وظایف دبیرخانه کمیته ملی شیر مدارس نیز شامل «اخذ آمار و اطلاعات مربوط به جامعه هدف و ارائه به کمیته ملی شیر مدرسه»، «ابلاغ سهم اعتبارات هر استان بر اساس سرانه دانش‌آموزی تعیین شده توسط کمیته ملی شیر مدرسه»، «ارسال چک لیست سهم اعتبارات هر استان توسط ذی‌حسابی به شعبه مرکزی بانک کشاورزی برای واریز سهم اعتبارات هر استان به حساب کارگروه استان»، «هماهنگی برای تشکیل جلسات کمیته ملی، تدوین متن دستورالعمل‌ها و بخشنامه‌ها برای طرح در کمیته ملی»، «ابلاغ مصوبات کمیته ملی به دستگاه‌های ذی‌ربط و کارگروه‌های استانی»، «دریافت گزارش‌ها، بررسی و طرح آن‌ها در جلسات کمیته ملی»، «ناجام مکاتبات لازم با ارگان‌های دولتی و غیردولتی در راستای اجرای برنامه شیر مدرسه»، «انجام مذاکرات و مکاتبات لازم با کلیه افراد حقیقی و حقوقی در راستای اجرای برنامه و تدوین اطلاعات و گزارش‌های لازم برای ارائه به اعضای کمیته ملی و یا سایر دستگاه‌های ذی‌ربط ‌و ایجاد ارتباط لازم با مجامع بین‌المللی مرتبط و استفاده از تجارب ایشان و تبادل اطلاعات است».
 
*تعداد دفعات توزیع شیر در مدارس ایران و برخی کشورهای جهان/ایران 70 نوبت، تایلند 260 نوبت  
 
امروزه در بیش از  100 کشور جهان، در مدارس شیر رایگان توزیع می‌شود؛ در ایران بالاترین میزان توزیع شیر در مدارس به عنوان یک شاخص 70 نوبت است که طی سال‌های اخیر نیز اجرایی نشده است؛ در حالی که این میزان در کشور تایلند 260 نوبت یا به عبارتی 260 روز در سال تحصیلی است و سرانه هر دانش آموز با احتساب هر دانش آموز 200 میلی لیتر، برابر با 52 لیتر در سال است و  دولت تایلند سالانه 433 میلیون دلار صرف توزیع شیر رایگان در مدارس می کند؛ در حالی که این میزان در کشورمان برابر با 14 کیلوگرم است.  
 
*سهم 10 درصدی مصرف شیر در سبد غذایی ایرانیان
 
سهم مصرف شیر در سبد غذایی مردم کشور ما فقط 10 درصد است و بنا بر اعلام انستیتو تغذیه وزارت بهداشت، سهم میانگین مصرف شیر در خانواده‌های ایرانی 80 گرم و سهم مصرف لبنیات نیز 140 گرم است.
 
*سهم شیر مدارس از مصرف ملی/ایران 7.2 درصد، تایلند 25 درصد     
 
سهم شیر مدارس کشور از مصرف ملی حدود 7.2 درصد است؛ در حالی که این رقم در تایلند 25 درصد مصرف ملی ، در ژاپن 9 درصد، آمریکا 7 درصد و فنلاند 5 درصد است.
 
*مصادیق اثرگذاری شیر در اجزای بدن
 
اضافه کردن و یا مصرف شیر در کودکان موجب افزایش 5 درصدی در سرعت راه رفتن و کاهش 25 درصدی در خطر عدم تعادل در دوران بزرگسالی است.
 
غنی سازی شیر با ویتامین‌های مختلف باعث جلوگیری از کوتاهی قد و مبارزه با اثرات مخرب آلودگی هوا می‌شود و باید کودکان 2 تا 3 ساله روزانه 2 لیوان، 4 تا 8 ساله 2.5 لیوان و نوجوانان و بزرگسالان روزانه 3 لیوان شیر مصرف کنند.
 
ضمن اینکه بالا بردن کیفیت ظروف شیر بسیار قابل توجه است؛ چرا که محصولات بعضی از شرکت‌های لبنی از لحاظ کیفیت ظروف، پایین بوده و در پروسه حمل‌ونقل، ظروف سوراخ شده و شیر روی سایر ظروف می‌ریزد و باعث ایجاد آلودگی خواهد شد.
 
*نظرات و خبرهای مختلف مسئولان ارشد وزارت آموزش و پرورش در خصوص «توزیع شیر در مدارس»  
 
* تأخیر در زمان توزیع شیر مدارس/نبود بودجه عامل اصلی عدم توزیع شیر  
 
بطحایی: توزیع 800 میلیون پاکت شیر درمدارس
 
سید محمد بطحایی معاون وقت پشتیبانی وزارت آموزش و پروش در 12 تیرماه سال جاری از توزیع 800 میلیون پاکت شیر در مدارس خبر داده بود.  
 
مجاوری: 55 نوبت توزیع شیر در سال گذشته  
 
منصور مجاوری، مسئول کمیته توزیع شیر مدارس وزارت آموزش و پرورش نیز در 25 مرداد سال جاری در خصوص توزیع شیر مدارس در سال تحصیلی گذشته و اکنون اظهار کرد: با تصمیم دولت 400 میلیارد تومان از محل هدفمندی یارانه‌ها و 150 میلیارد تومان از محل بودجه عمومی برای برنامه شیر مدارس مصوب شد.
 
وی افزود: از آنجا که پیش بینی می‌کردیم این مبلغ به علت وضعیت بودجه به طور کامل تخصیص نیابد، بر اساس بودجه 400 میلیارد تومانی برنامه ریزی  کردیم و در نهایت استان‌ها با 175 کارخانه لبنیاتی در سراسر کشور قرارداد بستند که 60 درصد استریل و 40 درصد پاستوریزه بود.
 
مدیرکل دفتر برنامه و بودجه وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: در سال تحصیلی گذشته 55 نوبت از 15 مهر توزیع شد و تا اواخر اسفند ادامه داشت و یک وعده هم پس از عید نوروز توزیع شیر داشتیم؛ البته در برخی استان‌ها مانند خوزستان و ایلام اجازه دادیم به علت آلودگی هوا و فواید مصرف شیر، توزیع شیر در نوبت‌های بیشتری انجام شود که در برخی نقاط حتی به 60 نوبت هم رسید.
 
وی به قرارداد 400 میلیاردی با شرکت‌های لبنیاتی اشاره کرد و گفت: تاکنون 250 میلیارد تومان به کارخانجات شیر تزریق شده اما هنوز  150 میلیارد تومان بدهکار هستیم و امیدواریم این بودجه هرچه سریعتر در اختیار ما قرار بگیرد تا بتوانیم به تعهدات خود عمل کنیم.   
 
مجاوری افزود: اگر 550 میلیارد تومان مصوب به طور کامل تخصیص پیدا می‌کرد، می‌توانستیم رقم توزیع شیر در مدارس را به 70 نوبت برسانیم، اما چاره‌ای نداشتیم جز اینکه تا 55 نوبت شیر توزیع کنیم.
 
وی با بیان اینکه جامعه آماری ما در سال 94 گسترده بود، عنوان کرد: تا اردیبهشت سال 95 همه مقاطع تحصیلی از پیش دبستانی تا متوسطه مشمول این طرح شدند؛ به عبارتی دانش آموزان، پیش دبستانی‌ها، معلمان و کودکان تحت پوشش بهزیستی که شمار آنها به 14.5 میلیون نفر می‌رسد، 798 میلیون پاکت شیر دریافت کردند.
 
مسئول کمیته توزیع شیر مدارس وزارت آموزش و پرورش ادامه داد: این جامعه آماری گسترده را در سال‌های گذشته نداشتیم، علاوه بر این شیرهای توزیع شده از کیفیت خوبی برخوردار بودند و حتی یک مورد مسمومیت با شیر در دانش آموزان نداشتیم.
 
حسین صفایی مدیر عامل سازمان مرکزی تعاون روستایی نیز دوم شهریور سال جاری از توزیع شیر از اول مهر سال جاری در مدارس خبر داده بود.
 
فانی: 600 میلیارد تومان بودجه شیر مدارس در سال جاری
 
علی اصغر فانی وزیر وقت آموزش و پرورش در  12 مهر سال جاری اعلام کرد: بودجه امسال شیر مدارس 600 میلیارد تومان است که مبلغ 450 میلیارد آن از بودجه هدفمندی یارانه‌ها و 150 میلیارد آن نیز از بودجه آموزش و پرورش است.
 
وی از توزیع 70 نوبت شیر در مدارس در سال تحصیلی جاری خبر داده بود.
 
احمدی دانش آشتیانی: بودجه نداریم
 
فخرالدین احمدی دانش آشتیانی وزیر آموزش و پرورش نیز در آخرین اظهار نظر خود در خصوص توزیع شیر در مدارس در گفت و‌گو با خبرنگار آموزش و پرورش خبرگزاری فارس در خصوص توزیع شیر در مدارس، اظهار داشت: رایزنی‌هایی در حال انجام است؛ امیدواریم بودجه شیر را تأمین کرده و بتوانیم آن را در مدارس توزیع کنیم.
 
* پرسش‌های مطروحه در خصوص توزیع شیر در مدارس
 
1) آیا مصرف شیر در بین دانش‌آموزان در پیشرفت تحصیلی آنها مؤثر است؟
 
2) آیا مصرف یک لیوان شیر تأمین‌کننده نیاز بدن دانش‌آموزان می‌شود؟
 
3) آیا توزیع شیر در مدارس سبب فرهنگ‌سازی مصرف شیر در جامعه می‌شود؟
 
گلایه بعضی از شرکت‌های تولید لبنیات از آموزش و پرورش در خصوص خُلف وعده مسئولان آموزش و پرورش، نسبت به پرداخت هزینه تولید و پخش شیر در مدارس، همواره در طول سال‌های گذشته، نُقل محافل بوده است و آنها نسبت به عدم پرداخت یا تأخیر مطالبات خود انتقادات زیادی داشته‌اند.
 
روی دیگر چالش‌های موجود در توزیع شیر در مدارس، بحث عدم تخصیص اعتبار و تأخیر در پرداخت آن به آموزش و پرورش است که از سوی دولت به خوبی و به موقع صورت نمی‌گیرد و فی‌المثل در سال تحصیلی جاری و به رغم گذشت نزدیک به 3 ماه از سال تحصیلی، هنوز دانش‌آموزان «طعم شیر» مدرسه را نچشیده‌اند و همگی چشم به راه دیدن پاکت‌های رنگین شیر در کلاس درس هستند، اما مسئولان این وزارتخانه از عدم پرداخت اعتبار لازم برای تهیه و توزیع آن در مدرسه خبر می‌دهند و دانش‌آموزان صبحگاهان چشم انتظار رؤیت خودروهای توزیع شیر مقابل مدارس خود هستند و هرروز برگه دیگری از روزشمار عملیاتی شدن شیر ورق می خورد، اما انگار داستان تکراری عدم توزیع شیر و بلا تکلیفی دانش‌آموزان و مدیران مدارس قرار است هرساله در سال تحصیلی تجدید چاپ شود، بی آنکه بدانیم این داستان دیگر خواننده‌ای ندارد و متنی بسیار تکراری است.
 
به راستی این پرسش مهم و اساسی سال‌هاست در بین اهالی تعلیم و تربیت کشور مطرح است که آیا کلاف تأمین هزینه تهیه و توزیع شیر در مدارس آنقدر پیچیده است که باز کردن آن به موضوعی سخت، تکراری و مزمن در نظام آموزشی ما بدل شده است؟
 
اما نیک می‌دانیم در جامعه‌ای که از سوی متولیان امر بهداشت و سلامت آن، همواره بر استفاده و قرار گرفتن شیر در سبد غذایی توصیه و تأکید می‌شود، تخصیص و تأمین اعتبار لازم برای خرید این محصول بسیار سودمند غذایی به خصوص برای جامعه دانش‌آموزی که بنا بر اقتضائات جسمی و روحی خود، نیاز بیشتری به آن دارند، کار سخت و ممتنعی نبوده و تنها نیازمند تدبیر و دور اندیشی و اعمال مدیریت صحیح از سوی مسئولان امر را دارد.
 
موضوع مهمی که اگر در اجرای آن به خوبی عمل نکنیم، فرصت استفاده و مهم‌تر از آن فرهنگ سازی مصرف شیر در خانواده‌ها را برای همیشه از دست خواهیم داد و ناگاهانه زمینه بروز آسیب‌های جسمی و روانی نسل نو پای کشور را فراهم می‌کنیم و در ادامه این فرایند، پایه گذار بی توجه‌ا‌ی نسل‌های بعدی نسبت به اهمیت مصرف شیر به عنوان یک محصول غذایی راهبردی و شاخص در سبد غذایی خانواده‌ها را فراهم می‌کنیم.
 
در صورتی که این روند کم توجهی نسبت به این موضوع مهم تغذیه‌ای ادامه پیدا کند، عوارض و زیان‌های دامنه‌دار آن که حاصل بروز بیماری‌های مختلف از جمله پوکی استخوان و پیامدهای کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی گوناگون در افراد جامعه است، باعث تحمیل هزینه‌های هنگفت به نظام سلامت کشور و خانواده‌ها می‌شود که با احصا و محاسبه‌ای ساده، بیش از تأمین اعتبار برای توزیع شیر در مدارس خواهد بود.
 
منبع:فارس
انتهای پیام/