به گزارش
گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان، از كنار مغازهای كه سالهاست گذارتان به آن نیفتاده، میگذرید. در باز است و عطر گلهایی كه همیشه روی میز مغازه جا خوش كرده بودند، مشامتان را حساس كرده و شما را به سالهای دور میبرند. مهمانی رفتهاید و گرم گپ و گفت هستید؛ اما ناگهان عطری شما را از داخل مهمانی به چند سال پیش پرتاب میكند؛به سالهایی كه مادر دستتان را میگرفت و همراه با بوی عطر مخصوصش تمام راه خانه تا مدرسه را با شما گپ میزد. در خیابانی شلوغ، بین هرم گرما و رفت وآمد تند مردم در پیادهرو گم شدهاید كه ناگهان كسی از كنارتان میگذرد. او را نمیشناسید، اما بوی عطرش به قدری آشناست كه حس میكنید آشنایی از كنارتان گذشته و بیاختیار سر برمیگردانید و تا مسافتها شاید رفتنش را تماشا میكنید. عطر، یكی از نمادهای ماندگاری خاطره در ذهن ماست. بسیاری از ما اتفاقات، لحظهها، آدمها و... خوب و بد زندگیمان را با بوییدن مجدد یك عطر به خاطر میآوریم و این نشان میدهد عطر، جایگاه ویژهای در زندگی و خاطرات ما دارد. ببینیم مردم دنیا از گذشته تا امروز چه رفتاری با عطر دارند.
عطر درمانی سرزمین مصر در جهان باستان از نظر تولید و استفاده از عطر شهرت بالایی داشت. در دلتای رود نیل و در شهر مندس عطرهای گرانقیمتی تولید میشد که به سرزمینهای امپراتوری روم صادر میشد. این عطرهای خوشبو که دوام بالایی داشتند از گیاهان و روغنهای مختلف تولید میشدند. مردم مصر باستان توجه ویژهای به استفاده از عطر داشته و آن را با باورهای آئینی و خدایانشان پیوند زده بودند. آنها باور داشتند که استفاده از عطر برای حفظ سلامتی جسم و روح مؤثر است. خدای عطر، همان خدای سلامتی بود که با عنوان «نفرتوم» شناخته میشد که توانسته بود خدای خورشید را از بیماری نجات دهد. بهاین ترتیب میتوان او را نخستین کسی در جهان تصور كرد که با استفاده ازعطر بیماریهایی را درمان میكرد.
مردم دنیا چطور با عطر زندگی میكنند؟ هنگامیکه ژولیوس سزار امپراتور روم سرزمین مصر را فتح کرد در بازگشت به روم بطریهای عطری را که با خود از مصر آورده بود در میان انبوه جمعیت استقبالکننده پخش كرد. یکی از این عطرهای مشهور مصری «سوزینوم» نام داشت که از گل سوسن، دارچین و نوعی صمغ گیاهی تهیه میشد. بر دیواره یک آرامگاه از حدود میانه قرن چهارم پیش از میلاد نگارههایی یافت شده که صنعتگران را در حال تهیه عطر نشان داده است. در این نگارهها مراحل مختلف تولید نوعی عطر که از شاهتوت و گیاهان دیگر ساخته شده به نمایش درآمده است. عطرها علاوه بر مصارف شخصی در معابد برای مصارف دینی و آیینهای مرتبط با مومیایی کردن مردگان نیز بهکار میرفت.
موزه عطر شهر گراس در کشور فرانسه با کارگاهها و کارخانههای مشهور عطرسازیش شهرتی جهانی دارد. تنها موزه عطر جهان در این شهر واقع است. موزه بینالمللی عطر در اواخر دهه1980 میلادی ساخته و افتتاح شد و در آن روند صعودی کمی و کیفی تولید عطر و صنایع مرتبط با آن در طول تاریخ به نمایش درآمده است. تاریخ فرهنگی، اجتماعی، زیباییشناختی و فنی عطرسازی در بستری انسانشناختی در اینجا ارائه شده است. در این موزه نوآوریهای علمی، صنعتی و هنری در حوزه ساخت عطر و عناصر وابسته به آن همچون بستهبندی، طراحی و شیوههای نوین تجاری در معرض دید عموم قرار دارد. این موزه از نظر تاریخی به بخشهای باستان، قرون وسطی، مدرن و معاصر تقسیم شده است.
در این موزه علاوه بر نمایش تاریخ عطر، روند ساخت و کاربرد تولیداتی همچون صابون و لوازم بهداشتی و آرایشی در طول بیش از چهارهزار سال تمدن بشری در معرض دید عموم قرار گرفته است. باغ این موزه با وسعت حدود دو هکتار مکانی است که در آن گلهای معطری همچون یاس، سنبل و شمعدانی که در صنعت عطرسازی کاربرد داشته بر زیبایی محیط مزبور افزوده و اسباب آشنایی بیشتر بازدیدکنندگان را با عناصر بنیادین و سنتی تولید عطر فراهم میآورد.
شمعهای معطر زیبایی سوختن شمع وقتی با پخش رایحههای دلانگیز همراه گردد، فضای اتاق و محل سکونت را به مکانی رویایی تبدیل میکند. این تمهیدی است که بهویژه در سالهای اخیر با پیشرفتهای فناوری مورد استفاده بسیاری از کارگاههای شمعسازی قرار گرفته و نتیجه آن تولید شمعهایی با عطرهای گوناگون است. یکی از این عطرهای پرطرفدار مخلوطی از قهوه سیاه و گل سرخ است. رایحه دیگر مخلوطی از نیلوفرآبی و میوههایی است که در شرق آسیا روییده و سوختن چنین شمعی حال و هوای کشورهایی مانند کره و ژاپن را ایجاد میكند. رایحه لیمو از نمونههای رایج دیگری است که احساسی شاد و سرزنده ایجاد میکند. عطر گیاهان مدیترانهای همراه با لیمو و ریحان تجربهای از سواحل آبی و زیبای مدیترانه و کشورهایی همچون یونان و ایتالیا را به ذهن منتقل میکنند.
هنر و رایحه آیا تولید عطر خوش و لذت بردن از آنرا میتوان در حوزه آثار هنری قلمداد کرد؟ با نگاهی به تعریف هنر، میتوان اشارههایی را پیدا كرد كه عطر خوش را در زمره هنر جای میدهد. مثلا همانطور که نوای خوش، گوش را نوازش کرده و نگارهای زیبا چشم را میفریبد، عطر خوش نیز یکی از حواس پنجگانه یعنی حس بویایی را به گونهای دلانگیز تحت تأثیر قرار میدهد. یکی از مشکلاتی که در طول تاریخ بر سر راه چنین تعریفی وجود داشته آن بوده که بر خلاف سایر آثار هنری، معمولا عطر به طبقه ویژهای از اجتماع تعلق داشته و این در حالی است که سایر آثار هنری تولیداتی برای همه اقشار جامعه بود. البته این نگرش در دوران اخیر تا حدود زیادی کمرنگ شده است؛ زیرا گستره قیمتی عطرها درحال حاضر از تنوع بیشتری برخوردار شدهاند.
به هر حال در بین اندیشمندان و صاحبنظران حوزه هنر این چالش همواره وجود داشته که آیا عطر خوش اثری هنری است یا خیر؟ برخی از اندیشمندان با اشاره به تلاشهای بسیار ظریف برخی از تولیدکنندگان عطرها به ویژه در دوران معاصر برای برانگیزاندن احساسات ویژه در انسان، این محصول را اثری هنری میشناسند. ژان کارلز عطرساز مشهور فرانسوی قرن بیستم بر این باور بود که یک عطرساز مانند نقاشی که برای خلق اثر هنریاش رنگهای مورد نظرش را انتخاب میکند، با گزینش عصارههای گوناگون و ترکیب آنها یک اثر هنری را خلق میکند. کارلز مدرسهای برای تربیت عطرسازان حرفهای در فرانسه تاسیس كرد که این تلاش او برای تربیت عطرشناسان و عطرسازان افقهای نوینی را در صنعت عطرسازی جهان برجای گذاشت.
یاسهای گراس شهر گراس در فرانسه مهد عطر در این کشور است. آوازه گلهای یاس این شهر با نام و شهرتش گره خورده است. گل یاس که در قرن هفدهم از هندوستان به این شهر وارد شد بهزودی آنچنان شهر را در برگرفت که به عنوان نمادی برای گراس درآمد. وقتی در شهر گراس واژه گل به تنهایی بهکار میرود منظور گل یاس است، مگر نام گل دیگری مشخصا ذکر شود. بر پایه روش سنتی، برداشت گلهای یاس در صبح زود انجام میگرفت تا گلها تازهتر به کارگاه تولید عطر برسند. در اوایل قرن بیستم اهالی شهر گراس از پیر و جوان و حتی بچههای مدرسهای پیش از رفتن به مدرسه در زمان برداشت گلها، در این امر مشاركت داشتند. یک برداشتکننده خوب میتواند تا 500 گرم گل یاس در ساعت بچیند و این در حالی است که همین شخص در یک ساعت میتواند حدود شش تا هفت کیلوگرم گل سرخ را بچیند. یک کیلوگرم گل یاس از حدود هفت تا 10 هزار عدد گلبرگ تشکیل شده و هر 350 کیلوگرم گل یاس حدود 530 گرم عصاره مفید برای عطرسازی فراهم میآورد.
با نگاهی به این ارقام میتوان به سختی تولید عطر از گل یاس و دلیل بالا بودن عطرهای تولید شده از آن پی برد. ژاک پولژ موسس عطرسازی مشهور شانل همراه با والدینش به شهر گراس مهاجرت كرد. او پیشزمینهای در صنعت عطرسازی نداشت ولی محیط کاری شهر گراس او را به سمت این صنعت سوق داد. او پس از فارغ التحصیل شدن در رشته هنر جذب یک شرکت در نیویورک شده و تجاربی را که در گراس آموخته بود در آنجا به اجرا گذاشت و پس از مدتی شرکت عطرسازی مشهور خود یعنی شانل را تاسیس كرد. پولژ میگوید که در حال حاضر گلهای یاس زیادی از مناطقی همچون ایتالیا، مصر، مراکش، هند و چین برای عطرسازی وارد میشود ولی هیچکدام کیفیت یاسهای گراس را ندارد.
دستکشهای معطر یکی از سنتهای رایج در میان اشراف اروپایی از اواخر قرن پانزدهم تا اواخر قرن نوزدهم میلادی استفاده از دستکشهای معطر بود. استفاده از دستکش در میان مردان و زنان اشرافی رایج بود. در واقع؛ یکی از افراد ایتالیایی در اواخر قرن پانزدهم دست به ابتکاری زد و دستکشها را عطرآگین كرد. این عمل یا با خواباندن پارچه دستکش در مایعی معطر یا با افزودن پودر و روغنهای معطر در بخش بیرونی و داخلی دستکشها انجام میگرفت. این دستکشها بهزودی در مناطق مختلف اروپا از جمله انگلستان و فرانسه با استقبال زیادی روبرو شده و حتی در خانواده سلطنتی فرانسه مورد استفاده قرار میگرفت. یکی از داستانهای مشهور در رابطه با دستکشهای معطر مربوط به ملکه منطقهای در باسک اسپانیاست که در سده شانزدهم میلادی میزیسته است. بر پایه این اخبار، شخصی که با این ملکه دشمنی داشته دستکشی آلوده به نوعی زهر کشنده را به او هدیه میدهد که استنشاق آن باعث مرگش میشود.
باروک، روکوکو و رایحه خوش بشر از دیرباز برای انجام آیینها و مناسک دینیاش مکانی مقدس و روحانی را ساخته و پرداخته است. از ویژگیهای بنیادین چنین مکانی آن بوده که در ساخت و ساز آن از بهترین مصالح موجود بهرهگیری شده و در نگهداری و پاکیزگی این مکان بیشترین تلاش و رسیدگی صورت گرفته است. در کنار پاک نگاهداشتن چنین مکانی، وجود عطر خوش در اینجا از ملزومات دیگری بوده تا به این ترتیب در کنار عناصر معماری که حس بینایی را تحت تاثیر قرار میدهد حس بویایی را نیز تحریک كند. با توجه به شرایط جغرافیایی و باورهای هر قوم و مذهبی، مواد گوناگونی برای این منظور مورد استفاده قرار گرفته است.
بهطور کلی خوشبو سازی مکانهای مقدس از دو طریق انجام میگیرد: در شیوه نخست از سوزاندن موادی که در اثر سوختن بوی خوش تولید کرده بهره میگیرند. چوبها، صمغها و گیاهان گوناگونی در این میان وجود دارد که میتوان به اسپند و کندر اشاره كرد. شیوه دوم برای خوشبو كردن مکانهای مقدس آغشتن بخشهایی از ساختمان و عناصر موجود در آن با مواد خوشبو است. در این شیوه بیشتر از مواد مایع و روغنهای خوشبو بهرهگیری شده و دیوارها، ستونها، محراب و مجسمههای موجود در معابد بدین شیوه با مواد عطرآگین شسته شده و بوی خوش بهدست آمده فضای مکان مورد نظر را خوشبو وعطرآگین میكند.
مراسمی خوشبو! کشور ژاپن پیش از آنکه با صنعت و فناوری پیشرفتهاش شناخته شده باشد با فرهنگ کهن و آداب ویژهاش مورد توجه قرار داشته است. مردمان این سرزمین با وجود بهرهمندی از بالاترین امکانات زندگی مدرن، همواره بر پاسداشت ارزشها و سنتهای دیرین خود پای فشردهاند. این رویکرد باعث شده تا مراسم و آیینهای سنتی گوناگونی در جایجای ژاپن و زمانهای مختلف سال برپا شود. یکی از این مراسم با عنوان «کو-دو» شناخته میشود که نام آن در زبان ژاپنی به معنای «شنیدن رایحه» است.
در این مراسم که در عین حال نوعی سرگرمی نیز به حساب میآید از شرکتکنندگان خواسته میشود که حس بویاییشان را مورد آزمون قرار دهند. در این مراسم مواد مختلفی بخور داده شده و از شرکتکنندگان خواسته میشود که با بوییدن دود حاصله از مواد مذکور آنها را شناسایی کنند. اتاقی که این مراسم در آن انجام میشود با عنوان «اتاق کو» شناخته میشود. شخصی که این مسابقه را هدایت میکند شخصی آموزش دیده است که کوموتو نامیده میشود. معمولاً پانزده نفر دور اتاق نشسته و چیدمان جایگاه آنان تشکیل یک مربع را میدهد. یک برگ کاغذ همراه با خودکار یا مداد در اختیار شرکتکنندگان قرار میگیرد تا آنها بتوانند نتیجه برداشتهایشان از مسابقه را در آن یادداشت كنند.
کوموتو یک ظرف شبیه منقل به اندازهای در حدود یک فنجان در اختیار دارد که در آن زغال بامبو بر بستری از خاکستر برنج قرار گرفته و سرخ شده است. یک ورق فلزی بر بالای زغال قرار گرفته و گیاهان یا به اصطلاح بخور روی آن قرار میگیرد. این عمل باعث میشود که چوب یا گیاه بدون آن-که در اثر آتش زغال بسوزد حرارت دیده و از خود بویی منتشر سازد. این ظرف حاوی بخور از سمت چپ دست به دست شده و هرکس بنا بر تجربه و گمان خود نوع گیاهی را که سوخته و تولید بو كرده روی برگه کاغذ یادداشت میکند. در پایان از هر کس خواسته میشود که دلیل و تفسیر خود را از حدسی که زده بیان كند. گاهی افراد در تفسیرهایشان از زبانی ادبی استفاده کرده و حال و هوایی گرمتر به جمع میبخشند.
رایحه تمدن تمدنها و فرهنگهای بشری برپایه عوامل گوناگونی مانند شرایط اقلیمی و باورها و سلیقهها با بعضی از رایحههای ویژه مرتبط شدهاند. این موضوع را میتوان هنگامی که در کوچهها و خیابانهای شهرهای بزرگ و کوچک قدم میزنیم از بوی خوراکیها و ادویهجات و برخی از بخورهای آیینی در معابد و مکانهای عبادی تشخیص داد. در کوچه و پس کوچههای شهرهای کشور ایتالیا بوی سبزیجات خشک و تازه همراه با پنیرهای مختلف که برای تهیه غذاها استفاده میشود رایحهای را در حافظه انسان ثبت میکند که نظیر آن را در کمتر مکان دیگری در دنیا میتوان یافت. وقتی وارد فرودگاه دهلینو میشوید و در هواپیما باز میشود دنیای جدیدی از عطرهای ادویههای این سرزمین کهن به مشام میرسد که آن نیز به نوبه خود تجربهای نادر است.
از سالهای بسیار دور در تمدنهای بینالنهرین عطر سدر، مورد و صمغ استراک زیاد به مشام میرسید. عطر سرو کوهی، صندل سفید و انگور نیز از مشخصههای فرهنگ مصر باستان بهشمار میآمد. در یونان عطر سوسن و عنبر و در جزیره کرت رایحههای برگ بو، اسطوخودوس، آویشن و رزماری فضای شهرهای باستانی را پرمیکرد. به این ترتیب هر فرهنگی را میتوان با بوهای مخصوصی مورد شناسایی قرار داد. پس بهخاطر داشته باشیم که هرگاه در گذر از کوچهای در گوشهای از این کره خاکی رایحه شنبلیله مورد استفاده در خورش قورمهسبزی به مشاممان رسید به دنبال خانوادهای ایرانی در آن حوالی بگردیم!
عطر و گردشگری تولید رایحه خوشبو علاوه بر آنکه هنر یا صنعتی سودآور به حساب میآید این ویژگی را داشته تا در برخی از موارد با صنعت گردشگری نیز ارتباط پیدا کند. برخی از نقاطی که به شکلی با تولید عطر در ارتباط بوده از این توانایی برای برگزاری جشنوارههای سالیانه و جذب جهانگردان بهره گرفتهاند یکی از مشهورترین این جشنوارهها در حدود ماه آگوست میلادی در شهر گراس در فرانسه که مهد تولید عطر به حساب آمده برگزار میگردد؛ جشنواره سالانه دیگری در شهر فلورانس در ایتالیا برگزار میگردد که در جریان آن آخرین محصولات شرکتهای عطرسازی مختلف از سراسر جهان به نمایش درآمده و نشستها و برنامههای جانبی گوناگونی در جریان آن برگزار میگردد.
در این جشنواره به گیاهان و مواد طبیعی و مصنوعی تولیدکننده عطر از سراسر جهان با نگاهی تخصصی در حوزه تولید عطر پرداخته میشود؛ از ادویهجات هندی تا آخرین دستاوردهای علم شیمی. جهانگردان زیادی هر ساله از سراسر جهان در این جشنواره شرکت کرده و علاوه بر آگاهی از آخرین تحولات در بازار عطر میتوانند محصول مورد علاقهشان را خریداری كرده و از سایر زیباییهای شهر نیز بهره گرفته و رایحهای خوشبو از سفری به یاد ماندنی با خود به خانه ببرند.
آیا عطر هدیه مناسبی است؟ مناسبتهای گوناگونی برای دوستان و خانواده وجود دارد که ما برای تهیه یک هدیه گاهی دچار تردید میشویم که چه بخریم؟ یکی از گزینههای رایج برای چنین وضعیتی خرید عطر است. گزینش عطر برای هدیه دادن چند مزیت دارد:
بستهبندی: بیشتر عطرها بسیار دقیق و حسابشده بوده و بنابراین حمل و نقل آنها آسان است. تمهیداتی در بسیاری از بستهبندیها بهکار رفته که باعث میشود ممانعت حمل مایعات در داخل هواپیما در مورد عطرها بهکار نرفته و بتوان بستههای پلمب عطر را به داخل هواپیما برد.
تنوع: عطرها به دلیل تنوع بالایی که دارند در طیف گستردهای از قیمتها موجود بوده و بدین ترتیب میتوان تقریبا با هر نوع بودجهای به خریداری عطر مبادرت ورزید.
زیبایی ظاهری:شیوه بستهبندی بیشتر عطرها بهویژه در دهههای اخیر که رقابت شرکتهای سازنده عطر بیشتر شده باعث میشود که ظاهر و نمای زیبا و جذابی به آن بخشیده و در نتیجه آنرا برای انتخاب یک هدیه زیبا گزینه مناسبی میکند.
شكل ظاهری: شکلهای گوناگونی از عطر هم بهصورت مایع با قابلیت افشاندن و ساده یا به شکل رول در بازار موجود است که بنابر وضعیت شخص استفاده کننده میتواند انتخاب شده تا به سادهترین شکل ممکن برای آن شخص قابلیت استفاده داشته باشد.
عطر بینهایت:ردهبندی دقیق عطرها بر پایه نوع عمومی رایحه مثلا ترش، شیرین، جنگلی و غیره این امکان را به خریدار میدهد تا با آگاهی از سلیقه فردی که هدیه دریافت میکند بتواند عطری متناسب را از میان رایحههای گوناگون انتخاب كند. بنابراین بهتر است گزینش عطر به عنوان هدیهای مناسب را موضوعی مهم تلقی كرده و در این میان از مشورت با فروشندههای مطمئن که آگاه به سلیقههای مختلف بوده غافل نگردید. گاهی ممکن است رایحهای برای ما بسیار خوشایند به نظر برسد، ولی این امر بیشتر یک ترجیح شخصی است و ممکن است از نظر کسی که عطر را بهعنوان هدیه دریافت میکند به اندازه خود ما مطلوب نباشد. در این میان، فروشندگان ماهر و مورد اطمینان میتوانند مشاوران خوبی برای خرید عطر مطلوب به حساب آیند.
تنوع بالایی از نظر نوع بو در عطرها وجود داردکه سلیقههای متفاوت و گوناگون را سیراب میكند.
باروک، روکوکو و رایحه خوش سبکهای هنری باروک و روکوکو در اروپا بر عظمت و شکوه و اشرافیت و تجمل تاکید ویژهای داشتند. باغهای زیبا و دلفریب کاخ ورسای و ساختمان باشکوه و اشرافی آن که مکان اقامت پادشاهان فرانسه پیش از انقلاب بود رایحهای از تجمل و ظرافت هنر معماری و تزئینات داخلی را آشکار میسازد. با گذر از راهروها و سرسراهای این کاخ در هر گوشه و کنار آرایهای بر کنج دیوار یا بر دسته صندلی نقش بسته و حکایت از وسواس و توجه دقیق در ساخت ظریف این عناصر دارد. گویی در این میان، سادگی و بیپیرایگی جایی ندارد و اگر خط راستی میتواند به آسانی دو نقطه را به هم وصل كند مورد توجه قرار نگرفته و جایش را به خطی منحنی و زینتی داده تا همچون آهویی خرامان چشمها را بهسوی خود جلب كند.
سبک باروک که از حدود قرن شانزدهم رایج شد و سپس در قرن هجدهم با تغییراتی جایش را به سبک روکوکو داد همواره بر کاربرد زیاد تزئینات در عناصر هنری تأکید داشت. در نقاشیهای سبک روکوکو با لباسهای پرچین و شکن و اندام خمیده و در مجموع فضایی رویایی روبرو هستیم، اما کاربرد این رویکردها و سلیقههای هنری تنها در سازههای معماری یا در چارچوب قابهای نقاشی یا بر اندام پیکرهها مشاهده نشده بلکه در سایر شئون اجتماعی و فردی انسان اروپایی در این دوران سایه افکنده بود. اگر گام نهادن در چنین فضاهای دلانگیزی با پارچههای گرانبها و خوشدوخت با نوایی از موسیقی فاخر و عطری خوش همراه نمیشد جایی برای تردید ایجاد میشد،اما خوشبختانه افرادی که در چنین محیطهایی به خلق یا کاربرد چنین آثار هنری مبادرت میورزیدند حواسشان به تمامی حواس آدمی جمع بوده تا کمالگرایی هنری مورد نظرشان را از هر جهت سیراب كنند.
بنابر همین رویکردها و روح اجتماعی حاکم بر سرزمینهای اروپایی و به ویژه فرانسه بود که نیاز به کاربرد عطرهای خوشبو روز به روز بیشتر احساس میشد و صنعتگران و هنرمندان را به اکتشافات و خلاقیتهای پیاپی در این حوزه هدایت كرد. اگر قرار بود فرانسه و پاریس به مرکز اشرافیت، تجمل و زینتآلات تبدیل شود، عطرهای خوشبو نیز باید در هر گوشه و کناری به مشام رسیده تا فضای این مرکز هنری را پر كرده و باعث رشد و توسعه صنعت عطرسازی در این سرزمین شود.
در کوچه و پس کوچههای شهرهای کشور ایتالیا بوی سبزیجات خشک و تازه همراه با پنیرهای مختلف که برای تهیه غذاها استفاده میشود رایحهای را در حافظه انسان ثبت میکند که نظیر آنرا در کمتر مکان دیگری در دنیا میتوان یافت.
از سالهای بسیار دور در تمدنهای بینالنهرین عطر سدر، مورد و صمغ استراک زیاد به مشام میرسید. عطر سرو کوهی، صندل سفید و انگور نیز از مشخصههای فرهنگ مصر باستان بهشمار میآمد.
منبع: هفته نامه همشهری شش و هفت
انتهای پیام/