به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از اصفهان ، شهر گل محمدی کاشان با عطر ناب گل و گلاب در دستان عروس باغ های ایرانی و سجاده ای از مخمل و زری بر پنجه های هنرمندش اوج ظرافت و لطافت هنرمندانه مشاطه این عروس حسن را به تحسین وا می دارد.

جمشید خداداد هنرمند مخمل باف کاشانی که دارای مهر اصالت یونسکو و نشان ملی است  پیدایش هنر مخمل بافی را منتسب به اوایل اسلام دانست و گفت:اوج این هنر در دوره صفویه بود که مخمل طرح و نقش های زیادی داشته است.

وی، شهرت برتر و جهانی هنر مخمل کاشان را نسبت به سایر نقاط از لحاظ کیفی و بافت تاکید کرد و افزود:مخمل بافی در کاشان تا 80 سال قبل بصورت سنتی بوده است و بعد از آن سنتی کاران این هنر با تاسیس کارخانجات حریر و مخمل کاشان برای کار این کارخانه ها می شوند و در این واحدهای صنعتی فعالیت می کنند چون داشتن کارگاه سنتی برایشان مقرون به صرفه نبوده است.

به گفته وی، مخمل بافی بر خلاف سایر بافت ها علاوه بر تار و پود دارای یک دسته تار اضافه به نام «خواب» می باشد که تشکیل پرز مخمل را می دهد بطوریکه تارهای خواب مخمل هر رنگی باشد پرز نیز به همان رنگ است.

این هنرمند مخمل باف کاشان، جنس پود مخمل را از گلابتون دانست و گفت:در ابتدا مخمل به شکل ساده بافته می شده است اما بعدها برای ایجاد نقش و نگار از سادگی بیرون می آید و به شکل پیچیده می شود.

خداداد، داشتن نقشه در بافت مخمل گلدار و نقش برجسته را تاکیدکرد و گفت:این نقشه روی تارهای دستور(دستور حکم ژاکارد در ماشین‌های صنعتی را دارد) پیاده می شد.

وی،با اشاره به کارکردن سه نفرازجمله کسیکه نقشه را می دهد، شخصی که نقشه را ثابت نگه می دارد و نفر سوم که بافنده است گفت:تارهای مخمل نیز از جنس ابریشم طبیعی است.

به گفته وی،چند شغل جانبی و مرتبط با مخمل بافی در قدیم الایام در کنار دستگاه های سنتی از جمله نصاب دستگاه، طراح یا چله کش ها، سازنده ابزارآلات کار و شانه سازهای دستگاه ایجاد می شده است.

این هنرمند کاشانی تصریح کرد: مخمل در قدیم برای بافت سجاده، جانماز، جلد قرآن ، روکش روی صندوقچه های قدیمی ، جلیزقه و لباس استفاده می شده است ولی مخمل نقش برجسته بیشتر جنبه تزئینی دارد.

خداداد،  با اشاره اینکه از سال 1377 در کارگاه صنایع دستی و هنرهای سنتی سازمان میراث فرهنگی کار می کند اظهارداشت: مخمل بافی را از همان ابتدا زیر نظر استاد سید خلیل یا الله در این کارگاه آموزش دیده است.

 زری بافی هنر ظریف و لطیف از نخ گلابتون

هنرمند زری بافی کاشانی نیز با 20 سال سابقه کار از سال 1377 در کارگاه صنایع دستی و هنرهای سنتی میراث فرهنگی کاشان گفت.  

محمود تمتاجی، با اشاره به اینکه وی پس از چهار سال شاگردی به عنوان استادکار مشغول فعالیت شده و شاگرد تربیت کرده است افزود:تاکنون موفق به دریافت مهر اصالت یونسکو ،نشان ملی ایران در صنایع دستی و هنرهای سنتی، درجه های هنری چهار، دو و در حال حاضر یک شده است.

وی،در خصوص دستگاه زری بافی گفت: تار و پود آن از ابریشم و نخ گلابتون (تلفیقی از طلا ونقره و ابریشم) است که بدلیل ظرافت و لطافت بالای این هنر روزانه فقط می توان 2 تا سه سانتیمتر از پارچه زری را در کارگاه بافت.

به گفته وی، قدمت دستگاه زری بافی به دوره هخامنشیان، در کاشان و یزد می رسد که در قدیم بیشتر برای لباس درباریان و پرده کاخ ها استفاده می شده است.

این هنرمند زری بافی کاشانی دارای درجه یک هنری،تصریح کرد: دو نفر شامل یک نفر استاد کار بافت و یک نفر به عنوان گوشواره کش و شاگرد نقشه کار را برای بافت پارچه زری می دهد.

تمتاجی، با اشاره به اینکه در حال حاضر از پارچه زری بیشتر برای تابلو، تزئین و خرج در سر آستین یا یقه لباس استفاده می شود اظهارداشت: قیمت یک مترمربع پارچه زری 80 میلیون ريال است که البته قیمت بستگی به میزان گلابتون و ابریشم کارشده در بافت دارد.

وی،کار طراحی راه اندازی دستگاه زری بافی را مدت یک ماه عنوان کرد و گفت:در قدیم کار هر قسمت دستگاه را شامل طراحی، ورچینی، شانه ساز دستگاه از جنس نی، دفتین(کار جفت کردن تار و پود زری را انجام می دهد) و دو نوع وَرد دستگاه یک برای بافت و یکی برای استفاده نقشه را جدا جدا یک استادکار انجام می داده است.

به گفته وی،«دستور» (در اصل مغز و نقشه دستگاه است)قسمت دیگر دستگاه زری بافی است که گوشواره هدایت می کند.

 تمتاجی، قدمت دستگاه های کارگاه صنایع دستی و هنرهای سنتی کاشان را مربوط به 70 سال پیش دانست و گفت:اساتید پیشکسوت کاشانی این هنر که در سازمان میراث فرهنگی تهران فعالیت داشته و دارند مرحوم استاد ماشاالله عنایتی، مرحوم محمود محمودی و استاد مژگانی است.

وی، کار هم همزمان، دست ها ، پاها، چشم ها و دقت و ظرافت وتمرکز ذهنی در بافت برای جلوگیری از بافت نادرست پارچه را تاکیدکرد و گفت: این کار دارای ظرافت و لطافت بسیاری در بافت است. به گفته وی، قدمت تولید دستگاه های زری بافی در کاشان، یزد و اصفهان به 2 هزار سال قبل برمی گردد.

این هنرمند زری باف کاشانی اظهار داشت: دوعدد نقشه پرچم جمهوری اسلامی ایران را روی پارچه زری بافته است که یکی از آن را به خانم احمدی رییس سازمان میراث فرهنگ کشور و یکی را هم برای دریافت نشان ملی ارائه کرده است.

تمتاجی، در پایان،کمبود حمایت دولت در ارائه تسهیلات به این هنرمندان را تاکیدکرد و گفت:هنرمندان صنایع دستی مشکل مالی برای خرید دستگاه و راه اندازی کارگاه به دلیل هزینه های بال دارند که کمک و پرداخت تسهیلات دولتی می تواند کمک فراوانی به آنها داشته باشد.

وی اظهارداشت: متاسفانه هیچ گونه وام و تسهیلات به این هنرمندان میراث تعلق نمی گیرد.

 تاسیس کارگاه صنایع دستی و هنرهای سنتی از سال 77 در کاشان

مسوول کارگاه صنایع دستی و هنرهای سنتی کاشان نیز با اشاره به تاسیس این کارگاه از سال 1377 گفت:این کارگاه با هدف احیای هنرهای سنتی فراموش شده تاسیس شد.

محمدبینوا، افزود: این کارگاه شامل دو دستگاه مخمل بافی، چهار دستگاه زری بافی، دو دستگاه شعربافی، دو دستگاه زیلوبافی و یک کارگاه سفال است.

وی تصریح کرد: محمود تمتاجی هنرمند زری باف، علی هاشم زاده هنرمند زیلوباف، ابوالفضل کاظمی هنرمند شعرباف، مصطفی مازندرانی هنرمند مخمل ساده، حسین زارعی هنرمند کارگاه سفال و جمشید خداداد هنرمند مخمل نقش برجسته و گلدار است که در این کارگاه فعالیت دارند.

به گفته وی، همه این هنرمندان دارای مهر اصالت یونسکو و نشان ملی هستند و تولیدات این کارگاه نیز بیشتر برای موزه ملی فین و نمایشگاه های داخل کشور استفاده می شود.

بینوا، حضور دانشجویان برای ارائه پایان نامه و تحقیق در کارگاه را یادآورشد و گفت: در حال حاضر بخش خصوصی نیز با استفاده از هنرمندان پیشکسوت کاشانی با ایجاد کارگاه صنایع دستی از جمله مخمل بافی، شعربافی، زیلوبافی و زری بافی در برخی خانه های تاریخی این هنرها را احیاکرده است.

گزارش از حرمت سادات متولی

انتهای پیام/س