به گزارش خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی گروه اقتصادی باشگاه خبرنگاران جوان،دریاچه ارومیه حال و روز خوبی ندارد ؛ عکس های ماهواره ای نشان می دهد که 90 درصد آب دریاچه از دست رفته است.در حالیکه برخی معتقدند دریاچه ارومیه به پایان خود رسیده و به تاریخ خواهد پیوست عده ای برای احیای آن کور سویی امید داشته و با اجرای طرح های متعدد در دادن جانی دوباره به این دریاچه از کوچکترین تلاشی دریغ نمی ورزند.

برای مثال طرح انتقال آب رودخانه زاب و کانی سیب برای احیای دریاچه ارومیه از آن دسته اقداماتی است که تجربه نشان داده باعث خشکسالی و کم آبی در قسمت دیگری می شود. محدود کردن کشاورزی در حوزه دریاچه ارومیه نیز از دیگر طرح های صورت گرفته برای سرایز کردن آب بر بستر نگین فیروزه ای غرب کشور است.

پیرو اجرای طرح های نجات بخش دریاچه ارومیه، برخی از کارشناسان آنها را بیهوده قلمداد کرده و مشکل دریاچه ارومیه را معضلی غیر از خشکسالی دانسته وسیستم آبگیری دریاچه را برای احیا معیوب می دانند.

دولت 100 درصد هزینه سیستم آبیاری قطره ای را متقبل شد

پروفسور پرویز کردوانی، پدر علم کویرشناسی ایران در گفتگو با خبرنگار صنعت،تجارت و کشاورزی ،درباره دریاچه ارومیه اظهار کرد: استدلال غلط موجود میان برخی از طرفداران محیط زیست این است که دریاچه ارومیه آب ندارد و با انتقال آب های پشت سد دوباره احیا می گردد،این قبیل ازطرح ها با مخالفت وزارت نیرو مبنی بر دلایلی از جمله کمبود آب ،اولویت داشتن آب رسانی به مردم و سپس صنعت مطرح شد و این ارگان دولتی اعلام کرد که در صورت داشتن آب مازاد به دریاچه کمک خواهد کرد.

وی ادامه داد:پس از رد طرح های فوق، پیشنهاد دیگری مبنی بر انتقال آب از رود ارس و دریای خزر مطرح شد که آن هم به خاطر دوری مسیر و زمانبر بودن انتقال آب منتفی گشت.

این جغرافیدان با اشاره به مخالفت کشاورزان ارومیه با طرح عیسی کلانتری رییس سابق ستاد احیا دریاچه ارومیه عنوان کرد: این مقام مسوول از اولین خروجی مذاکره با 650 دانشمند ایرانی و 50 دانشمند خارجی در رابطه با احیا دریاچه ارومیه با عنوان طرح "نکاشت" خبر داده و اجرای آن را به تمامی کشاورزان استان و اطراف دریاچه ابلاغ کرد.در راستای اجرای این مصوبه از کاشت محصول به منظورهدایت آب به دریاچه ارومیه جلوگیری شد که مخالفت بسیاری از کشاورزان را به همراه داشت.

کردوانی افزود:پس از مخالفت کشاورزان یک شورای اجتماعی در استانداری ارومیه با حضور کشاورزان و دوتن از مدیران سازمان مدیریت بحران برگزار و از کشاورزان خواستند تا اولویت کشت با محصولات کم آب بر بوده و سیستم آبیاری قطره ای و بارانی جایگزین سیستم قدیمی شود.بعد از این جلسه سهمیه آب روستاییان به نصف کاهش یافت ودولت با هزینه خود برای تمامی کشاورزان سیستم آبیاری قطره ای را تعبیه کرد.

وی بیان کرد:هزینه 100 متر لوله اتیلن 300هزار تومان است ، که در سرتاسر ایران 85 درصد آن را دولت و 15 درصد را کشاورز پرداخت می کند ولی دولت در حوزه دریاچه ارومیه به منظور اقدامات احیا، تمام این هزینه را متقبل و شروع به کور کردن چاه های آب کشاورزان از جمله چاه های غیر مجاز شد.

طرح های احیا دریاچه ارومیه علاجش دردش نشد

این استاد دانشگاه با اشاره به در پیش گرفتن سیاست افزایش توسعه در شهرها، کشاورزی و صنعت که زمینه ساز بروز مسئله کمبود آب است،افزود: برای مدیریت این شرایط وزارت نیرو برای تامین آب اولویت اول،دوم و سوم خود را به ترتیب به آب شرب شهرها ،صنعت و بخش کشاورزی اختصاص داد.در ادامه با فشار نمایندگان مجلس کشاورزان شروع به گسترش کشاورزی و حفر چاه کردند.بطوریکه طبق روایتی از 23 هزار تا 80هزار حلقه چاه دراستان ارومیه حفر شد؛ با دیدن این چاه ها و کاهش سطح آب زیرزمینی اعلام کردم که چرخه دریاچه ارومیه معیوب شده و دیگر احیا نمی شود چرا که هرچقدر آب به دریاچه اضافه کنند در سطح نمانده و وارد ذخایر زیر زمینی شده و این آبها را شور می کند که البته استاندار ارومیه هم در مصاحبه با یکی از جراید این موضوع را تایید کرد.

وی با انتقاد از مسوولان محیط زیست تاکید کرد:متاسفانه مسوولان محیط زیست تا به الان ارتباط بین آب های زیرزمینی اطراف و سطح دریاچه ارومیه را قبول نکرده و به این موضوع پی نبرده اند چرا که آنها معتقدند تنها منبع دریاچه آب های سطحی است که در صورت آبگیری با آن دوباره احیا می شود در حالی با صرف هزینه های هنگفت تنها آب های زیرزمینی شور شده و غلظت شوری آب بالا می رود .حال این را در نظر داشته باشید که برای تهیه آب از فاضلاب 13 شهر استفاده و باعث جلبک زدن آب می شوند.هر چند طبق اسناد و مدارک در مجله بین الملی آب، وزرات نیرو در سال 1370 با برگزاری همایشی در مورد تاثیر دریاچه ارومیه بر شوری آب های زیر زمینی از این فرایند مطلع بوده اما امروز این رابطه را انکار می کند.

این استاد دانشگاه تهران با اشاره بی فایده بودن پلمب چاه های کشاورزی افزود: در حالیکه عمیق ترین قسمت دریاچه ارومیه در قسمت میان گذر آن و به اندازه 16 متر است ، اما کشاورزان اقدام به حفر چاه هایی با عمق 200 متر هم کرده اند.بنابراین اکنون کور کردن چاه های کشاورزان تاثیری ندارد .چراکه با آبگیری از هفت سد و کاهش آب کشاورزان در سال گذشته ، امسال بازهم شاهد کاهش سطح آب دریاچه هستیم.

کردوانی تصریح کرد:به گفته سعید گنجعلی فعال محیط زیست از سال 94 دیگر هزینه ای به ستاد باسازی دریاچه ارومیه پرداخت نشده و دانشمند آلمانی حاضر در جلسه تدارک دیده شده از جانب معصومه ابتکار رییس سابق سازمان حفاظت با 700 دانشمند ایرانی وخارجی به منظور مشاوره برای احیای دریاچه ارومیه عنوان کرده که دریاچه خشک می شود،بنابراین بهتر است آن را تبدیل به پارک خورشیدی کنید. اما مسوولان امر ضمن مخالفت با این ادعا قرارداد سنگینی به منظور تحقیق و مطالعه در مورد نحوه انتقال آب خزر به ارومیه با یک موسسه نروژی و در سال 93 هم قراردادی با دانشگاه شریف امضا کردند.

وی با انتقاد از هزینه سنگین صرف شده برای دریاچه ارومیه عنوان کرد:عیسی کلانتری رییس سابق ستاد احیا دریاچه ارومیه در مصاحبه با خبرگزاری ها از کافی نبودن بودجه در نظر گرفته شده برای احیا دریاچه خبر داده و تحقق هدف درنظر گرفته شده را نیازمند میلیاردها دلار اعتبار دانست .

این استاد دانشگاه با اشاره به تغییر وضعیت دریاچه اظهار کرد:پیشنهاد من برای شروع کار چه برای احیا و چه برای خشک کردن ،جمع آوری نمک از کف دریاچه ،مسدود کردن اطراف آن و ممانعت از ورود آب بود .چرا که معتقدم با این کار هر چند دریاچه به مدت دو سال خشک می ماند ولی از بین نرفته و آب اندکی بر روی سطح آن باقی می ماند.

وی افزود:ادعای عیسی کلانتری رییس سازمان حفاظت محیط زیست مبنی بر بروز ریزگرد های نمکی از بستر خشک دریاچه ارومیه صحت ندارد چرا که بارندگی در 9 ماه از سال این منطقه به علت بلوری و کریستال شکل بودن نمک های دریاچه باعث ریزگرد نمی شود.

این استاد دانشگاه در پایان با انتقاد از عملکرد ستاد احیای دریاچه ارومیه عنوان کرد: طی چهار ساله گذشته ،با اینکه مسوولان امر در ابتدای هر سال آبی خبر از تثبیت سطح آب دریاچه داده اند اما ،آمار از کاهش سطح آبی حکایت می کند.

تامین اعتبار کلید حل مشکل دریاچه ارومیه

به گفته منبع آگاه ؛ به علت روند کاهشی سطح تراز دریاچه ارومیه از سال 74 تا سال 93 ،هر چند کارشناسانی مانند دکتر کردوانی و همفکرانش بر بیهوده بودن اقدامات احیای دریاچه ارومیه و خشک شدنش معتقد بودند اما طی سه سال اخیر با عملیات اجرایی ستاد احیا که منجر به افزایش 20 میلی متری سطح تراز دریاچه شده ،دریافته ایم  دریاچه به لحاظ فیزیکی قابلیت احیا را دارد.

وی با اشاره به سوال مطرح شده در ابتدای سال 93 مبنی بر اینکه آیا آب های وارد شده در دریاچه ارومیه نشست کرده و وارد آب های زیرزمینی می شود،گفت:خوشبختانه سازمان انرژی هسته ای مطالعات خوبی را بر مبنای ایزوتروپ و منابع آب دریاچه ارومیه انجام داده و به لحاظ ایزوتوپیک به این نتیجه رسیدند که آب های دریاچه ارومیه هیچ سنخیتی با آب های زیر زمینی خود ندارد.

وی افزود: اول تیر امسال گرم ترین روز در تاریخ هوای تبریز در حالی به ثبت رسید که در هیج جای کشور شاهد این افزایش دما نبودیم ،این افزایش دما که با پایین آمدن سطح دریاچه ارتباط دارد،به از دست دادن تبخیر و تلطیف هوا به عنوان کارکرد اصلی دریاچه اشاره می کند.

این منبع آگاه گفت:در بخش کشاورزی حوزه آبی دریاچه ارومیه؛ از 5 میلیارد مکعب آب مصرفی، 2 میلیارد مکعب آن متعلق به آب های زیر زمینی است که از این میزان نیز 600 میلیون متر مکعب به برداشت از چاه های غیر مجاز اختصاص دارد.به عبارتی 12 درصد از مصرف آب در بخش کشاورزی به صورت غیر مجاز مصرف می شود. حال اگر با راهکارهایی این مقدار رو جمع آوری کنیم به بخش کشاورزی لطمه می خورد؟

وی با اشاره به قانون مصوب مجلس شورای اسلامی در سال 1387 منوط بر الزام دولت به پلمب چاه های حفر شده بعد از سال 85 و هوشمند کردن چاه های حفر شده قبل از تاریخ فوق، بیان کرد: هم اکنون از 107 هزار حلقه چاه موجود در سطح کشور ،48 هزار آن غیر مجاز است،همچنین طبق براورد های انجام شده تعداد چاهای حفر شده بعد از سال 85 در حدود 30هزار حلقه بوده که وزرات نیرو طی چهار سال اخیر در مجموع به پلمب 2500 حلقه چاه اقدام کرده که این موضوع نشان از عملکرد بسیار ناچیز این ارگان ذیربط دارد .

این منبع آگاه با اشاره به ده ساله بودن برنامه ستاد احیا دریاچه ارومیه که از سال 93 آغاز گردیده، گفت:براساس چشم انداز این برنامه در سال 1403 دریاچه به حیات اکولوژیک خود رسیده و حیات جانوری در آن برقرار خواهد شد. البته رسیدن به این هدف نیازمند تامین اعتبارات برنامه و ظرفیت لجستیکی دستگاه اجرایی کشور است که متناسب با این دو پارامتر زمان اجرا می تواند افزایش و یا کاهش یابد.

وی در پایان با بیان اینکه اعتبار این طرح 6 میلیارد دلار است و هنوز رضایت کامل از نحوه همکاری و تامین مالی آن صورت نگرفته،گفت: باید اذعان کرد که اکنون کمبود سرمایه گذاری و کمرنگ بودن مشارکت مردم ضمن کاهش سرعت فرآیند آبگیری به اصلی ترین مشکل احیا دریاچه ارومیه مبدل شده است.

انتهای پیام/