به گزارش خبرنگار حوزه دفاعی امنیتی گروه سیاسی باشگاه خبرنگاران جوان؛ این روزها و پس از آنکه همه‌پرسی جدایی اقلیم کردستان عراق از حکومت مرکزی برگزار شد؛ نام شهر کرکوک و چاه‌های نفتش دوباره بر سر زبان‌ها افتاد. حکومت اقلیم از پیوستن این شهر به کردستان حمایت کرد و آن را امری قانونی و حق مسلم کردها دانست. 

کرکوک را می‌توان یکی از مهم‌ترین پرونده‌های عراق دانست که هم‌چنان مفتوح باقی مانده است. به نظر می‌رسد تا زمانی که معادلات کرکوک و آینده حکمرانی بر آن مشخص نشود، استقلال‌خواهی کردها به جایی نرسد و با شکست روبه‌رو شود. البته پرونده جدایی کردها، علاوه بر کرکوک، موانع دیگری نیز دارد. در هر صورت، کرکوک با آن حجم عظیم ذخایر نفتی، چیزی نیست که مدعیان تأثیرگذاری بر آینده آن، به راحتی از آن بگذرند.

استان کرکوک یکی از مناطق مورد مناقشه در قانون اساسی عراق و از سال 2003 زیر کنترل حکومت محلی حزب اتحادیه میهنی کردستان است. دوری دولت مرکزی باعث شد، که این مناطق در چهارده سال اخیر زیر تهدیدات مداوم القاعده و داعش قرار بگیرند. علاوه بر گروه‌های تروریستی، آدم ربایی، اخاذی و تجاوز به اراضی و خانه های ترکمن و عرب در این مناطق وجود دارد. 

مرزهای اداری این استان در تمامی مناطق و نواحی مانند حویجه، داقوق و برخی دیگر از مناطق مشمول ماده 140 قانون اساسی عراق است. در استان کرکوک قومیت‌هایی از ترکمان ها، عرب ها، کردها و مسیحی ها سکونت دارند، با این حال فقط کُردها خواستار الحاق آن به اقلیم کردستان هستند.

مشکل این است که کنترل امنیت کرکوک فقط زیر نظر یک گروه است و بقیه طرف‌ها حق دخالت ندارند، پس مشخص است که فقط امنیت کردها تأمین می شود؛ اما مناطق ترکمن و عرب نشین همچنان در معرض گروه‌های تروریستی و مسلح قرار دارند. کرکوک یکی از مهمترین شهرهای نفتی عراق به شمار می رود. برخی آمارها حاکی از آن است که حدود 40 درصد از ذخایر نفتی عراق و حدود 70 درصد از ذخایر گازی این کشور در کرکوک واقع است به همین دلیل این شهر را دومین میدان نفتی عراق بعد از بصره می‌نامند. 

فارغ از گروه‌ها و جریان‌های شیعی که سیاست سکوت را درباره آینده جدایی کردستان عراق در پیش گرفته‌اند، عمده احزاب، گروه‌ها و شخصیت‌های اهل تسنن این کشور و به خصوص کرکوک، با توجه به اینکه جمعیت قابل توجهی را در این شهر تشکیل می‌دهند، همچنین نگاه آنها به منابع عظیم نفتی این شهر که در صورت تشکیل اقلیم مستقل سنی، مهمترین و اساسی ترین منبع درآمدزای اقلیم سنی خواهد بود، باعث می‌شود، طوایف و عشایر سنی عراق با الحاق این شهر به اقلیم کردستان مخالفت کنند، بنابراین کرکوک افزون بر آنکه جزء مناطق مورد مناقشه اقلیم و دولت مرکزی است، در صورت جدی شدن مسئله جدایی کردستان می‌تواند، به موضوع مورد اختلاف میان کردها و اهل سنت عراق تبدیل شود.

اهمیت ژئوپولتیک و ژئواستراتژیک منطقه کرکوک در عراق به‌قدری بالاست که هیچ یک از دو طرف نمی‌توانند از آن چشم پوشی کنند و مقامات عراقی نیز به این رهیافت مهم دست یافته‌اند که کرکوک در آینده بازسازی مناطق آزادشده از اشغال داعش به جهت درآمدهای مالی گسترده ای که قادر است در اختیار دولت قرار دهد و در کل آینده منافع و مصالح مردم عراق تأثیر فراوانی می‌تواند داشته باشد.

 ادامه منازعات هویتی به رقابت‌ها و نگرانی‌های ژئوپلیتیکی در منطقه، از ویژگی‌های مهم معمای کرکوک است که معادلات آن را چندوجهی و پیچیده‌تر ساخته است.

رژیم صهیونیستی از الحاق کرکوک به اقلیم به صورت قاطع حمایت می‌کند، چرا که استقلال کردها را به سود خود می‌پندارد. ایالات متحده آمریکا برای تصمیم‌گیری در خصوص سرنوشت کرکوک، ناچار است به‌گونه‌ای عمل کند که نه کردها از او رنجیده‌خاطر شوند و نه ترکیه که عضو ناتو است، از واشنگتن فاصله بگیرد. همچنین لازم می دانند رضایت مقامات عراق را جهت نفوذ در این کشور، با خود داشته باشند.

عربستان اگر چه بهره‌گیری از کردها را در دستور کار دارد؛ اما در یک نگاه راهبردی، هرگونه تجزیه عراق را به سود خود نمی‌داند، چرا که این امر می‌تواند موجب شعله‌ور شدن انگیزه‌های جدایی‌طلبی در استان‌های شیعه نشین شرق این کشور شود که ذخایر اصلی نفت را در خود دارند. قطعا دولت عراق با توجه به اهمیت کرکوک اجازه نخواهد داد تا کردها بگونه ای یکطرفه و بر خلاف قانون اساسی در رابطه با این منطقه ، تصمیم بگیرند، امری که به شدت حاکمیت و اقتدار بغداد را زیر سئوال خواهد برد؛ آن هم در شرایطی که این کشور در مقابله با داعش و فائق آمدن بر بحران‌های مختلف، بیش از هر زمان دیگر، نیازمند قدرت و این اقتدار است.

در حال حاضر به جز رژیم صهیونیستی هیچ بازیگری در سطح منطقه و جهان به صورت آشکار حمایت خود از جدایی کُردها و الحاق کرکوک به اقلیم کردستان را اعلام نکرده است. در این راستا، شماری از مقامات مسئول رژیم صهیونیستی از جمله گدعون ساعار، وزیر پیشین امور داخلی و بنیامین نتانیاهو، نخست ‌وزیر و آویگدور لیبرمن، وزیر خارجه رژیم صهیونیستی حمایت خود از جدایی کردستان و کرکوک را اعلام کرده و آن را حق مشروع کُردها عنوان کرده اند.

درباره اهمیت کرکوک همین بس که مسعود بارزانی رئیس فتنه بزرگ جدایی کردستان در مصاحبه با بی‌بی‌سی فارسی گفت: حاضریم بر سر کرکوک بجنگیم. امیدواریم ناچار نشویم با کسی بجنگیم. نمی‌خواهیم هم با کسی بجنگیم!!! هر نیرویی اگر در فکر این باشد که با زور و سلاح بخواهد واقعیت کرکوک را عوض کند و آن را از کردستان جدا کند؛ باید توقع این را داشته باشد که همه کردها خود را آماده جنگ برای این شهر کنند.

پس از پاکسازی  استان کرکوک عراق از لوث تروریست‌های داعش به دست نیروهای پیشمرگه کرد که با کمک حشد‌الشعبی و فرماندهی حاج قاسم سلیمانی صورت گرفت، اقلیم کردستان این کشور ادعای تسلط بر این استان را مطرح کرد و شاید بتوان گفت که از روز آزادسازی این شهر کردهای عراق مسیر خود را از محور مقاومت عراق جدا کردند، این در حالیست که بغداد همواره این اقدامات مقامات کردستان را محکوم کرده‌ و آن را نقض حاکمیت دولت بغداد دانسته‌ است.

 به نظر می رسد عراق بعد از برگزاری همه‌پرسی دروغین جدایی اقلیم کردستان  وارد مرحله جدیدی از بحران شده است که افزون بر این همه‌پرسی، حاکمیت بر کرکوک نیز یکی از پیشران‌های مهم در آینده سیاسی و ثبات یا بی ثباتی عراق خواهد بود و تمامی شواهد نشان می دهد که ممکن است سرانجام درگیری‌هایی سخت میان دولت عراق و اقلیم کردستان را شاهد باشیم. دولت عراق بارها اعلام کرده که هرگز وارد مداخله نظامی نخواهد شد، و همه باید امیدوار باشند تا کردستان جدا از این رافت حکومت مرکزی عراق سوء استفاده نکند و از آب گل‌آلود ماهی نگیرد.

گزارش از حمیدرضا قربانی

انتهای پیام/