در این مطلب 9 حقیقت اقتصادی دوران پهلوی که کمتر به آن پرداخته شده است را می‌توانید مشاهده کنید.

رازهایی از 9 حقیقت «اقتصاد پهلوی» که کمتر شنیده‌اید!به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛ سال‌های 1320 تا 1357 در ایران منشأ بسیاری از تحولات اقتصادی- سیاسی است؛ ملی شدن صنعت نفت، اصلاحات ارضی، افزایش بی‌حدوحصر فروش نفت، مهاجرت گسترده روستاییان و گسترش بی‌رویه درصد شهرنشینی مواردی هستند که آثار آنها حتی در زندگی امروز جامعه ایرانی انعکاس یافته است.

با پیروزی نهضت ملی شدن صنعت نفت، گرچه درنهایت اهداف اولیه مردم و نخبگان سیاسی محقق نشد، اما با افزایش فروش نفت، اقتصاد کشور از اقتصاد مبتنی‌بر تولیدات کشاورزی و کارگاه‌های سنتی، شدیدا به «نفت» وابسته شد.

بر این اساس در طول چندین سال، تولید ناخالص کشور به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافت، به‌طوری‌که از سال 1338 تا 1355 تولید ناخالص داخلی ایران در یک روند صعودی، از 44هزار میلیارد ریال به 242 میلیارد ریال (به قیمت پایه 76) رسید. در این دوره تولید سرانه هر ایرانی نیز از دو میلیون ریال در سال 1338 به 7.2 میلیون ریال در سال 55 (به قیمت پایه سال 1376) رسید. به عبارتی طی 17 سال (55-1338) تولید سرانه کشور 3.6 برابر شد. علاوه‌بر تولید ناخالص داخلی، یکی دیگر از مهم‌ترین شاخص‌های اقتصاد کلان یعنی نرخ رشد اقتصادی که تغییرات آن می‌تواند با تغییر در میزان تولید و درآمد سرانه، میزان رفاه اقتصادی را به تصویر بکشد، در دوره 1338 تا سال 1355 به‌طور قابل‌توجهی افزایش یافت، چنانکه در این دوره رشد اقتصادی کشور از پنج تا 17 درصد در نوسان بوده که نشان از رشد نسبتا بالایی است.

این وضعیت شاه را در موقعیتی قرار داد که خود آن را «تمدن بزرگ» نامید. حالا خزانه کشور به‌واسطه فروش نفت آنقدر ارقام درشتی داشت که شاه بی‌توجه به هشدار سازمان برنامه و بودجه، دیوانه‌وار در حال خرج کردن این پول‌ها بود. آنچنانکه برای برگزاری جشن‌های 2500 ساله شاهنشاهی حدود 650 تا 800 میلیون دلار هزینه کرد. «مارسل هودر» عضو تیم تدارکات این جشن درباره هزینه‌های جشن می‌گوید: «بودجه دو سال سوئیس را ظرف دو روز خرج کردند». اما حال سوال این است که چرا باوجود مطلوب بودن برخی شاخص‌های اقتصادی، انقلاب اسلامی روزبه‌روز خود را دست‌یافتنی‌تر دید؟ به‌عبارتی‌دیگر، چرا باوجود بالا بودن شاخص‌های اقتصاد کلان، شاه به سقوط نزدیک شد؟

نظریه‌پردازان انقلاب سه عامل استبداد، فساد سیاسی و اداری و دخیل بودن ملاحظات سیاسی و رویاهای بلندپروازانه اقتصادی شاه را ازجمله عوامل اقتصادی- سیاسی موثر بر سقوط پهلوی دوم می‌دانند. این مولفه‌ها خود نتایجی را به بار آورد که سرعت سقوط شاه را بیشتر کرد؛ تک‌محصولی شدن اقتصاد کشور و وابستگی شدید به نفت، نابودی کشاورزی و رشد قابل‌توجه مهاجرت‌های روستا به شهر، توزیع ناعادلانه درآمدهای ملی و احتکار ثروت ملی در دست دربار، سطح پایین بهره‌وری، تشدید فاصله طبقاتی و... ازجمله نتایج زیان‌بار سیاست‌های اقتصادی محمدرضا شاه پهلوی بود که وی را از رسیدن به آرمان‌شهر متوهمانه «تمدن بزرگ» بازداشت.

حقایقی تکان‌دهنده از «اقتصاد پهلوی» که کمتر کسی شنیده است

استبداد نفتی فاتحه شاه را خواند

براساس آنچه در نمودار یک آمده است، تولید روزانه نفت ایران از روزانه 635 هزار بشکه در سال 1328 به روزانه 6 میلیون بشکه در سال 1352 رسید. بدین‌ترتیب میزان درآمد حاصل از فروش نفت از روزانه هزار دلار در سال 1347 به روزانه 20 هزار و 700 دلار در سال 1355 رسید (نمودارهای شماره 1 و 2).

درآمدهای حاصل از دوپینگ نفتی باعث شد شاه برنامه‌های بلندپروازانه سیاسی و اقتصادی را یکی پس از دیگری به مرحله اجرا بگذارد، گرچه هشدارهای زیادی از سوی سازمان برنامه‌ و بودجه وقت به شاه داده شد، اما رویای متوهمانه «تمدن بزرگ» و جانشینی کوروش کبیر و همچنین استبداد و خودهمه‌پنداری وی، چشمان و گوش شاه را آنچنان کور و کر ساخته بود که حرف‌های کارشناسی را نشنود.

حال سوال این است که شاه با درآمدهای نفتی دهه 50 چه کرد؟ آیا این درآمدها صرف ارتقای رفاه عمومی و معیشتی مردم شد؟ آیا این درآمدهای کلان صنعت و اقتصاد را از وضعیت بحرانی سال‌های دهه 20 و 30 رهانید؟

در پاسخ به این سوال‌ها برخی از محققان به لحاظ اقتصادی دو عامل اصلی را در سقوط رضاشاه بیش از سایر عوامل موثر می‌دانند؛ اول استبداد و دوم سرنوشت درآمدهای نفتی، اما این دو چگونه بر اقتصاد کشور موثر افتاد؟

همان‌طور که گفته شد، در سال‌های بعد از نهضت ملی شدن نفت، اهمیت نفت در اقتصاد سنتی ایران به‌شدت افزایش یافت، در این میان با افزایش دلارهای نفتی، جایگزینی واردات و توسعه صنایع صادراتی دو راهبرد صنعتی بودند که شاه انتخاب کرد. گرچه در شرایط آن زمان ایران راهبرد منطقی بود، اما این راهبردها نه‌تنها به توسعه اقتصادی ختم نشد، بلکه به دلیل وابستگی بیش‌ازحد به نفت، از بین رفتن زیربناهای اقتصادی در نتیجه اجرای نادرست اصلاحات ارضی و تراز منفی تجاری، ساختار اقتصاد کشور را از هم پاشید، به‌طوری‌که نسبت صادرات غیرنفتی به نفتی، از 23 درصد در سال 1341 به دو درصد در سال 1356 رسید (نمودار 3).

شاید شبیه به طنز به نظر برسد، اما این حقیقت است که در سال 1356 دولت فقط توانایی تامین مواد غذایی مردم برای 33 روز در سال را داشت و کشاورزی از خودکفایی نسبی سال‌های قبل از اصلاحات ارضی به مصرف‌کننده محصولات وارداتی تبدیل شده بود.

«انقلاب شاه و مردم» اقتصاد روستا را از هم پاشید

به جرات می‌توان گفت که اصلاحات ارضی به لحاظ وسعت اجرا و تاثیرات مثبت و مخرب آن بر اقتصاد و روابط روستایی، یکی از مهم‌ترین تحولات در تاریخ روستاهای کشور بوده است، چنانکه شاه نیز از اصلاحات ارضی با عنوان «انقلاب سفید یا انقلاب شاه و مردم» یاد می‌کند. انقلاب شاه از این ‌جهت که روابط اقتصادی و تولید سنتی را دگرگون کرد مهم بود، اما آنچه اتفاق افتاد، نه به نفع روستاییان بود و نه به نفع اقتصاد کشور.

در مورد روستاییان هدف اولیه اصلاحات ارضی تقسیم زمین بین دهقانان و از بین بردن روابط ارباب و رعیتی بود که گرچه شاه قدرت تاریخی زمین‌داران و کلان‌سرمایه‌داران (ارباب‌ها) را از آنها گرفت، اما شیوه تقسیم زمین آن چیزی نبود که موجب افزایش رفاه اقتصادی، ایجاد عدالت و توزیع عادلانه ثروت شود. بر این اساس پس از اجرای اصلاحات ارضی گرچه هدف اولیه این بود که 50 درصد از زمین‌ها (به‌لحاظ مساحت) به دهقانان تعلق گیرد، اما عملا فقط 9 درصد از زمین‌ها به روستاییان داده شد و روابط کهنه ارباب‌ و رعیتی همچنان باقی ماند، به‌طوری‌که خرده‌مالکان (زمین‌داران کمتر از دو هکتار) از 462 هزار نفر در قبل از اصلاحات ارضی به حدود دو میلیون نفر در سال 1351 رسید که حالا با تفکیک اراضی، دیگر تولید صرفه اقتصادی نداشت.

همچنین حدود 47.5 درصد از روستاییان که فاقد «نسق زراعی» بودند، پس از اصلاحات ارضی صاحب زمین نشدند. اینها همان کسانی بودند که سال‌ها در دستگاه ارباب‌ و رعیتی زحمت‌کشیده بودند و حالا با دست‌های خالی (عدم تعلق زمین و تعدیل نیروی کار در دستگاه ارباب ‌و رعیتی) باید به‌سوی شهرهای بزرگ مهاجرت می‌کردند.

با از بین رفتن روابط سنتی تولید در روستا (مبتنی‌بر ارباب و رعیتی و زمینداری بزرگ) به جهت عدم تعریف روابط جدید تولید و تفکیک اراضی، میزان تولیدات کشاورزی به‌شدت کاهش یافت. در این زمان با افزایش بارگذاری صنایع مونتاژ خارجی در شهرها، جمعیت زیادی از جوانان و میانسالان به مناطق حاشیه‌ای شهرهای بزرگ مهاجرت کردند که خود باعث شکل‌گیری حلبی‌آبادهای زیادی شد، چنانکه منشی امور بین‌الملل فرح پهلوی در سال‌های پایانی دهه50، وضعیت تهران را این‌گونه توصیف می‌کند: «هجوم روستاییان باعث گسترش حلبی‌آبادهای متعدد در حاشیه شهرها شد و انبوه کارگرانی که در این مناطق فاقد کلیه امکانات، سکنی گزیدند به‌قدری ناراحت و بی‌تاب بودند که وقتی جرقه انقلاب درخشید، همه به انقلاب پیوستند».

هزینه‌هایی که صرف خرید تسلیحات شد

همان‌طور که در مقدمه گفته شد، شاخص‌های کلان اقتصاد همچون سرانه تولید، درآمد سرانه و تولید ناخالص داخلی در دهه 50 رشد چشمگیری داشت که ناشی از جهش یکباره فروش نفت بود، به‌طوری‌که شاه رکورد تولید و فروش نفت در تاریخ ایران قبل و بعد از انقلاب را شکست، اما حبس این درآمدها در چند بخش ازجمله خرید تسلیحات نظامی، نه‌تنها توسعه اقتصادی را به ارمغان نیاورد، بلکه سقوط وی را سرعت بخشید.

درحالی که 35 درصد از جمعیت کشور (در سال 1351) دچار سوءتغذیه شدید بودند، بودجه بخش بهداشت و عمران شهری در بودجه سالانه به‌طور قابل‌توجهی کاهش یافت، به‌طوری‌که بودجه بخش بهداشت از 1/1 درصد در سال 1351 به یک درصد در سال 55 و بودجه عمران شهری در همین زمان از 79/. درصد به 72/. درصد کاهش یافت، این درحالی بود که بودجه نظامی کشور از 21.9 درصد در سال 1351 به 29.61 درصد در سال 1355 رسید (نمودار شماره 4).

در این زمینه می‌توان به خرید تسلیحات نظامی ایران از آمریکا اشاره کرد که از 113 میلیون دلار در سال 1348 (با افزایش 37 برابری) به 4213 میلیون دلار در سال 1355 رسید (نمودار 5).

نفت 6 میلیونی و مردمی که با هیزم خانه‌هایشان را گرم می‌کردند

براساس آنچه در جدول یک آمده است، در سال 1352 تولید روزانه نفت ایران به روزانه 6 میلیون بشکه رسید، با این‌حال در سال 1355 سوخت مصرفی واحدهای مسکونی بیش از 39 درصد از جمعیت روستایی کشور هیزم و سوخت حیوانی بود. همچنین در این سال تنها 75 درصد از جمعیت شهری و 22 درصد از جمعیت روستایی به نفت دسترسی داشتند و درمجموع مصرف روزانه نفت در کشور کمتر از 10 درصد و صادرات آن بیش از 90 درصد بود (نمودار شماره 6).

در اینجا به‌طور خلاصه به برخی از آمارهای برخورداری شهرها و روستاهای کشور از زیرساخت‌های رفاهی اشاره می‌شود:
امکانات بهداشتی- درمانی: شاه درحالی اوایل دهه 50 از ورود ایران به تمدن بزرگ سخن می‌گفت که تعداد مراکز بهداشتی و درمانی روستایی کشور در سال 1357 فقط 1500 واحد بوده است، این در حالی است که درهمین سال ایران دارای 452 شهر و بیش از 92 هزار روستا بود.

برق درزمینه برق‌رسانی گرچه نسبت برخورداری شهرهای کشور در سال آخر حکومت پهلوی 90 درصد بود، اما در این سال، تعداد روستاهای برخوردار از برق 4327 روستا بود که فقط 14 درصد از روستاهای کشور را شامل می‌شد (نمودار 7).

مسکن مسکن که یکی از نیازهای اولیه انسان در کنار خوراک و پوشاک است، در سال‌های پایانی حکومت پهلوی در بدترین شرایط کیفی و کمی بود، چنانکه براساس آمارها، از مجموع 33 میلیون و 747 هزار نفر جمعیت کشور در سرشماری سال 1355 تعداد یک‌میلیون و 77هزار نفر در کپر زندگی می‌کردند. همچنین از مجموع 6 میلیون و 700 هزار خانوار سرشماری‌شده در کل کشور، محل سکونت بیش از یک‌میلیون و 900 هزار خانوار (جمعیتی بالغ‌بر 9 میلیون و 590 هزار نفر) فقط دارای یک اتاق بود؛ به عبارت ساده‌تر، 28.45 درصد از جمعیت کشور در واحدهای مسکونی زندگی می‌کردند که تنها یک اتاق داشت. (نمودار 8).

آب از قرن‌ها پیش محققان ثابت کرده‌اند که آلودگی و عدم دسترسی به آب شرب سالم، ازجمله عوامل اصلی بیماری‌هایی همچون وبا، اسهال، مالاریا، عفونت‌های ویروسی، تب حصبه، تراخم و برخی دیگر از بیماری‌ها است، بااین‌حال به‌رغم شعارهایی همچون میراث‌داری ایران باستان، در سال 1355 حدود 78.47 درصد از مناطق روستایی و 10.74 درصد از مناطق شهری کشور فاقد آب لوله‌کشی بوده‌اند (نمودار 9).

شاه فرار نکرد، دررفت

«جان استمپل» (دبیر دوم سفارت آمریکا در تهران) در کتابش «پیرامون انقلاب اسلامی» می‌نویسد: «دیدن صدها هزار مخالف و ناراضی همچون صاعقه‌ای بر شاه وارد شد و آن شوک آنچنان موثر و قوی بود که باعث فلج فکری و ذهنی شاه شد».

همان شاهی که خود را روزی میرات‌دار کوروش و داریوش می‌دانست، حالا از دیدن جمعیتی میلیونی که به خاطر سال‌ها استبداد وی، از فقر، تبعیض، بی‌عدالتی و ظلم او به‌خشم آمده بودند، رفت تا در امان باشد.

شاه از فهم زبان ملت عاجز بود؛ در همان دورانی که شاه بین 300 تا 800 میلیون دلار صرف جشن‌ 2500 ساله پادشاهی کرد، 35 درصد از جمعیت ایران دچار سوءتغذیه بودند.


بیشتر بخوانید: اسرار پنهان 2 زنی كه مشاور محمدرضا پهلوی بودند +تصاویر


دهه 50 درحالی به سال‌های پایانی خود نزدیک می‌شد که سهم 10 درصد ثروتمند جامعه به 10 درصد فقیر، از 19.20 در سال 1348 به 33.80 در سال 54 رسیده بود. در این سال‌ها ضریب جینی به عدد 502/. رسید که در چند دهه اخیر رقمی بی‌سابقه بوده است. دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان در کتاب اقتصاد سیاسی ایران درباره آنچه به‌عنوان توسعه در دوره پهلوی یاد می‌شود، می‎‌نویسد: «آیا رشد آنی و فزاینده در استفاده از وسایل نقلیه، وسایل خانگی، تعطیلات خارج، تفریحات عرضه‌شده در رستوران‌ها و قمارخانه‌ها، خانه‌های کاخ‌مانند و امثال اینها، توسط اقلیتی ممتاز، هزینه‌های سرسام‌آور نظامی و بر باد دادن سرمایه کشور در تاج‌گذاری دیرهنگام (1346)، جشنی مضحک و بین‌المللی به بهانه موهوم 2500 سال پادشاهی ایران (1350)، دهمین سالگرد ضدانقلاب خونین شاه (1352) و تفنن‌های سالانه فرح در شیراز به نام جشن هنر که در آن علاوه‌بر اتلاف پول‌های فراوان، زندگی روزمره مردم محل به‌کلی مختل می‌شد، موسیقی جدید غربی در بازار قدیمی شیراز نواخته می‌شد و... را می‌توان توسعه اقتصادی تعبیر کرد؟» در پایان این سوال مطرح می‌شود که آیا شاه چاره‌ای ‌جز رفتن داشت؟

منبع:فارس

انتهای پیام/

۹ حقیقت اقتصاد پهلوی که کمتر شنیده‌اید

برچسب ها: قیمت نفت ، دهه فجر
اخبار پیشنهادی
تبادل نظر
آدرس ایمیل خود را با فرمت مناسب وارد نمایید.
نظرات کاربران
انتشار یافته: ۱۴۱
در انتظار بررسی: ۰
Iran (Islamic Republic of)
فقط سیدعلی
۰۳:۱۱ ۲۳ تير ۱۴۰۰
به کسی توهین نکنیم بهتره ،من با سلطنت شاهی مخالفم ولی بنظرم محمد رضا شاه نیتش از بابت توسعه کشور خیربوده ولی سیاستش اشتباه بود و زیاد خودشو به غرب وابسته کرده بود که به یکباره میخواست جداکند ولی غرب زرنگتر از او بود
Iran (Islamic Republic of)
گمنام22
۰۹:۰۴ ۰۴ آبان ۱۳۹۹
فقط می تونم بگم مرگ بر شاه
Iran (Islamic Republic of)
ابوالفضل
۱۱:۴۱ ۲۳ شهريور ۱۳۹۹
لعنت خداوند بر قصر نشینانی که با نام ایران می خوردند و می آشامیدند
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۰:۲۰ ۰۲ مرداد ۱۳۹۹
تو یکی حرف نزن کرونا چه ربطی داره‌.
مرگ بر شاه
Germany
محمد
۲۲:۳۱ ۰۲ تير ۱۳۹۹
سال 99 هست.سکه 8 میلیون.دلار 20هزار تومان. مردم از فقر و کرونا دارن میمیرن.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۱۸ ۱۴ دی ۱۴۰۰
ساکت شو . تو که از این مملکت رفتی حق اظهار نظر نداری .
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۱:۳۹ ۱۵ خرداد ۱۳۹۸
روحش شاد و یادش گرامی
Germany
رسا بالسینی
۱۲:۱۸ ۱۹ مرداد ۱۳۹۷
مرگ بر شاه
Germany
رسا بالسینی
۱۲:۱۸ ۱۹ مرداد ۱۳۹۷
مرگ بر شاه
Netherlands
محمدی
۱۶:۳۲ ۲۱ تير ۱۳۹۷
خدا ازشون نگذره
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۱۸ ۱۹ بهمن ۱۳۹۶
ما که یه ریال از ثروتی که از ایران بردن رو راضی نیستیم حق بیت المال بوده
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۱۸ ۱۹ بهمن ۱۳۹۶
لعنت خدا بر این وطن فروش وابسته
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۱۱ ۱۹ بهمن ۱۳۹۶
این شاه خائن را خداوند مجازات کرد39سال پیش
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۰:۵۶ ۱۹ بهمن ۱۳۹۶
خدا دشمنان اسلام را نابود کنه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۳:۲۷ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
به اینهایی که منفی دادن افسوس نمیخورم چون همه اهل دنیای جدید امروزند
تعجب میکنم
یعنی دوستدارید ۸۰میلون ایرانی تا الان نوکر این خانواده بودن
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۷:۳۹ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
باید محاکمه شود بعد مجازات کنند
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۱:۳۲ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
مرگ بر شاه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۱:۲۶ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
این خاندان پهلوی جر آبروریزی برای مردم ایران چیزی باقی نذاشتن .
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۰:۵۵ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
سلام دوستان
لعنت بر خاندان پهلوی وقاجار
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۰:۱۷ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
باسلام وتحیت
گزارش خوبی بود استفاده کردیم
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۰:۱۴ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
خداروشکر خاندان پهلوی برای همیشه رفت
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۹:۰۷ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
از این خاندان پهلوی ذلیل خاندان ال سعود ملعون که یادمه مثل نوکر جلوی شاه ملعون بودند.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۹:۰۷ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
از این خاندان پهلوی ذلیل خاندان ال سعود ملعون که یادمه مثل نوکر جلوی شاه ملعون بودند.
Iran (Islamic Republic of)
علی
۰۹:۰۳ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
خدا طاغوتیان را لعنت کنه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۹:۰۲ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
شاه واقعا به مردم ایران ظلم کرد
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۹:۰۱ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
خاندان پهلوی نوکر و زیر دست آمریکا بودند
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۸:۵۳ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
شاه کاش میمرد همونموقع از دستش راحت میشدیم
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۸:۴۳ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
مرگ بر طاغوت
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۸:۴۳ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
شاه کاش میمرد همونموقع از دستش راحت میشدیم
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۸:۱۹ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
دوره شاه خائن و شاهنشاهي ديگه تموم شده. نه تنها توي ايران بلكه توي كل جهان. ديگه شاه به دوران ماقبل برميگرده. الان دوره ، دوره ديگه اي هستش. خداروشكر كه ما ملت ايران هم از يوغ شاه و شاهنشاهي نجات پيدا كرديم.
زنده باد ایران و وطنم ایران
-
ناشناس
۰۸:۱۲ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
دوره شاه خائن و شاهنشاهي ديگه تموم شده. نه تنها توي ايران بلكه توي كل جهان. ديگه شاه به دوران ماقبل برميگرده. الان دوره ، دوره ديگه اي هستش. خداروشكر كه ما ملت ايران هم از يوغ شاه و شاهنشاهي نجات پيدا كرديم.
زنده باد ایران و وطنم ایران
Saudi Arabia
مسعود
۰۸:۰۳ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
خداوند لعنت کند این شاه خائن رو
Iran (Islamic Republic of)
علی
۰۷:۴۹ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
انشالله نابودی دشمنان اسلام
Iran (Islamic Republic of)
سعید
۰۷:۴۳ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
واقعا که جای تاسف است که چنین افراد خائنی در ایران حکومت می کرده اند ، ممنون از این اطلاع رسانی خوب
مرگبر شاه
Germany
عماد
۰۷:۳۷ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
مرگ بر شاه آری هزاران بار بر شاه ملعون
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۶:۲۸ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
مررررررر گگگگگگگ بببببررررررررر ششششااااااهههههه
Canada
ناشناس
۰۵:۴۸ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
خدا لعنت کنه پهلوی واشرف رو
Canada
ناشناس
۰۵:۴۸ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
خدا لعنت کنه پهلوی واشرف رو
Canada
ناشناس
۰۵:۱۰ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
خدارو شکر که شرشون از سر کشورمان کم شد
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۴:۲۹ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
واقعا برای این طاغوتیان متاسفم
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۴:۲۰ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
اللهم عجل لولیک الفرج
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۲:۴۷ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
مرگ بر شاه ملعون مرگ بر خاندان شاه
Iran (Islamic Republic of)
احمد
۰۲:۰۸ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
جوانان عزیز امروز ما در دوران حکومت شاه نبودند که ما اون موقه دوازده سال داشتم ترک تحصیل کردیم نود در صد جوانان اون موقع ترک تحصیل کردند جون پدران پول نداشتن بچه ها ادامه تحصیل بدهند نود در انهایی که الان شصت یا هفتاد سال دارند تا ششم ابتدایی بیشتر سواد ندارند امروز خودتان می بینید هفت یا هشت برادر و خواهر با پدر و مادر در یک اتاق زندگی میکردیم برق اب گاز بهداشت اسفالت اصلا نداشتم اینجا نمی گنجد بگویم مرگ بر خاندان پهلوی
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۰:۴۵ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
اللهم عجل لولیک الفرج
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۳:۴۷ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
مرگبر شاه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۳:۴۵ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
ناشناس ۱۵:۱۱
فقط پهلوی نبوده
شما بروید سرنوشت لطفعلی خان زند را بخونبد، شاه بی نزاکت قاجار که اصل و نصب هم داشته ،چطور لطفعی خان زند را که اصل و نصب داشته ،در یک اصطبل زندانی میکند،و دراصطبل دستور تجاوز به او هم میدهد
و دستور میدهد فرزند ذکور ۳ساله لطفعلی را عقیم کنند،که نویسنده اروپایی از نوشت داستان بیان شرم داشته

و یا انوشیروان عادل
که یک نفر عادی در جنگ حاضر میشود کل هزبنه جنگ را بدهد اما انوشیروان اجازه دهد فرزندش سواد یاد بگیرد ،که انوشیروان اجازه نداده
چه عادل بوده ،که خودش به خودش این لقب داده

سلطنت با عدالت جور در نمیاد

مرگ بر سلطنت،
که همه باید نوکر یک خانواده شوند
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۴:۱۷ ۲۱ بهمن ۱۳۹۶
با اينكه برخي از پادشاهان بسيار جنایتکار بودند ولي شاه خوب نيز در ايران كم نبوده اند از جمله كريم خان زند كه خود را خادم ملت مي دانست و نيز شاه عباس كبير كه شيعه مديون او و صفي علي شاه هستيم و...
Iran (Islamic Republic of)
بی نام
۱۴:۰۶ ۲۳ شهريور ۱۳۹۹
نمیدونی نگو.
اولا، در دوران ساسانی، چند پادشاه با نام انوشیروان بوده اند.
دوما، همچین داستانی، توسط ایران ستیزان بوجود آمده.
اگر مغزی داری، کمی فکر کن، که نداری؛ چطور یک نفر آدم معمولی می تواند هزینه ی جنگ را بدهد؟
سوما، جنگ های دوره ی ساسانی، در دوران انوشیروان ها نبود، بلکه در دوران شاپور اول با رومی ها، و شاپور دوم با تازیان(اعراب) بود.
و بعد از آن جنگی دگر با تازیان بود که به شکست ایران بدلیل وجود خائنان ایرانی"خائنان ایرانی همیشه در عرصه" بود.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۳:۳۲ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
خاندان پهلوی نوکر و زیر دست آمریکا بودند
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۳:۳۰ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
شاه واقعا خائن بود. یکی از دلایل اصلاحات ارضی می توانست این باشد که خود شاه نمی خواست غیر از خودش و نوچه هایش هیچ خان دیگری در ایران باشد و همه ملت ایران خوار و ذلیل باشند
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۳:۰۴ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
قضیه چی بوده
Turkey
ناشناس
۲۳:۰۰ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
خدا عذابشونو زیاد کنه
Turkey
ناشناس
۲۳:۰۰ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
انقدر لطفا از خاندان پهلوی حمایت نکنند دوستان حتما افکارشون هم مثل او هست دیگه قطعا متاسفم براشون
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۷:۳۳ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
خدا ازشون نگذره این شاه رو
Canada
ناشناس
۲۲:۵۸ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
آتش به قبرش بباره
Canada
ناشناس
۲۲:۵۸ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
متاسفانه مردم خیلی عامی بودنند و نمیدانستند اقتصاد چیه و چونکه این مرد فاسد و دزد دست نشانده استعمار بود و دو تا کانال تلویزیون بیشتر نبود .مردم فقط فکر در اوردن درامد برای یک لقمه نون بودنند .بیشتر مردم بیسواد. بودنند .وانقدر مردم تحت فشار بودنند .اونهایی هم که وضیعیت را درک میکردنند .از ترس دم نمیزند .اصلا حقوق بشری نبود .یک عده میخوردند و بیشتر مردم در زجر مطلق .اون روز ها بر نگردد .این مزدور و وطن فروش مورد قبول استاندارهای حقوق بشر بود .چونکه. در اصل خودشان را ساپرت میکردنند با ساپرت کردن این دزد میرپنج
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۷:۳۶ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
مرگ بر شاه آری هزاران بار بر شاه ملعون
-
ناشناس
۰۸:۰۹ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
خدایی این شاه و اطرافیانش برای مملکت کاری نکردن فقط فکر جیب خودشون بودن و بس
-
ناشناس
۰۸:۳۴ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
مرگ بر خاندان پهلوی و شاه خائن
Canada
ناشناس
۲۲:۳۶ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
چه میشه گفت جز تاسف
Canada
ناشناس
۲۲:۳۶ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
درسته در هر زمانی کاستی هایی در حکومت ها هست که باید رفع شود
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۲:۳۲ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
شاه فقط مردم رو روز به روز بدبخت تر کرد
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۸:۴۱ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
مرگ بر شاه
Germany
ناشناس
۲۲:۲۲ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
شاه با کشاورزی مخالف بود و خواستار واردات در کشور بود
Canada
ناشناس
۲۲:۰۱ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
جوابشو فقط خدا بده که مردم رو بدبخت کرد
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۱:۵۲ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
کی گفته مردم تو اون زمان سیر بودند!
Germany
ناشناس
۲۱:۵۰ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
من علت طرفداری بعضی ها رو از این خاندان پلید نمیدانم
Iran (Islamic Republic of)
ساسان
۲۱:۲۲ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
لعنتی ۸۰ تا ۳۰ میلیون خرج برای جشن های ۲۵۰۰ ساله شد.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۷:۳۸ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
خدا غذاب این شاه رو زیاد کنه که جز ننگ چیزی برای ملت ایران نداشته
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۱:۱۶ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
اون زمان شاه به اندازه چند نسلش چپاول کرد
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۸:۴۲ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
موافقم
Germany
ناشناس
۲۱:۰۴ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
خداوندا ادم دلش اتیش میگیره از این وضع
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۴۶ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
سیاست شون درست نبود که با مردم کشورشون این معامله رو کردن
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۷:۳۸ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
مرگ بر رضا پهلوی مرگ بر آمریکا و اسراءیل
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۴۲ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
واقعا که در حق این مردم و کشور خیانت کردند
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۷:۳۸ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
از این خاندان پهلوی ذلیل خاندان ال سعود ملعون که یادمه مثل نوکر جلوی شاه ملعون بودند.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۳۲ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
بر ذات دزدت لعنت شاه خائن
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۲۸ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
این چیزا رو که میشنوم بغض گلومو میگیره
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۲۶ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
قابل توجه علاقمندان به شاه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۷:۳۹ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
متاسفم برای شاه . مرگ بر شاه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۰:۰۱ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
حرومش بشه اون پولهایی که خورد
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۹:۵۳ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
خودشم لنگه پدرش خیانتکار بود
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۹:۴۱ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
حرفی ندارم بزنم
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۹:۴۱ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
سلطنتی پهلوی یعنی همین که فقط جیب خودشو و خانوادشو پر کنه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۷:۴۰ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
مرگ بر ربع پهلوی
Iran (Islamic Republic of)
فرامرز
۱۹:۳۷ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
این همه ظلم و ستمی که به مردم کردن رو چطوری جواب میدن
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۷:۴۰ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
مرگ بر ربع پهلوی
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۹:۳۶ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
او خوب نبود
Germany
ناشناس
۱۹:۳۱ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
شاه گور به گور شد رفت
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۹:۲۶ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
مرگ بر پهلوی سلطنت طلب
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۹:۲۶ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
متاسفم برای این خاندان پهلوی و طرفداران آن
Iran (Islamic Republic of)
لیدا
۱۹:۲۰ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
خدا از سر تقصیراتش نگذره
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۹:۱۹ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
جیب مردم بینوا رو خالی کرد تا خودش به نوایی برسه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۲۲:۴۲ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
خدا لعنتش کنه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۷:۳۲ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
مررررررر گگگگگگگ بببببررررررررر ششششااااااهههههه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۰:۰۸ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
مرگ بر طاغوت و طاغوتیان
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۱:۲۳ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
مرگ برپهلوی وخاندانشان.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۹:۰۶ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
این همه ثروتی که داره از کجا اومده واسه همین دیگه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۸:۳۹ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
خدا از سرشون نگذره که مملکت رو فلج کردن
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۸:۰۰ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
برن به جهنم این خاندان پهلوی
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۷:۴۲ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
شکر خدا که خاندان پهلوی از این کشور رفتند .
آفرین به این ملت غیوره ایران درود باد بر شهیدان سلام باد بر خانواده های شهیدان.
Iran (Islamic Republic of)
افسانه
۱۷:۲۳ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
شکر خدا که خاندان پهلوی از این کشور رفتند .
آفرین به این ملت غیوره ایران درود باد بر شهیدان سلام باد بر خانواده های شهیدان.
United States of America
ناشناس
۱۷:۱۱ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
مرگ بر شاه
-
ناشناس
۰۹:۴۳ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
مرگ بر طاغوت و طاغوتیان
United States of America
ناشناس
۱۷:۰۹ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
مرگ بر شاه
Iran (Islamic Republic of)
بی نام
۱۴:۱۲ ۲۳ شهريور ۱۳۹۹
اول از اونور بیا ایران، بعد شعار بده.
United Kingdom of Great Britain and Northern Ireland
ناشناس
۱۶:۴۹ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
شاه خائن بود
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۷:۴۱ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
لیاقت خدمت به مردم ایران رو نداشتند .مرگ بر شاه
Algeria
ناشناس
۱۶:۴۸ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
شاه فقط به فکر جیب خودش بود .مرگ بر شاه خائن
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۳۳ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
شاه فقط به فکر جیب خودش بود .مرگ بر شاه خائن
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۱۴ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
برن بمیرن این خاندان پهلوی
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۰۳ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
شاه خائن رفت
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۰۱ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
شاه خائن رفت
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۶:۰۱ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
برن بمیرن این خاندان پهلوی
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۵:۴۸ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
خاندان پهلوی از مردم فاصله گرفت و بفکر مردم نبود مردم پس از سالها تحمل بالاخره اونها رو تنبیه و از کشور بیرون انداختن.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۷:۴۲ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
مرگ بر شاه .مرگ بر منافقین .مرگ بر امریکا .مرگ بر السعود
Iran (Islamic Republic of)
حسن
۱۵:۳۱ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
من کلا مخالف رژیم سلطنتی پهلوی هستم و خواهم بود مرگ بر پهلوی
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۰۷:۴۲ ۱۸ بهمن ۱۳۹۶
خدا همه ظالمان پهلوی را نابود کنه
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۵:۲۸ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
این خاندان رو همون آمریکایی خوب میشناختن که حتی نذاشتن تو اون کشور زندگی کنه
اینهمه برای آمریکا خوش رقص کرد و آخرشم وقتی به اونا پناه برد، بردن انداختنش گوشه بیمارستان روانی
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۵:۲۸ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
این خاندان رو همون آمریکایی خوب میشناختن که حتی نذاشتن تو اون کشور زندگی کنه
اینهمه برای آمریکا خوش رقص کرد و آخرشم وقتی به اونا پناه برد، بردن انداختنش گوشه بیمارستان روانی
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۵:۱۸ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
شرم آور واقعا
خدا ازشون نگذره . مرگ بر خاندان پهلوی
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۵:۱۴ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
شرم آور واقعا
خدا ازشون نگذره . مرگ بر خاندان پهلوی
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۵:۱۳ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
بترکیدای خاندان پهلوی وشاه خائن انقد پول مردم بی نوا رو خوردید.
Iran (Islamic Republic of)
ناشناس
۱۵:۱۱ ۱۷ بهمن ۱۳۹۶
پهلوی ها جزو بی اصل و نسب ترین حاکمان ایران بودند در طول تاریخ.
مرگ بر خاندان پهلوی
۱۲