به گزارش گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان؛ نوروز زیبا گنجینه‌ای از آیین‌های نوعدوستی است که همچون تارو پودی بر پیکر فرهنگ ایرانی طنیده شده است.
یکی از این آیین‌ها چهارشنبه سوری است که از دیرباز در فرهنگ سنتی مردمان ایران زنده نگاه داشته شده است در شاهنامه فردوسی اشاره‌هایی درباره بزم چهارشنبه‌ای در نزدیکی نوروز وجود دارد که نشان دهنده کهن بودن این جشن است.
واژه چهارشنبه سوری از دو واژه چهارشنبه که نام یکی از روز‌های هفته است و سوری که به معنی سرخ است ساخته شده است.
مردم شهر زنجان نیز با توجه به قدمت تاریخی و فراز ونشیب‌های بسیار در طول زمان خود، دارای آداب و رسوم وفرهنگ و رسم‌های مختلف هستند.

 

یکی از آیین‌های نوروزی که آمیزه‌ای از چند رسم متفاوت است ” مراسم چهارشنبه سوری ” است این آیین یک از آیین‌های است که در منطقهً زنجان با آداب و رسوم خاص این منطقه گرامی داشته می‌شود.

نخستین چهارشنبه از ماه اسفند را موله گویند که به شستن و تمیز کردن فرش‌های خانه اختصاص دارد.

 

دومین چهارشنبه را سوله گویند، در این روز به خرید وسیله‌ها و نیازمند یهای عید می‌روند.
سومین چهارشنبه را گوله گویند و به خیس کردن و کاشتن گندم و عدس و ... برای سبزه‌های نوروزی اختصاص دارد.
چهارمین و آخرین چهارشنبه سال (چهارشنبه سوری) را کوله گویند؛ (کوله در ترکی به معنی کهنه و فرسوده است).
شب آخرین چهارشنبه سال (یعنی نزدیک غروب آفتاب روز سه شنبه)، بیرون از خانه، جلو در، در فضایی مناسب، آتشی می‌افروزند، و اهل خانه، زن و مرد و کودک از روی آتش می‌پرند وبیماری‌ها و ناراحتی‌ها و نگرانی‌های سال کهنه را به آتش می‌سپارند، تا سال نو را با آسودگی و شادی آغاز کنند.

شال اندازی یکی از مراسم شب چهارشنبه سوری است که تاکنون اعتبار خود را دربرخی شهر‌ها و روستا‌های زنجان حفظ کرده است.
پس از خاموشی آتش و کوزه شکستن و فالگوشی و گره گشایی و قاشق زنی جوانان، نوبت به شال اندازی می‌رسد.

 

جوانان شال‌های خود را از پاجا که سوراخ‎هایی در پشت‌بام خانه‎هایی برای هواگیری و خروج دود تنور بود به داخل خانه آویزان می‌کردند و اهالی خانه برای یمن و شکوه تخم‎مرغ، آجیل، پول یا جوراب گذاشته و شال را تکان می‌دادند تا صاحب شال متوجه شده و آن را به بالا بکشد.

اگر هدیه نان باشد آن نشانه نعمت است، شیرینی نشانه شیرین کامی و شادمانی، انار نشانه کسرت اولاد در آینده و گردو نشان طول عمر، بادام و فندق نشانه استقامت و بردباری در برابر دشواری ها، کشمش نشانه پرآبی و پربارانی سال نو و اگر سکه نقره باشد نشانه سپیدبختی است.

مراسم قاشق زنی از دیگر رسومی است که در شب چهارشنبه آخر سال در زنجان برگزار می‌شد ودر این مراسم، شخص حاجتمند، یک قاشق که نمادی از ابزار کندن مثل بیل و کلنگ بود و همچنین یک کاسه که نمادی از برکت زندگی در سال آینده او بود، به دست می‌گرفت و به در خانه فامیل و آشنایان رفته و قاشق را به کاسه می‌زد.

بزرگ آن خانه، به محض شنیدن این صدا، هر آنچه که در آن لحظه در دست داشت، به همراه هدایایی در کاسه او می‌ریخت و شخص حاجتمند از روی انباشتگی کاسه، وضعیت سال آینده خود را حدس می‌زد.

 

مادران زنجانی هم در شب چهارشنبه سوری با پخت آش‌های مختلف محلی همچون ست آشی (شیر برنج) و آش ترش و طبخ شیش انداز، سفره‌های شب چهارشنبه خود را رنگین می‌کنند.

رونق سفره‌های رنگین، شام آخرین چهارشنبه سال، شیش انداز پلو، غذایی سنتی با خاطرات مادر بزرگ‌های زنجانی است.

 

زنجانی‌ها در مراسمات خود غذا‌های سنتی مخصوص آن مراسم را طبخ و سفره‌های پر برکت خود را با آن رنگین می‌کنند.
از غذاهائی که معمولاً فقط در مراسم خاصی پخته می‌شوند و مردم زنجان در سایر اوقات سال کمتر از آن استفاده می‌کنند می‌توان به غذای شب چهارشنبه سوری اشاره کرد.

در شب چهارشنبه سوری معمولاً خانواده‌ها به همراه برنج، خورشتی بنام «شش‌انداز» درست می‌کنند که ترکیبی است که از روغن، پیاز، خرما، کشمش، گردو، تخم‌مرغ، وشیره انگور است کنار شیش انداز، رشته پلو یا زعفران پلو (بسته به استطاعت خانواده) پخته می‌شود. یکی از دلایلی که مردم برای مصرف این غذا، طب گرم آن است که به خاطر شرایط آب و هوایی سرد زنجان طبخ می‌شود.

گفتنی است در این شب به تعداد افراد خانواده تخم‌مرغی با پوست پیاز نازک در لابلای برنج گذاشته می‌شود تا رنگ بگیرد و زینت افزای سفره‌های هفت سینشان شود؛ و همچنین کد بانو‌های زنجانی از آش‌های سنتی زنجان به خصوص سوت آشی و آش ترش به عنوان دسر سفره‌های خود استفاده می‌کنند.

رحمتی مدیر کل میراث فرهنگی در گفتگو با خبرنگار گروه استان های باشگاه خبرنگاران جوان از زنجان؛می‌گوید:مجموعه آیین‌های نوروزی از مهم‌ترین آیین‌های است که نزد ایرانیان گرامی داشته می‌شود و چهار شنبه سوری نیز یکی از این آداب و رسوم است  و از رسومات  این روز می‌توان به رسم شال سالاماخ اشاره کرد این رسم کهن علاوه بر اینکه روابط بین افراد را تحکیم می‌بخشد ارتباطات اجتماعی آن جامعه، روستا یا شهر را نقویت می‌کند.

 

موضوعی که درباره این روابط است این است که در ادبیات مکتوب و شفاهی ما نفوذ پیدا کرده که مرحوم استاد شهریار در منظومه خود به زیبایی به آن اشاره کرده است: شعر شهریار:
وی ادامه داد: این شعر شهریار مجموعه‌ای است که علاوه بر اینکه می‌تواند ایجاد وحدت در بین افراد کند محیط و بستر را برای یادی از گذشتگان و تحکیم خانواده فراهم کند.
استان زنجان جزو استان‌هایی است که آیین شال سالما همچنان در برخی از مناطق آن اجرا می‌شود و ما هم وظیفه داریم در حفظ این اثر زیبا و تاریخی کوشا باشیم.

گزارشی از زهرا نصیری

انتهای پیام/ن