به گزارش خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ مادر در حالی که دست بچه 5 ساله خود را می‌کشيد دائم به او می‌گفت: "يه کمی ديگه خودت رو نگهدار الان يه جايی پيدا می‌کنم."

او با شرمندگی و حيای مادرانه‌اش به چند مغازه و رستوران مراجعه کرد، اما با جواب منفی روبرو شد و سرانجام باغچه کنار پياده رو تنها راه قضای حاجت کودک 5 ساله شد.

اين حکايت بارها و بارها در شهرهای ما رخ می‌دهد و اضافه کنيد به اين داستان پر تکرار حکايت مردان و زنان مسنی که  توان جستجو برای یافتن سرويس‌های بهداشتی را ندارند و يا کسانی که از بيماری ديابت رنج می‌برند و توان مقاومت و امکان آن را ندارند.

سرويس های بهداشتی استاندارد  اين روزها از مهمترين بخش‌های معماری مبلمان شهری است و به اساسی ترين نياز زندگی شهری تبديل شده است، چراکه بر اساس نظر کارشناسان هر انسان به طور متوسط 3 سال از عمر خود را در دستشويی سپری می‌کند و اين امر بيانگر لزوم توجه به اين فضاها برای تامين رفاه حال شهروندان است.

نخستين سرويس بهداشتی عمومی 85  سال پيش در خيابان ناصر خسرو تهران احداث شد و از آن پس شهرداری‌ها به فکر ساخت سرويس‌های بهداشتی عمومی برای شهروندان افتادند و اين سازه حياتی هرچند متناسب با  رشد جمعيت شهری گسترش نيافت، اما در دستور کار شهرداری‌ها قرار گرفت .

سرويس بهداشتی از مهمترين و اساسی ترين عوامل حفظ بهداشت در سطح عمومی است و دسترسی به اين مکان ارتباط مستقيمی با منحنی سطح بهداشت و انتشار و شيوع بيماری‌ها دارد.

امروزه در بيشتر کشورهای دنيا به ويژه در جهان سوم  به موضوع کمبود سرويس‌های بهداشتی به عنوان يک معضل مهم بهداشتی، توجه شده و برنامه‌ريزی‌های گسترده‌ای در دستور کار قرار گرفته است.

در کشوری مانند هند با جمعيتی بيش از يک ميليارد نفر معضل نبود سرويس‌های بهداشتی باعث شده تا سطح بهداشت در معابر و شهرهای اين کشور در نازل ترين سطح ممکن باشد و در پی انواع بيماری‌های مهلک سالانه جان هزاران نفر را در اين کشور می‌گيرد.

توجه به موضوع سرويس بهداشتی در کلانشهرهای کشور

شورای شهر تهران برای اولين بار در ارديبهشت سال 83، موضوع احداث سرويس‌های بهداشتی شهر را مطرح کرده و بر اين اساس شهرداری تهران موظف شد برنامه بازسازی و احداث سرويس‌های بهداشتی را به همراه مکان‌يابی آن‌ها با توجه به نقاط پرتراکم شهر در دستور کار خود قرار دهد.

بر اين اساس در مناطق مختلف تهران 60 سرويس بهداشتی مکانيزه احداث شد که نمونه آن را در ميادين شهر می توان ديد و البته حدود 60 سرويس بهداشتی مکانيزه نيز در ديگر مناطق شهر تهران نيز ساخته و نصب شده است.

 همچنين تعداد 60 سرويس بهداشتی هم در پارک‌های شهر تهران وجود دارد‌، اما اين تعداد سرويس بهداشتی به هيچ عنوان جوابگوی نيازهای موجود نيست و باید مکان‌يابی سرويس‌های بهداشتی در سطح شهر بر اساس يک برنامه و الگوی مشخص انجام شود.

بر اساس مطالعات صورت گرفته  بالا رفتن قيمت زمين و املاک  به مانعی  برای گسترش سرويس‌های بهداشتی عمومی در سطح شهر تبديل شده است،  به همين دليل مديريت شهری بايد از اراضی ذخيره شهر و ساير اراضی که قابليت استفاده عمومی را دارند هم در مناطق گران و هم در مناطق ارزان‌قيمت برای گسترش سرويس‌های بهداشتی عمومی استفاده کند.

متاسفانه آنچه که امروزه در اذهان شهروندان تهرانی از سرويس‌های بهداشتی عمومی شکل گرفته فضايی کثيف، بدبو، غيرقابل استفاده و محلی برای رفتارهای بزهکارانه از جمله معتادان است، در حالی که بر اساس معيارهای استاندارد شهرهای بزرگ و پيشرفته سرويس‌های بهداشتی بايد دارای استانداردهای ويژه با تجهيزات کامل باشند.

بر اساس آخرين مطالعات صورت گرفته در سال‌های گذشته کلانشهر تهران با جمعيت بيش از 12 ميليون نفر به حدود 12 هزار چشمه توالت نياز دارد که با در نظر گرفتن ميانگين 8 چشمه برای هر ساختمان سرويس بهداشتی، بايد 1500 سرويس بهداشتی عمومی مجهز و کامل احداث شود تا نياز شهروندان تهرانی برای دسترسی آسان و سريع به سرويس‌های بهداشتی عمومی برطرف می شود.

اين در حاليست که هم اکنون تنها حدود 200 سرويس بهداشتی عمومی در تهران وجود دارد و اين نشان‌دهنده اين است که وضعيت موجود با وضعيت ايده‌آل فاصله بسيار زيادی دارد و دستگاه‌های ذی‌ربط از جمله شورای شهر و شهرداری بايد برای رفع اين معضل برنامه ريزی دقيق داشته و به سرعت آن را اجرايی کنند.

زهرا صدر اعظم نوری عضو شورای شهر تهران در گفتگو با خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ با بیان اینکه تمهیداتی برای احداث سرویس های بهداشتی برای مسافران نوروزی در نظر گرفته شده است، گفت: کمبود سرویس بهداشتی موضوع مطرحی است که رسیدگی به آن نه تنها برای ایام نوروز بلکه برای تمام روزهای سال ضروری است.

وی در پایان گفت: تجهیز مکان‌های پرتردد به سرویس بهداشتی در دستور کار است.

در این زمینه با مسئولان شهرداری برای گفتگو درباره وضعیت موجود در تهران و فاصله با استانداردهای جهانی تماس حاصل شد، اما آن‌ها پاسخگو نبودند.

ساخت سرويس های بهداشتی غير استاندارد

ساخت و تجهيز سرويس‌های بهداشتی خود دارای مزيت چند جانبه است، اما متاسفانه الگوی فعلی ساخت سرويس‌های بهداشتی در ايران نه تنها استاندارد نبوده،  بلکه به ندرت دارای تجهيزات لازم و ايمن است.

صرف وجود ساختمان و تاسيسات سرويس بهداشتی به طور حتم نمی تواند معضل ناشی از نبود آن را رفع کند. در حال حاضر با نگاهی  اجمالی و غير تخصصی می‌توان به مواردی از ايرادات و اشکالات موجود در اين تاسيسات  اشاره کرد.

هم اکنون بيشتر سرويس‌های بهداشتی و چشمه‌های توالت دارای درب‌های ناايمن و به شدت آلوده و کثيف است. همچنين برخی از سرويس‌های بهداشتی فاقد هر گونه مايع دستشويی که از الزامی ترين نیاز در چنين فضاهايی است؛ هستند و در کنار اين معضلات می‌توان به رفع تکليفی بودن مهندسی اين سازه‌ها اشاره کرد. متاسفانه در بيشتر موارد اغلب اين تاسيسات بهداشتی دارای بوی بسيار نا مطلوب هستند.

يکی ديگر از جدی ترين مشکلات سرويس‌های بهداشتی نبود توالت‌های فرنگی در اين اماکن است که نه تنها امکان استفاده توريست‌ها را از اين امکان با مشکل جدی روبرو می‌کند، بلکه بسياری از افراد مسن و معلول عملا امکان استفاده از اين تاسيسات را نخواهند داشت.

همه اين موارد در کنار نبود نظارت دقيق و دلسوزانه، اين اماکن را نه تنها بلا استفاده کرده، بلکه به محل امنی برای بسياری از بزهکاران اجتماعی و رفتارهای  پرخطر کرده است.

شايد اگر بدانيم در سرويس‌های بهداشتی عمومی بسياری از کشورهای جهان، وجود آب گرم و محلی برای شستشوی کامل نوزاد و استفاده راحت افراد مسن، از استاندارهای اجباری و الزامات حتمی آن است، تازه به فاصله وضعيت فعلی تا وضع مطلوب پی می‌بريم .

ارتباط سرويس های بهداشتی  با امنيت روانی و اجتماعی

جالب است اگر بدانيد يکی از بندهای مربوط به تامين امنيت پايدار در مواقع بحرانی وجود سرويس‌های بهداشتی به تعداد مورد نیاز است.

در آخرين رويداد و بحران ملی که روی داد مردم زلزله زده کرمانشاه و سر پل ذهاب پس از کانکس برای اسکان، ايجاد سرويس‌های بهداشتی را به عنوان دومين نياز عمومی خود مطرح می‌کردند، همين معضل علاوه بر تخريب امنيت روانی خانواده‌ها باعث ايجاد آلودگی‌های بهداشتی و اجتماعی در منطقه شده است و تاکنون نيز اين معضل به عنوان يکی از خواسته‌های اصلی مردم مناطق زلزله زده مطرح است.

متاسفانه در برنا مه ريزی‌های شهری در سال‌های پيش چندان توجهی به اين مهم نشده است و شهرداری‌ها  می‌توانستند هر يک از پيمانکارن ساخت مجتمع عريض و طويل تجاری را ملزم به احداث سرويس‌های بهداشتی عمومی در مجتمع‌های تجاری کنند. اين موضوع که صاحبان مراکز تجاری نگاهی کاملا سودجويانه به مشتريان خود دارند می‌تواند اين سئوال را مطرح کند که آيا هر مشتری که از اين مغازه‌های لوکس خريد می‌کند حق استفاده از سرويس‌های بهداشتی را هم دارد؟

همچنین در سال‌های پيش وقتی سازه‎های عظيم ايستگاه‌های مترو در حال احداث بود، آيا کسی به فکر احداث سرويس‌های بهداشتی در اين تاسيسات شهری نبود.

شايد بهانه طراحان اين باشد که ميانگين حضور هر مسافر در ايستگاه‌های مترو حداکثر 15 دقيقه باشد، اما وقتی در همه ايستگاه‌ها مراکز تجاری و مغازه‌های متعدد احداث می‌شود، نبود سرويس‌های بهداشتی نه تنها غير منطقی، بلکه در تضاد آشکار با بندهای پدافند غير عامل است.

فرنوش نوبخت مدیرشرکت بهره برداری مترو تهران و حومه در گفتگو با خبرنگار حوزه شهری گروه اجتماعی باشگاه خبرنگاران جوان؛ عمق ایستگاه‌ها را عامل اصلی مجهز نبودن ایستگاه‌ها به سرویس های بهداشتی دانست و گفت: ایستگاه‌های مترو عمیق هستند و در این عمق نمی‌توانیم سرویس بهداشتی بسازیم.

وی با بیان اینکه تنها در ایستگاه‌هایی مثل صادقه، حقانی و علی آباد سرویس‌های بهداشتی موجود است، تاکید کرد: در ایستگاه‌های نام برده سرویس‌های بهداشتی خارج از ایستگاه ساخته شده است.

نوبخت تنها هدف ساخت مترو را جابه جایی دانست و گفت: ما مسئولیت حمل و نقل را برعهده داریم و آن را هم انجام می‌دهیم.

این در حالی است که بر اساس مفاد پدافند غیرعامل و تجربه‌های جهانی، مترو علاوه بر جابه جایی افراد مترو به عنوان سرپناهی برای مواقع بحرانی محسوب می‌شود و کمبود سرویس بهداشتی در مترو این کارکرد مهم را زیرسوال می برد.

همچنین گاهی مشاهده شده که در ایستگاه‌های مترو وقتی از پرسنل درخواست می‌کنیم تا از سرویس بهداشتی استفاده کنیم، کلیدی تحویل ما می‌دهند و ما را به سمت دری هدایت می‌کنند که سرویس بهداشتی است و تنها مخصوص کارمندان مترو!! یعنی در همان عمق سرویس بهداشتی نه برای استفاده عموم مردم، بلکه برای استفاده کارمندان ساخته شده است.

با نگاه اجمالی به سطح شهر تهران، متوجه اين نکته می‌شويم که باید مکان‌يابی سرويس‌های بهداشتی در سطح شهر بر اساس يک برنامه و يک الگوی مشخص انجام شود و به عنوان کشوری اسلامی، بايد توجه ويژه‌ای به مقوله نظافت داشته باشيم.

گزارش از عاطفه عبدی اینانلو

انتهای پیام/