نقش پررنگ عربستان در اشاعه جریان‌های تکفیری/ آل‌سعود در افغانستان چه می‌خواهد؟
به دنبال تمایل عربستان برای حضور بیشتر در افغانستان، با نگاهی به پیشینه حضور ریاض در این منطقه می‌توان نتیجه گرفت که شیوخ سعودی از طریق تزریق دلارهای خوش آب و رنگ در پی رسیدن به اهداف خود هستند.
به گزارش گروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛ چندی پیش سفیر جدید عربستان سعودی در افغانستان در حضور مقامات این کشور اعلام کرد که ریاض به دنبال افزایش حضور در افغانستان و ادامه کمک‌ها به آن است.
این سفر در حالی صورت گرفت که نقش عربستان در طول سی سال گذشته در گستره جغرافیایی افغانستان بیشتر تخریبی و ایدئولوژیک بوده و دولت ریاض در میانجی‌گری، فشار بر طالبان، کمک اقتصادی به دولت و مردم افغانستان تلاش گسترده‌ای نکرده است.
برخی از کارشناسان حضور سعودی‌ها در افغانستان را به منزله گسترش افکار وهابیت و ترویج سلفی‌گری در این کشور می‌دانند که نبود امنیت و حضور قارچ‌گونه گروه‌های تروریستی همانند داعش در این کشور، باعث شده تا عربستان سعودی که از آن به عنوان حامی اصلی تروریست‌ها در جهان یاد می‌شود؛ حضور خود را مشروع قلمداد کند.
این در حالی است که افکار عمومی افغانستان، نگاه مثبتی به نفوذ عربستان سعودی در کشورشان ندارند و بسیاری از کارشناسان افغان نیز آل‌سعود را حامی جریان‌های تکفیری دانسته و افزایش نقش عربستان در این کشور را به معنی تقویت و فعالیت جریان‌های افراطی در افغانستان می‌دانند.
تشکیلات القاعده در سال ۱۹۸۸ میلادی توسط اسامه بن‌لادن، میلیاردر سعودی، با حمایت آمریکا و دیگردولت‌های غربی و با هدف مبارزه با شوروی در افغانستان تأسیس شد.
اسامه بن‌لادن در ۱۰ مارس ۱۹۵۷ میلادی در ریاض، پایتخت عربستان سعودی زاده شد. او فرزند محمد بن‌لادن، میلیاردر فعال در صنعت ساختمان با ارتباطاتی با آل‌سعود و دهمین همسر خود، حمیده العطاس بود. بن‌لادن همچون یک مسلمان معتقد وهابیت، پرورش یافت.
بعدها القاعده به رهبری بن‌لادن، حملات متعددی را علیه اهداف نظامی و غیرنظامی در کشورهای مختلف انجام داد. حملات ۱۱ سپتامبر مهمترین آنها بود که آمریکا در پاسخ به آن جنگ با تروریسم را با حمله به افغانستان آغاز کرد.
این در حالی است که آمریکا به‌تازگی ایران را مقصر عملیات تروریستی 11 سپتامبر معرفی کرده و قصد دارد با این دستاویز، ضمن انحراف افکار عمومی از آل‌سعود به سوی جمهوری اسلامی ایران، هیئت‌حاکمه سعودی را از معرض اتهامات تروریستی خارج کند تا بتواند این رژیم را در دیگر نقاط استراتژیک منطقه از جمله افغانستان فعال‌تر سازد.
به همین بهانه با کارشناسان مسائل افغانستان به گفت‌وگو نشستیم که در زیر می‌خوانید.
عربستان به دنبال گسترش تفکر وهابیت در افغانستان
«سید وحید ظهوری حسینی» کارشناس مسائل افغانستان در گفت‌وگو با خبرنگار فارس، گفت که افغانستان فعلاً در شرایط بسیار بحرانی و خطرناکی قرار گرفته و این وضعیت به دلیل حضور بسیاری از کشورهای خارجی در این کشور است. کشورهایی مانند آمریکا و کشورهای اروپایی و عضو ناتو، از یک سو و حضور عربستان سعودی و پاکستان نیز از سوی دیگر این شرایط را تشدید می‌کنند.
وی بیان داشت که عربستان با توجه به فاکتور وهابیت و تفکر آن، و علاقه‌مندی برای رشد و گسترش این تفکر، در کشورهای اسلامی و مخصوصاً در افغانستان از همان ابتدایی که در افغانستان مشکل به‌وجود آمد، سعی بر این داشت تا این جریان را در این کشور نهادینه کند.
این کارشناس مسائل افغانستان در ادامه با اشاره به حضور عربستان و برخی از کشورهای مسلمان دیگر و علاقه‌مندی آنان به افغانستان، تأکید کرد که این موضوع کاملاً مبرهن و روشن است که ریاض برای رشد تفکر وهابیت از اوان حضور خارجی‌ها در افغانستان تلاش‌های زیادی کرده و هزینه‌های گزافی را پرداخت کرده است.
ظهوری حسینی خاطرنشان کرد که رشد و گسترش طالبان، داعش و گروه‌های تکفیری، و گروه‌هایی که با افکار افراطی به نام مسلمان و اسلام، تلاش می‌کنند، همگی تحت لوای عربستان فعالیت دارند و علاقه‌مندی ریاض برای حضور در افغانستان، نشان‌دهنده این مطلب است که برای حضور در این کشور امیدوار هستند.
وی با بیان اینکه رشد و گسترش داعش و تفکر سلفی‌گری و وهابیت امروزه به صورت بسیار خطرناکی در افغانستان پیش می‌رود، تصریح کرد که با استفاده از ناامنی‌ها و جنایاتی که گروه‌های تروریستی در افغانستان انجام می‌دهند، کشورهای خارجی مانند آمریکا در افغانستان سلطه پیدا کرده، و سرمنشأ مادی همه این حمایت‌ها آل‌سعود است.
حضور عربستان در افغانستان ضد اهداف اسلامی و مردم افغانستان است
کارشناس مسائل افغانستان در بخش دیگری از سخنان خود افزود، عربستان به دنبال مشروعیت‌بخشی به حضور خود در افغانستان است و به همین دلیل اگر، حضور کشورهایی مانند عربستان در افغانستان، که حضوری کاملاً ضد اهداف اسلامی و ضد اهداف مردم افغانستان است، به همین صورت ممکن که تاکنون وجود داشته، ادامه پیدا کند، قطعاً تجاوزگر دیگری بر تجاوزگران به خاک افغانستان افزوده خواهد شد.
ظهوری حسینی در ادامه تأکید کرد که حمایت از گروه‌هایی مانند طالبان، و القاعده در گذشته، و برخی تحرکات این گروه در حال حاضر، و همچنین داعش، همگی تحت لوای کمک‌های مادی عربستان صورت می‌گیرد.
وی در خصوص نفوذ وهابیت و شکل‌گیری آن در افغانستان نیز افزود: از سال 1912 میلادی که شیخ محمد شارع، از عربستان سعودی به دره فرقانی در آسیای مرکزی رفت و در آنجا مکتبی ایجاد کرد، وهابیت در این سرزمین نفوذ کرد و در برخی از مناطق افغانستان مانند، برگ‌متل و خوست هم عمارت‌های کوچک وهابی به وجود آمد که تا دهه 80 و قبل از آنکه سازمان القاعده در افغانستان نفوذ پیدا کند و تشکیلاتی را راه بیندازد، وجود داشت، اما بعدها این مکتب در سازمان القاعده هضم شد.
وی افزود: اگر این کمک‌های مادی عربستان به این شکل ادامه داشته باشه، مسلم است که این گروه‌های تروریستی، فعالیت‌های نظامی مسلحانه نیز انجام می‌دهند و حضور مسلحانه عربستان در واقع با فشار کمک‌های مادی این کشور ممکن می‌شود و در این میان کشورهای عضو ناتو و آمریکا با استفاده از ناامنی‌های موجود می‌توانند به حضور عربستان در افغانستان مشروعیت بخشند.
این کارشناس مسائل افغانستان در خصوص اقدامات دولت وحدت ملی برای مقابله با تحمیل جریان سلفی‌گری توسط عربستان در افغانستان نیز عقیده دارد که اگر دولت می‌خواست وارد فاز مخالفت با حضور خارجی‌ها و عربستان و کمک‌های غیرمعقول آنها شود، مسلماً وضعیت بهتر از این می‌بود، اما دولت افغانستان بصورت مستقل عمل نمی‌کند.
سرمایه‌گذاری سعودی‌ها برای ساخت دانشگاه اسلامی در افغانستان
«پیرمحمد ملازهی»، کارشناس دیگری در مسائل افغانستان نیز در خصوص تمایل عربستان برای حضور در افغانستان و پشت پرده آن گفت، واقعیت آن است که عربستان سعودی در ارتباط با افغانستان نگاه خاصی دارد، به آن معنا که پادشاه قبلی سعودی، توافق‌نامه‌ای را برای ساخت دانشگاه اسلامی در افغانستان امضاء کرد که در ابتدا قرار بود در کابل و بعد در خوست ساخته شود که در این رابطه حدود 100 میلیون دلار نیز در افغانستان سرمایه‌گذاری کرده است.
وی افزود، برخی معتقد هستند که جریان افراطی که امروزه در داعش افغانستان و طالبان وجود دارد، به‌نوعی از لحاظ ایدئولوژیکی ارتباطاتی با عربستان سعودی دارند که این سیاست در واقع به یک نوع دوگانگی و تناقضی با خود روبروست. از طرفی دیگر نیز عربستان از طریق دولت مرکزی سعی می‌کند تا گسترش نفوذ خود را پیگیری کند و مورد حمایت آن قرار گیرد.
ملازهی با اشاره به توافق میان گلبدین حکمتیار و دولت وحدت ملی افغانستان تأکید کرد که این توافق تا حدودی توانسته عربستان سعودی را به حضور بیشتر در افغانستان امیدوار کند و افغانستان از دید عربستان به محلی بدل شود که سعودی‌ها در آن برای نفوذ خود حقی قائل باشند.
وی رقابت پشت پرده میان ایران و عربستان سعودی در مناطق مختلف کشورهای اسلامی را نیز از مواردی دانست که عربستان را برای حضور در افغانستان ترغیب می‌کند.
آل‌سعود با دلارهای نفتی به دنبال تزریق وهابیت در افغانستان است
این کارشناس مسائل افغانستان تأکید کرد که ساختار قدرت در عربستان بر مبنای همکاری میان ملک عبدالعزیز و عبدالوهاب شکل گرفت. با وجود حاکمیت خاندان رشید در عربستان، پیوندی که میان تفکر وهابیت و خاندان آل سعود به وجود آمد، سبب شد تا آل سعود با حمایت انگلیس، قدرت گرفته و در نهایت خاندان رشید را حذف کنند.
ملازهی در ادامه خاطرنشان کرد که بعدها تقسیم قدرتی میان این دو خاندان حاکم پیش آمد که اداره بخش مذهبی را خاندان عبدالوهاب به عهده گرفت و بخش سلطنت را فرزندان آل سعود عهده‌دار شدند. این دو خاندان پیوندی عمیق با یکدیگر داشتند که پس از جانشینی محمد بن‌سلمان، ممکن است تفکر وهابیت سنتی جای خود را به وهابیت مدرن بدهد و پس از جانشینی محمد بن‌سلمان، تفکر وهابیت مدرنی در عربستان شکل گرفته که به دنبال تطبیق این جریان جدید با شرایط جدید جهان است.
ملازهی با اشاره به آنکه امروزه خاندان عبدالوهاب، با تأسیس یک تشکیلات بزرگ مذهبی به دنبال تبلیغ وهابیت در سراسر دنیا هستند، خاطرنشان کرد که این خاندان با ساخت مدارس، درمانگاه‌ها، مساجد، دانشگاه و مراکز خیریه در نقاط مختلف جهان، به دنبال مشروعیت‌بخشیدن به جریان و افکار انحرافی وهابیت و سلفی‌گری است.
وی تصریح کرد پس از آنکه اتحاد جماهیر شوروی افغانستان را به اشغال خود درآورد و مسئله جهاد و حمایت از مجاهدین افغانستان، مطرح شد، عربستان سعودی بستر لازم را برای توسعه تفکر وهابیت در کشورهای شبه‌قاره هند و پاکستان، پیدا کرد و مدارسی را تأسیس کرد که امروزه نزدیک به یک و نیم‌میلیون دانش‌آموز و دانشجو تحت مکتب وهابیت آموزش داده می‌شوند.
کارشناس مسائل افغانستان در ادامه گفت: تأسیس دانشگاه اسلامی در افغانستان توسط عربستان سعودی و سرمایه‌گذاری در این کشور، با اهداف ایدئولوژیک خاص و نفوذ و گسترش وهابیت در افغانستان صورت گرفته است اما به نظر می‌رسد به دلیل آنکه اهل‌سنت منطقه شبه‌قاره هند و افغانستان، مکتب دیوبندی دارند و نگاهشان به وهابیت، نگاهی نیست که عربستان به آن اعتقاد دارد، نوعی رقابت میان مکتب دیوبندی و مکتب وهابیت را به وجود می‌آورد. بنابراین با توجه به شرایط فعلی افغانستان، شانس عربستان برای آنکه بتواند افغانستان را تحت تأثیر ایدئولوژی وهابیت مدنظر خودش قرار دهد، کم است اما این بدان معنا نیست که وهابیت نمی‌تواند در افغانستان نفوذ کند.
نقش پررنگ سعودی‌ها در انفجارهای افغانستان
ملازهی با اشاره به اینکه اکنون دیگر القاعده همانند گذشته در افغانستان، نفوذ ندارد، گفت: ایمن الظواهری، سرکرده القاعده پس از آنکه داعش مطرح شد و شعبه شرقی خلافت اسلامی را مطرح کرد، با رهبران داعش اختلاف پیدا کرد و به سمت شبه‌قاره هند مثل هندوستان، بنگلادش، مالزی، اندونزی، فیلیپین و مناطقی در شرق آسیا رفت و به نوعی این سازمان در افغانستان و پاکستان موقعیت خود را از دست داد.
وی خاطرنشان کرد داعشی که امروزه در افغانستان فعالیت می‌کند، داعش سوریه و عراق نیست، داعشی بومی است که بخشی از آن طالبان افغانستان هستند که از بدنه این گروه جدا شده‌اند و بخشی دیگر نیز تحریک طالبان پاکستان و بخشی دیگر شبکه حقانی هستند که انفجارهای کابل و دیگر نقاط افغانستان را سازمان‌دهی می‌کنند.
ملازهی با اشاره به اینکه دستگاههای استخباراتی و امنیتی تمامی کشورهای منطقه در افغانستان، از گروهی خاص حمایت می‌کنند، تصریح کرد: اگر ما قائل باشیم که داعش مورد حمایت عربستان سعودی هست، باید گفت که اندیشه خلافت گرایی که داعش آن را مطرح می‌کند، و بر اساس قدرت مشروع تعریف می‌شود نیز مورد نظر عربستان سعودی می‌باشد.
وی افزود: امروزه بحثی مطرح است که عنوان می‌کند داعش در افغانستان، با حمایت نیروهای خارجی فعالیت می‌کند. حتی روس‌ها نیز اعتقاد دارند که آمریکایی‌ها داعش را در افغانستان با هدف حضور آنها در مرزهای آسیای مرکزی و علیه منافع روس‌ها، تقویت می‌کنند. ولی در این میان دستگاههای استخباراتی کشورهای منطقه و عربستان سعودی نیز نقش دارند که هرکدام به دنبال منافع خود از این هرج و مرج‌ها هستند.
رقابت با ایران؛عامل ترغیب سعودی‌ها برای حضور در افغانستان
وی با یکی از عوامل مشروعیت بخشی عربستان به حضور خود در افغانستان را رقابت با ایران دانست و گفت: به دلیل آنکه افغانستان بخشی از حوزه تمدنی و فرهنگی ایران بوده و قسمت‌هایی از آن به زبان فارسی سخن می‌گویند و بخش‌هایی نیز هزاره‌های شیعه‌مذهب در آن زندگی می‌کنند و به لحاظ تاریخی و فرهنگی تا قبل از آنکه افغانستان از ایران جدا شود، بخشی از خاک این کشور بود.
ملازهی ادامه داد: با توجه به این نزدیکی ایران و افغانستان اما عربستان از چنین امتیازی برخوردار نبوده و شاید بتواند با سرمایه‌گذاری‌های کلان و هنگفت از طریق تأسیس مراکز و مدارس در حوزه فرهنگی جایی برای خود در افغانستان باز کند اما با این حال، اگر ایران نقش خود را به درستی در افغانستان ایفا کند، عربستان نمی‌تواند ایران را تحت فشار قرار داده و این کشور را به دست گیرد.
وی در پایان خاطرنشان کرد، واقعیت این است که نباید از نقش عربستان سعودی و تلاش‌هایش برای ترویج ایدئولوژی خود که همان جریان و افکار وهابیت و تکفیری در افغانستان و نفوذ خود در این کشور، غافل شد اما باید گفت که نفوذ این کشور با توجه به قدمت فرهنگی و مذهبی افغانستان و نزدیکی آن به ایران، محدود بوده و اگر ایران کمی آزادانه‌تر عمل کند، در رقابت با عربستان سعودی قطعاً پیروز میدان خواهد شد.
منبع: فارس
انتهای پیام/
