چرا «نهج‌البلاغه » را باید خواند؟
شالوده حکومت والای علی ابن ابی طالب (ع) بر پایه عدالت و عدل و داد در جامعه بود و بخاطر همین عدل و داد بود که او به شهادت رسید.
به گزارشگروه وبگردی باشگاه خبرنگاران جوان؛واقعا هر عقلى حیران می‌شود در مقابل این‌همه عظمت و این‌همه قدرت. این چه انسانى است؟ این غیر از مقامات معنوى است؛ سلوک سیاسى است.
سیاستمداران دنیا و حکام عالم چه‌جورى زندگى کردند؟ امیرالمؤمنین چه‌جورى زندگى کرد؟ این هم یک سرفصل مهمى است که دیگر تا امروز نظیرى نداشته است و نخواهد داشت.
زهد امیرالمؤمنین و سلوک شخصى او و عبادت او در دوران اقتدارش. به امام سجاد (ع) عرض کردند که یا بن رسول‌الله! شما چرا این‌قدر به خودتان سختى می‌دهید، فشار مى‌آورید، این‌جور عبادت می‌کنید، این‌جور زهد می‌کنید، این‌جور روزه می‌گیرید، این‌جور گرسنگى می‌کشید؟ امام سجاد‌گریه کرد، فرمود: آنچه من می‌کنم، درمقابل آنچه جدّم امیرالمؤمنین می‌کرد چیست؟ کار من کجا، کار او کجا! یعنى امام سجاد، سلوک عبادى و زاهدانه خود را در مقابل سلوک زاهدانه و عبادى امیرالمؤمنین کوچک می‌شمارد. (بیانات مقام معظم رهبری در دیدار مردم ایلام ۲۳/۲/۹۳)
امام علی (ع) به مثابه یک انسان ایده آل که همه ارزش‌های انسانی در تاریخ و حکومتش نمایان است، می‌تواند تمامی نیاز‌ها و آرزو‌های دیرینه بشر را برآورده نماید. امام علی (ع) در تمامی میدان‌های انسانی، عالی‌ترین الگو و اسوه و حکومتش برجسته‌ترین و عدالت گسترترین حکومت برای بشر است.
آن حضرت برای تصدی پست‌های کلیدی حکومت، از افراد لایق و متدین و خالص استفاده کرد و در مجموع، شایسته‌سالاری به معنای واقعی آن را در انتخاب‌ها مد نظر داشت. علی‌رغم اینکه انسان‌ها از حیث برخورداری از هوش، مال، مهارت‌ها، دانش‌ها و سایر درجات معنوی و مادی متفاوت اند، ولی امام علی (ع) همه را در مقابل قانون یکسان می‌دانست.
بی‌شک فرصت شب‌های ماه مبارک رمضان که با شهادت آن حضرت مصادف شده، زمان مناسبی برای شناخت هر چه بیشتر عدالت‌محوری حضرت علی (ع) چه دربطن زندگی روزمره و چه در بستر جامعه اسلامی است.
عدالت‌محوری حضرت علی (ع) سرلوحه کار مسئولان
شهریار شاعر شیرین سخن چه زیبا در وصف مولا علی سرودند:
برو‌ای گدای مسکین در خانه علی زن
که نگین پادشاهی دهد از کرم گدا را
هر گوشه که سر برمی‌گردانی دلی مشتاق درک معرفت و ویژگی‌ها و منش مولا علی (ع) را می‌بینی که بی‌تاب بصیرت است.
هدی فتحی یک فرهنگی درباره شناخت ابعاد مختلف عدالت محوری حضرت علی (ع) برایمان می‌گوید: «وصیت امام علی (ع) این بود که دشمن ظالم و یاور مظلوم باشید و این عدالت محوری امام علی (ع) باید سرلوحه کار مسئولین قرار گیرد.»
محمد سعدیان کارشناس ارشد علوم سیاسی می‌گوید: «میانه‌روی و پرهیز از افراط و تفریط از مسائل مهم و اساسی در هدایت مردمان و اداره امور است، تا جایی که در اندیشه سیاسی امیرمؤمنان علی (ع) جاده حق و مسیر هدایت بر آن استوار است و کتاب الهی و سنت نبوی بدان توصیه می‌کند.
حاکمیت اسلامی همه برنامه‌هایش را معتدل و به دور از افراط و تفریط بنا نهاده که جز بر این اساس نمی‌توان مردمان را به درستی رهبری کرد و به عاقبت نیکو سوق داد. دور شدن از اعتدال عین ستم و بیداد است و زمامدارانی که خواهان برپایی عدالت و هدایت مردمانند باید همه برنامه‌های خود را بر اعتدال استوار سازند.»
وی ادامه می‌دهد: «انصاف در روابط و مناسبات اجتماعی و امور سیاسی و اداری به مفهوم نصف کردن سود و زیان میان خود و دیگران است. در اندیشه توحیدی و حکومتی حضرت علی (ع) بالاترین مرتبه ایمان به خدا انصاف ورزیدن و پاسداری از آن است. ایشان خود در پاسداری از انصاف نیز، چون دیگر فضایل و کمالات والاترین نمونه مدرسه پیامبر اعظم (ص) بود و چنان حقوق مردمان را حفظ می‌کرد که مایه شگفتی بود. زمامداران در اداره امور باید اصل انصاف را با الگوپذیری از مولای متقیان رعایت کنند.»
ضرورت خواندن نهج‌البلاغه و آشنایی با عدل علی (ع)
یکی از مهم‌ترین اسناد تاریخی در مفهوم و سیاستگذاری عدالت، فرمان امام علی (ع) به مالک‌اشتر در نهج‌البلاغه است. این سند به تنهایی تمام جوانب اصل وحدتگرایی و آزادمنشی، اصل حقوقی و سیاسی و اقتصادی، مدیریت و سازمانی را به طور شیوا و کامل خلاصه می‌کند و در آن مراتب فرمانداری و حکومت داری در الگوی یک‌گفتار و سیاستگذاری عدالت به زیبایی و فصاحت کلام بیان شده است.
محوریت این فرمان در برقراری عدالت و ابعاد چهارگانه آن عبارت از خداسالاری، مردمسالاری، شایسته‌سالاری و دیوان سالاری است. امام علی (ع) در این یادداشت و سند مهم در واقع نظریات، الگو و تئوری خود را درباره عدالت به صورت یک فرمان سیاستگذاری به فرماندار مصر پیاده کرده است.
عاطفه نوری کارشناس ارشد تعلیم و تربیت اسلامی درباره اهمیت و ضرورت مطالعه دقیق نهج‌البلاغه توسط اقشار مختلف مردم به ویژه جوانان برایمان می‌گوید: «باید از همین فرصت‌های طلایی ماه رمضان برای دوباره خوانی نهج‌البلاغه و تفکر و تدبر در مفاهیمی، چون انصاف و عدالت بهره ببریم. انصاف و نگاه عادلانه باید به جای جای زندگی مان وارد و در قدم به قدممان جاری و ساری گردد.»
وی ادامه می‌دهد: «نهج‌البلاغه محصول سخنان امام‌علی (ع) در زمینه‌های مختلف است، اما مطالبش با یکدیگر تناقضی ندارند و هرچه بیشتر این کتاب را بخوانیم، بیش از پیش به ابعاد شگرف آن پی می‌بریم، زیرا نهج‌البلاغه مانند قرآن نه تنها هیچ‌گاه کهنه نمی‌شود بلکه فرا زمانی است. نهج‌البلاغه کتاب زندگی است که درباره مدیریت در زندگی نیز مطالب مفید و ارزشمندی را در خود جای داده است، به ویژه این کتاب در مواجهه با مشکلات راه‌حل درست را به مخاطب ارائه می‌دهد.»
عدل علوی در محیط خانواده
عدالت تنها به مفهوم حکومت‌داری عادلانه ختم نمی‌شود، بلکه تک‌تک ما می‌توانیم از انوار عدل علی (ع) در زندگی روزمره خود نیز بهره بگیریم.
مینا رسولی یک مشاور خانواده برایمان می‌گوید: «یکی از مصادیق رعایت عدل، عادلانه رفتار کردن با پدر و مادر است. رعایت نکردن حق پدر و مادر، ناعدالتی، بی‌حرمتی و کم‌لطفی به آن‌ها ظلم است که عاق والدین را در پی خواهد داشت.
اسلام برای ارتباط دو سویه والدین و فرزندان وظایف متقابلی را در نظر گرفته است. در سوی دیگر عادلانه برخورد کردن با فرزندان از سوی والدین قرار دارد. از آموزه‌های دینی بر می‌آید که والدین در قبال فرزندان خود وظایفی دارند مانند: انتخاب نام نیک برای آنان، تربیت شایسته و نیکو، محبت کردن به آن‌ها و ... تأکید شده است که والدین بین فرزندانشان فرق نگذارند و عدالت را رعایت کنند. روزی پیامبر اکرم (ص) شخصی را دید که دو پسر داشت، یکی از آن‌ها را بوسید و دیگری را نبوسید. حضرت به او فرمود: چرا به هر دو یکسان مهربانی نکردی؟!»
قسم سوم عدالت محوری در محیط خانواده و رفتار عادلانه با همسر است. این مشاور در تبیین این مهم توضیح می‌دهد: «عدالت خانوادگی در واقع رعایت کردن و ادای حقوق فقهی و اخلاقی هر یک از زن و شوهر نسبت به یکدیگر است.
از خودمان شروع کنیم
شالوده حکومت والای علی ابن ابی طالب (ع) بر پایه عدالت و عدل و داد در جامعه بود و بخاطر همین عدل و داد بود که او به شهادت رسید.
هدف حضرت علی (ع) صرفا تاسیس حکومت و حکومت داری نبوده، بلکه آن امام بزرگوار در سعی و تلاش بنا نهادن اصول و قانونی بود که به خاطر آن قانون حتی حاضر شد خود را فدا کند، اما ذره‌ای از این اصول و آرمان که جامعه امروز تشنه آن است زیر پا گذاشته نشود، که همین شیوه و منش مولا علی (ع) در رفتار امام حسین (ع) در حادثه کربلا هم نمود عینی دارد، چرا که امام حسین (ع) هم حاضر شد از جان و مال خود بگذرد، اما ذره‌ای از حق و حقیقت کوتاه نیامد.
بیشتر بخوانید:بعد از رحلت پیامبر(ص) بر حضرت علی(ع) چه گذشت؟
محسن علیزاده دبیر درس دین و زندگی در دبیرستان‌های تهران ضمن تاکید بر اینکه فلسفه ماه میهمانی خدا روح معنویت در خود و در متن زندگی روزمره‌مان است، می‌گوید: «ما در ایام ماه مبارک رمضان با خودمان عهد می‌بندیم که بهتر شویم.
اما این بهتر شدن چطور حاصل می‌شود؟ این بهتر شدن در گام نخست زمانی تحقق می‌یابد که روح انصاف، عدالت و از خودگذشتگی به زندگی ما و سپس جامعه تزریق گردد. شناخت عدالت حضرت علی (ع) راه را بر خود پسندی‌ها و زیاده خواهی‌ها می‌بندد و ما را مسئول تربیت می‌کند. کسی که حقیقتا پیرو عدل علی (ع) است دائما در اندیشه اصلاح امور درونی خویش و جامعه پیرامون خود است. اینکه می‌گویند برای رفع نواقص از خود شروع کنیم، دقیقا در این مفهوم و تعریف از عدالت علی (ع) نهفته است.
دو روایت مشهور از مصادیق عدل علی (ع)
روزی «اشعث بن قیس» (که از منافقان کوردل و دشمنان سرسخت علی (ع) بود) تصمیم گرفت با ترفند‌های مرموز، خود را به امیرمؤمنان علی (ع) نزدیک کرده و به گمان باطل خود شاید بتواند از بیت‌المال بهره بیشتری ببرد، حلوایی آماده کرد و شب هنگام به در خانه علی (ع) آمد و کوبه در را به صدا درآورد. علی (ع) در را گشود، و او حلوا را تقدیم کرد.
علی (ع) آن چنان از آن حلوا اظهار نفرت کرد که فرمود: «گویا آن را با زهر مار خمیر کرده‌اند! آیا این حلوا، بخشش است یا زکات و یا صدقه؟ زکات و صدقه بر ما خاندان حرام است.
اشعث گفت: «نه زکات است و نه صدقه، بلکه هدیه است.
علی (ع) فرمود: «سوگند کنندگان در سوگ تو بنشینند و مرگت باد! آیا از راه دین خدا وارد شده‌ای که مرا فریب دهی؟ آیا نظام عقل تو به هم خورده یا دیوانه شده‌ای و یا هذیان می‌گویی؟ سوگند به خدا اگر هفت اقلیم را با آنچه در زیر افلاک آن است به من ببخشند، تا با گرفتن پوست حبه جویی از دهان مورچه‌ای، خدا را نافرمانی کنم، نخواهم کرد و به راستی که دنیای شما در نزد من، از برگی که ملخ آن را به دندان گرفته و آن را جویده است، پست‌تر است. علی را به دنیای ناپایدار و خوشی آن چه کار؟
به این ترتیب علی (ع) هدیه رشوه‌نمای اشعث را رد کرد و راه نفوذ و تطمیع او را برای تجاوز به بیت‌المال و آسیب‌رسانی به عدالت، مسدود کرد.
روایت مشهور دیگری از عدالت علی (ع) برخورد ایشان با برادرشان عقیل است
زمانی که عقیل از برادرش امام علی (ع) طلب مال بیشتر از بیت‌المال کرد، اما امام علی میله‌ای گداخته را نزدیک دستان او قرار داد عقیل از ترس دستانش را کشید، آنگاه امیرالمومنین علی (ع) خطاب به برادر فرمود: «تو که از آتشی که مخلوق روشن کرده است می‌ترسی، چگونه من از آتش جهنم ترس نداشته باشم و ناله نکنم؟ تو که تاب تحمل آتش دنیا را نداری چگونه حاضر می‌شوی که برادرت در آتش دوزخ بسوزد؟ در استفاده از بیت‌المال هیچ فرقی میان تو و دیگران نیست.
منبع:کیهان
انتهای پیام/
اصلاح امور جامعه در سایه‌سار عدل علوی
